ترامپ پاسخ دهد؛ تشدید فشارها باعث افزایش نفوذ ایران در عراق و لبنان شده است

نویسنده: جیمز ریزن

دیپلماسی ایرانی: اعتراض‌های گسترده در عراق و ایران که با واکنش خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی هر دو کشور روبه رو شد. این اعتراض ها پیشران‌های سیاسی را در تهران و عراق دگرگون کرده است، اما هنوز معلوم نیست که آیا این خشم مردمی بتواند در کشورهای مورد نظر دگرشی پایه ای ایجاد کند، یا آمریکا بخواهد در شکل دادن به پیامدهای آن نقشی بازی کند.

تنها اندکی پیش از اعلام مداخله ایران در کنترل اعتراض های عراق، اینترسپت و نیویورک تایمز دو سند (نامه) اطلاعاتی محرمانه از ایران را منتشر کردند که برای نخستین بار بیانگر چشم‌انداز ایران از نفوذ عمیق تهران در عراق بود. این اسناد محرمانه که در سال‌های 2013 تا 2015 میلادی توسط وزارت اطلاعات و امنیت ایران از عراق ارسال شده بود نشان می دهد که بسیاری از مقامات ارشد سیاسی، نظامی و امنیتی عراق سال‌ها با تهران روابط نزدیک داشته‌اند.

یکی از نامه‌ها که در 2014 ارسال شده است نشان می‌دهد که عادل عبدالمهدی، نخست وزیر مستعفی عراق، که در آن زمان وزیر نفت این کشور بود، "روابط ویژه‌ای با جمهوری اسلامی ایران" داشت. به همین دلیل ایران برای حفظ عبدالمهدی در مقام نخست وزیری عراق تلاش فراوانی کرد. اگرچه این تلاش‌ها در برابر اعتراض‌های مردمی تاب نیاورد و مجلس عراق ناگزیر استعفای عبدالمهدی را پذیرفت.

واشنگتن که از ابتدا با نخست‌وزیری عبدالمهدی به دلیل ارتباط با ایران مخالف بود اکنون از برکناری او بسیار خرسند است. یک مقام ارشد آمریکایی پس از انتخاب وی به نخست وزیری گفته بود "ما باید درباره مشارکت دادن (اطلاعات و فناوری) با عراق بسیار محتاطانه عمل کنیم چرا که این (اطلاعات و فناوری‌ها) می تواند به ایران منتقل شود."

عبدالمهدی پس از رسیدن به نخست وزیری هیچ تمایلی به مشارکت با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا و کاخ سفید نداشت در حالی که مرتب برای دیدار با مقامات ایرانی به تهران سفر می‌کرد. اما اگرچه نفوذ دولت ترامپ در بغداد افول کرد، ایران نیز اکنون در داخل با مشکلاتی جدی روبه روست که می‌تواند سیاست این کشور در عراق را نیز تحت تاثیر قرار بدهد.

درست همانند اعتراض‌های عراق، اعتراض‌ها در ایران نیز با واکنش نیروهای امنیتی پاسخ داده شد. ادعایی وجود دارد مبنی بر این که اقدامات خشونت‌آمیز دولت عراق در برابر معترضان با کمک واحدهای شبه‌نظامی تحت پشتیبانی ایرانی‌ها انجام شده است. شاید جایگاه برتر ایران در عراق و نفوذ تهران در میان رهبران سیاسی بغداد برای بسیاری از آمریکایی‌ها چندان قابل فهم نباشد اما این نفوذ، نتیجه مستقیم تهاجم آمریکا به عراق در سال 2003 است. آمریکا با تهاجم به عراق بزرگترین دشمن منطقه‌ای ایران یعنی صدام حسین و رژیم سنی بعثی آن را از سر راه تهران برداشت و باعث شد اکثریت شیعه‌ای در عراق قدرت را به دست گیرند که اغلب رهبرانشان سال‌ها در ایران در تبعید به سر می‌بردند. این فرصتی بود برای ایران‌ تا در عراق نفوذ کند.

از سوی دیگر، تلاش‌های دولت ترامپ برای اعمال تحریم‌های اقتصادی بر ایران نیز پیامد ناخواسته‌ای به دنبال داشته است: این تحریم‌ها باعث شد ایران کنترل خود بر عراق را شدیدتر کند. کنث پولاک (Kenneth Pollack)، تحلیلگر سابق سازمان سیا و عضو فعلی موسسه آمریکن اینترپرایز، باور دارد که دلیل واکنش ایرانی ها به اعتراض‌های بغداد این است که عراق روزنه اقتصادی ارزشمندی است که به ایران در دورزدن تحریم‌ها کمک می‌کند. وی در این باره می گوید: "اقتصاد عراق برای ایران حیاتی است چرا که این کشور را در زمینه مسائلی مانند قاچاق و دستکاری در ارزش پول رایج برای مقابله با تحریم‌ها کمک می‌کند."

وی در ادامه می افزاید: "ایران به تدریج به عراق و لبنان به عنوان سوپاپ‌‌های بهبود اقتصادی متکی شده است." 

دولت ترامپ این را پیامدی خوشایند و نشانه کارآمدی تحریم‌ها علیه ایران می‌داند. اما با توجه به این که سیاست تحریم آمریکا ایران را به سمت تلاش‌هایی سوق داده که نفوذ این کشور در بغداد را بیش از پیش مستحکم می‌کند باید گفت که ادعای واشنگتن مبنی بر کارآمدی تحریم‌ها چندان صحت ندارد.

منبع: اینترسپت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11