پرهیز از معامله بد هسته ای با ایران

دیپلماسی ایرانی: گروه 1+5 که شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین ، روسیه و آلمان است به تازگی با پیشنهاد تهران برای ازسرگیری مذاکرات هسته ای موافقت کرده  است. این در حالی است که این مذاکرات در زمان بسیار حساسی انجام می شود. غرب فشار خود را به شدت بر ایران افزایش داده است و بخش های نفت و بانکداری جمهوری اسلامی را نشانه گرفته و باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نیز در سخنرانی یکشنبه گذشته در ایپک رویکردی قاطع تر را نسبت به گذشته در مورد ایران اتخاذ کرده و آن تاکید بر بازدارندگی هسته ای است. بنابراین دور بعدی مذاکرات هسته ای با ایران بوته آزمون مهمی برای محک زدن تاثیر فشار هاست که تا چه اندازه در تجدید نظر تهران در اهداف هسته ای اش موثر بوده است. همچنین ابزار محکی برای تصمیم گیری آمریکا در مقابل سرسختی جمهوری اسلامی است.

فارین پالیسی در گزارشی در این زمینه می نویسد، تحریم ها بدون تردید تاثیرگذار بوده اند و ارزش پول رایج ایران را کاهش داده، تورم را بالا برده و فروش نفت و خرید مواد غذایی را برای ایرانیان دشوار کرده است. اما دشوار کردن زندگی برای ایرانیان در فهرست اهداف سیاسی آمریکا قرار ندارد. در واقع برای سال های متمادی سیاست آمریکا بر مبنای پرهیز از ایجاد مشقت و محنت گسترده در ایران استوار بوده است. هدف اصلی آمریکا متوقف کردن برنامه های هسته ای ایران است که هنوز به تکامل نرسیده اما در عین حال بیش از هر زمان دیگری پیشرفت داشته است.

در صورتی که دور آتی مذاکرات هسته ای با ایران مانند گفت و گو های گذشته به شکست بیانجامد و در آن پیشرفتی حاصل نشود، آمریکا به جز افزایش فشار با فضای مانور بسیار محدودتری مواجه می شود و این در حالی است که اسرائیل نیز انگیزه های قوی تری برای حمله به ایران به دست می آورد. با این وجود هنوز هم جایگزین های دیگری وجود دارد که اوباما آنها را کنار گذاشته است. برای مثال رئیس جمهور آمریکا در نطق اخیر خود به صراحت اعلام کرده که بحث کنار آمدن با ایران هسته ای و مجهز به توانمندی هسته ای مطرح نیست و خط قرمز های آمریکا تغییر نمی کند.  

از سوی دیگر موضع همیشگی مقامات آمریکایی و شورای امنیت بر این اصل استوار بوده است که ایران باید به عنوان بخشی از مذاکرات جدی، فعالیت های غنی سازی اورانیوم را متوقف کند. اما برخی در واشینگتن این انعطاف را به خرج داده اند که ایران باوجود ادامه این عملیات مذاکرات را آغاز کند. از سال 2006 تا 2008، آمریکا و متحدانش طرح تعلیق در برای تعلیق را به ایران پیشنهاد دادند که به موجب آن جمهوری اسلامی عملیات غنی سازی را متوقف می کرد و در مقابل تحریم های جدید غرب نیز در حال تعلیق قرار می گرفت.

به طور مشابه در اکتبر 2009 نیز آمریکا و شرکایش به ایران طرح تبادل سوخت را پیشنهاد دادند. این از نظر واشینگتن یک اقدام اعتمادساز به حساب می آمد که درخواست تعلیق غنی سازی از سوی سازمان ملل را نیز خنثی نمی کرد.

با این حال اخیرا نشانه هایی از تغییر استراتژی آمریکا به چشم می خورد. اوباما در سخنرانی اش در ایپک به بازدارندگی هسته ای در مورد ایران اشاره کرد. همچنین لئون پانه تا، وزیر دفاع آمریکا نیز تاکید کرد خط قرمز ایالات متحده این است که ایران به سلاح هسته ای دست پیدا نکند. به این ترتیب این احتمال وجود دارد که شاید راهی برای تعامل آمریکا در زمینه دستیابی ایران به توانمندی هسته ای باز باشد.

برخی تحلیلگران به اوباما پیشنهاد می دهند که یکی از پیشنهاد هایی که به تهران اجازه ادامه فعالیت های غنی سازی می دهد را بپذیرد. البته بر مبنای نظارت دقیق تر و گسترده تر. یکی از این طرح ها پیشنها روسیه است که طبق آن ایران به سئوالات آژانس بین المللی انرژی اتمی پاسخ می گوید و در مقابل غرب فشار تحریم ها را کمتر می کند. یکی دیگر از پیشنهادات هم موضعی است که محمود احمدی نژاد در جریان سفر سپتامبر گذشته به نیویورک آن را اتخاذ کرد که هدف آن تعلیق عملیات غنی سازی با خلوص بالا بود.

هدف از چنین توافق هایی از نقطه نظر واشینگتن روشن خواهد بود. آمریکا این توافق را به عنوان یک غلبه دیپلماتیک انجام می دهد تا ضمن اجتناب از گزینه نظامی، ظرفیت هسته ای ایران را محدود کند. همچنین از نقطه نظر ایران نیز این اقدام احترام غرب به فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی به شمار می آید که می تواند یک پیروزی محسوب شود.

اما باید گفت که در واقعیت، ارائه مجوز ادامه فعالیت های غنی سازی به ایران ریسک هایی را برای آمریکا و متحدانش به همراه دارد. موسسه علوم و امنیت بین الملل هشدار داد که بدون توقف عملیات غنی سازی در ایران، جمهوری اسلامی به سرعت می تواند به توانایی تولید سلاح هسته ای دست یابد.

به بیان دیگر، حکومت ایران در صورت موافقت غرب با پیشنهاداتی که مجوز ادامه غنی سازی را صادر می کند نه تنها از بی اعتبار شدن تحریم ها سود می برد، بلکه ریسک اقدام نظامی نیز به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. از سوی دیگر ایران نه تنها در مقابله با آمریکا بلکه شورای امنیت نیز پیروز می شود و این در حالی است که تهدید هسته ای ایران از بین نرفته است.

بنابراین در حالی که درگیری آمریکا با ایران به مرحله ای جدید تر و خطرناک تر وارد می شود، آمریکا باید از تغییر خط قرمز ها و اهداف خودداری کند. واشینگتن باید از طریق تاکتیک های هوشمندانه تر و سیاست های متفکرانه تر ریسک گزینه نظامی و افزایش تنش ها را کاهش دهد و در این راه نباید منافع حیاتی آمریکا را واگذار کند.  

ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10