احتمال درگیری نظامی جدید بین ایران و اسرائیل چقدر جدی است؟

دیپلماسی ایرانی: به گفته ریچارد نفیو، کارشناس مسائل ایران در دانشگاه کلمبیا، اسرائیل پس از جنگ ۱۲ روزه (۱۳ تا ۲۵ ژوئن ۲۰۲۵) که با حملات هوایی به تأسیسات هسته‌ای ایران (نطنز، فردو و اصفهان) همراه بود، همچنان برای حملات جدید آماده است. نتانیاهو این حملات را "پیش‌دستانه" برای جلوگیری از تهدید هسته‌ای ایران توصیف کرده، اما هدف بلندمدت او ممکن است تغییر رژیم باشد، که به گفته کارشناسان، در کوتاه‌مدت غیرمحتمل است.

در همین رابطه منابع آگاه به آکسیوس گزارش داده‌اند که اسرائیل در حال آماده‌سازی برای اقدام نظامی احتمالی در صورت ازسرگیری برنامه هسته‌ای ایران است. دونالد ترامپ ممکن است به این حملات چراغ سبز نشان دهد، اگرچه او مذاکرات را ترجیح می‌دهد.

صنم وکیلی در اندیشکده چتم هاوس تأکید می‌کند که هدف اصلی اسرائیل، فلج کردن برنامه هسته‌ای ایران است، اما تغییر رژیم در کوتاه‌مدت دشوار است. این حملات با محکومیت گسترده کشورهای منطقه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مواجه شده‌اند.

این در حالی است که رسانه‌های آسیایی، به‌ویژه لبنانی، معتقدند که ایران پس از جنگ ۱۲ روزه با پرتاب ۵۵۰ موشک بالستیک و ۱۰۰۰ پهپاد، توان نظامی خود را به نمایش گذاشت. این امر احتمال درگیری جدید را کاهش می‌دهد، زیرا اسرائیل از قدرت بازدارندگی ایران آگاه است.

در همین راستا عبدالباری عطوان، تحلیلگر عرب، در نشریه رای الیوم احتمال دست داشتن اسرائیل در انفجارهایی مانند حادثه بندرعباس را مطرح کرده است و آن را به مذاکرات هسته‌ای مرتبط می‌داند. این امر می‌تواند به درگیری‌های محدود منجر شود، اما جنگ تمام‌عیار بعید است.

نگاه راهبردی به خاورمیانه پس از جنگ ۱۲ روزه

تورج اتابکی، پژوهشگر دانشگاه لیدن، سه سناریو برای خاورمیانه پس از جنگ ۱۲ روزه مطرح کرده است:

۱- آتش‌بس موقت با دخالت قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای، که احتمالاً پایدار نخواهد بود.
۲- تضعیف دولت ایران از درون و پذیرش مذاکره با اسرائیل، که به تغییرات سیاسی در ایران منجر می‌شود.
۳- تشدید درگیری‌ها و موج دوم حملات نظامی، که غرب از آن اجتناب می‌کند.

در همین رابطه اندیشکده چتم هاوس می نویسد که جنگ ۱۲ روزه نشان داد که تضاد ایران و غرب نه صرفاً بر سر برنامه هسته‌ای، بلکه بر سر نظم امنیتی خاورمیانه است. تنها راه ثبات پایدار، توافق امنیتی جامع بین ایران و غرب است.

ولی نصر تأکید می‌کند که اسرائیل به دنبال تغییر موازنه قدرت در منطقه است، اما واکنش مردم ایران و انزوای بین‌المللی اسرائیل پس از جنگ، این هدف را دشوار کرده است.

المیادین نیز گزارش می‌دهد که جنگ ۱۲ روزه انزوای اسرائیل را در منطقه افزایش داد، زیرا بیش از ۱۲۰ کشور حملات به ایران را محکوم کردند. این امر می‌تواند به تقویت محور مقاومت (ایران، یمن، لبنان) منجر شود.

یاز اکو نیز می‌نویسد که آتش‌بس کنونی شکننده است و ایران ممکن است با انسداد تنگه هرمز یا حملات به منافع نفتی منطقه، به فشارهای غرب پاسخ دهد. این سناریو می‌تواند به جنگ منطقه‌ای منجر شود.

جمع‌بندی و دسته‌بندی سناریوهای محتمل بر اساس تحلیل منابع بین‌المللی، سناریوهای زیر برای آینده روابط ایران، غرب، و اسرائیل پس از جنگ ۱۲ روزه و در چارچوب اسنپ‌بک و مذاکرات هسته‌ای محتمل هستند. این سناریوها بر اساس احتمال وقوع و اولویت دسته‌بندی شده‌اند:

۱. تشدید فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی (اولویت بالا): اروپا با فعال‌سازی اسنپ‌بک و آمریکا با تشدید تحریم‌ها، فشارها را برای وادار کردن ایران به مذاکره افزایش می‌دهند. ایران ممکن است با کاهش همکاری با آژانس یا افزایش غنی‌سازی پاسخ دهد، اما به دلیل فشارهای اقتصادی، به مذاکراتی محدود تن دهد. گزارش وال‌استریت ژورنال و یورونیوز نشان‌دهنده عزم اروپا برای اسنپ‌بک است. ایران نیز به خروج از NPT تهدید کرده است.

۲. آتش‌بس پایدار و مذاکرات محدود (اولویت متوسط): ایران و آمریکا احتمالاً با میانجی‌گری عمان به توافقی موقت برای آتش‌بس پایدار و کاهش تنش‌ها می‌رسند. این توافق محدودیت‌هایی بر غنی‌سازی ایران و لغو بخشی از تحریم‌ها را شامل می‌شود، اما به اندازه برجام جامع نیست.

۳. درگیری نظامی محدود (اولویت پایین): اسرائیل با حمایت احتمالی آمریکا، حملات محدودی به تأسیسات ایران انجام می‌دهد، اما ایران با حملات موشکی و پهپادی پاسخ می‌دهد. این سناریو به دلیل هزینه‌های بالای جنگ تمام‌عیار و انزوای اسرائیل، کمتر محتمل است. اکسیوس و بی‌بی‌سی به آمادگی اسرائیل برای حملات جدید اشاره دارند، اما محکومیت جهانی حملات قبلی، احتمال آن را کاهش می‌دهد.

۴. جنگ منطقه‌ای فراگیر (اولویت بسیار پایین): تشدید تنش‌ها به انسداد تنگه هرمز یا حملات به منافع نفتی منطقه منجر می‌شود، که می‌تواند به درگیری گسترده با دخالت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بینجامد. یاز اکو این سناریو را مطرح کرده، اما به دلیل پیامدهای فاجعه‌بار، هم ایران و هم غرب از آن اجتناب می‌کنند.

نتیجه‌گیری

تحلیل منابع بین‌المللی نشان می‌دهد که خاورمیانه پس از جنگ ۱۲ روزه در وضعیتی شکننده قرار دارد. اروپا با تهدید اسنپ‌بک و آمریکا با شروط سخت‌گیرانه، به دنبال فشار بر ایران هستند، اما ایران با نمایش توان نظامی و تأکید بر حق غنی‌سازی، به دیپلماسی متعهد است. محتمل‌ترین سناریو، تشدید فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی است که ممکن است به مذاکرات محدود منجر شود. درگیری نظامی جدید یا جنگ منطقه‌ای به دلیل هزینه‌های بالا و محکومیت جهانی، کمتر محتمل است. توافق امنیتی جامع، بهترین راه برای ثبات بلندمدت است، اما در حال حاضر دور از دسترس به نظر می‌رسد./هوش مصنوعی و سیاست خارجی