باید در ایران می ماندیم

دیپلماسی ایرانی: دولت کانادا روز جمعه در اقدامی ناگهانی سفارت خود در ایران را تعطیل کرد. این اقدام اتاوا  استقبال اسرائیل و انتقاد مقامات تهران را به همراه داشت و اکنون سفیر سابق کانادا در ایران نیز با نگاهی انتقادی مقاله ای را در نشریه گلو باند میل منتشر کرده است. جان ماندی که به عنوان سفیر کانادا در ایران تا سال 2007 مشغول به کار بوده به دنبال بالا گرفتن برخی اختلاف ها بین تهران و اتاوا، از ایران اخراج شد و هم اکنون در دانشگاه اتاوا فعالیت های تحقیقاتی انجام می دهد. ماندی همچنین در حال نوشتن کتابی در مورد دوران ماموریت خود در ایران است. آنچه در زیر می خوانید متن مقاله وی است:

هیچ کشوری روابط دیپلماتیک خود را با خصومتی سطحی متوقف نمی کند. این اقدام به این معنی است که احتمال دیالوگ در آینده از بین رفته است. باوجود اینکه کانادا بازیگری بزرگ در عرصه مذاکرات بین المللی با ایران نیست، اما تصمیم اخیر برای قطع روابط دیپلماتیک ، کانادا را به طور کامل از بازی خارج کرده است.

اقدام کانادا حضور ما را در زمین ایران به صفر رسانده است. ما دیگر توانایی برقراری ارتباط مستقیم با دولت ایران را نداریم. همچنین دیگر دیپلمات های کانادایی تحولات سیاسی در ایران را دنبال نکرده و نمی توانند از ارتباط های محلی و اطلاعات برای برآورد سیاست ایران در قبال جهان خارج استفاده کنند. این در حالی است که انتخابات ریاست جمهوری ایران نیز در سال 2013 برگزار می شود و باز هم ما در ایران نخواهیم بود تا گمانه زنی های خود در مورد احتمالی پیروزی یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایران را به اطلاع کشور های علاقمند، شامل آمریکا برسانیم. آخرین و مهمترین نکته نیز این است که دیپلمات ها ی ما دیگر نمی توانند از حقوق شهروندان کانادایی در ایران حفاظت کنند. در حال حاضر تعدادی شهروند کانادایی در زندان های ایران هستند و دو نفر از آنها نیز تا کنون فوت کرده اند. اینک کانادا نیز مانند ایالات متحده و انگلیس باید از کشور های دوستی که همچنان پایگاه خود را در ایران حفظ کرده اند برای حفاظت ار منافع خود و شهروندانش در این کشور استفاده کند.

هرچند بحث تجدید نظر در این تصمیم امکانپذیر است اما زمانی که روابط دیپلماتیک قطع می شود، بازگرداندن آن به حالت عادی بسیار دشوار خواهد بود. به این ترتیب می توان انتظار داشت که کانادا برای آینده ای قابل پیش بینی با ایران روابط دیپلماتیک نداشته باشد. به بیان دیگر سال های به طول خواهد انجامید تا روابط تهران و اتاوا دوباره برقرار شود.

دلایل کانادا برای انجام این اقدام به این شکل ناگهانی، قانع کننده نیست. نخست وزیر کانادا فهرستی از مواردی وضعیت حقوق بشر در ایران، حمایت تهران از بشار اسد در سوریه ، برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی و تهدید موجودیت اسرائیل از سوی مقامات ایرانی را ارائه داده است. اما در واقع این دلایلی است که ما باید در ایران می ماندیم چرا که به دیپلمات های نیاز داشتیم. از سوی دیگر طبق سنت کانادا، این کشور در زمره آخرین کشور هایی قرار دارد که یک بحران را ترک می کند و هیچگاه نخستین کشور نبوده است. در این مورد خود ایران یک مثال است. در زمان انقلاب اسلامی در ایران دولت محافظه کار کانادا تصمیم گرفت که سفارت ما در تهران باز بماند و از این طریق جان تیلور، سفیر وقت موفق شد برای آزادی آمریکایی های گروگان گرفته شده در سفارت آمریکا در تهران، رایزنی کرده و 6 نفر از آنها را آزاد کند.

به این ترتیب تنها یک دلیل وجود دارد که می تواند اقدام دولت کانادا را توجیه کند و آن دلیلی است که وزیر امور خارجه و نخست وزیر به آن اشاره می کنند. جان بیرد و استفان هارپر می گویند نگران امنیت دیپلمات های کانادایی در ایران بودند. این احتمال وجود دارد که در هفته های اخیر برخی اقدامات علیه دیپلمات های کانادایی در ایران انجام شده باشد و دولت احساس کرده باشد چاره ای جز تعطیلی سفارت ندارد. با این حال واکنش دولت تهران به گونه ای بود که به نظر می رسد این سناریو مطرح نبوده است. چرا که ایران از این اقدام کانادا غافلگیر به نظر می رسد. در صورتی که دولت کانادا این اقدام را به دلیل احساس برخی تهدید ها انجام داده است باید افکار عمومی کانادا را در جریان بگذارد تا چرایی اقدامات علیه ایران قابل درک تر باشد.

اما در فقدان اطلاعات مربوط به تهدید های احتمالی، آنگاه این پرسش مطرح می شود که چرا کانادا در اقدامی شدید، سفارت خود در ایران را تعطیل کرده است؟

یک سناریوی احتمالی دیگر این است که شاید امکان تهدید سفارت کانادا و دیپلمات ها به دنبال حمله احتمالی اسرائیل علیه ایران وجود داشته است. در صورتی که اسرائیل تهدید خود در مورد حمله به تاسیسات هسته ای ایران را عملی کند، آنگاه سفارت ما در ایران می توانست در معرض تهدید قرار گیرد. اما آیا واقعا دولت کانادا چنین ریسکی را مشاهده کرده که دیپلمات های خود را از ایران خارج و سفارت خود را تعطیل کرده است؟

طرف های مخالف ما باید به دنبال برگزاری یک مناظره در مجلس در خصوص سیاست خارجی ما در قابل ایران باشند تا مردم در مورد سیاست های دولت اتاوا آگاه شوند. دولت باید موضع خو در برخورد با برنامه های هسته ای ایران و میزان تعهد اتاوا به اسرائیل را مشخص کند.

همانگونه که پیش تر نیز خاطرنشان کردم، این نخستین بار است که در دهه های اخیر، دولت کانادا برای کاهش فرصت های دیپلماتیک برای صلح در جریان یک بحران اقدام می کند و در این مورد پیش دستی کرده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه : سه شنبه 21 شهریور 1391 / بازانتشار : یکشنبه 26 شهریور 1391