خاورمیانه

رهبران منطقه می توانند صلح و ثبات را برای مردم به ارمغان آورند؟

خاورمیانه در آستانه تابستانی طولانی، گرم و خطرناک

با فرا رسیدن تابستان گرم و ویروس زده ۲۰۲۰، به نظر می رسد که خاورمیانه به یک جعبه باروت تبدیل شده که هر لحظه ممکن است در نتیجه اقدامات یا اشتباه محاسباتی طرف های رقیب منفجر شود. با این حال، احتمال اینکه منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (مِنا) به صحنه مواجهه ناخواسته نظامی تبدیل شود، اندک است. رهبران منطقه که با مشکلات انسانی و اقتصادی شیوع کووید ۱۹ درگیر هستند، همه توان خود را برای آرام کردن مناطق احتمالی درگیری از جمله در خلیج فارس، یمن، سوریه و لیبی به کار خواهند گرفت.

ادامه مطلب

بهره برداری ایران، روسیه و چین از وضعیت فعلی

آیا آمریکا پس از ترامپ از خاورمیانه رو بر می گرداند؟

حاکمان ایران فقط به این علت که توجه آمریکا در جای دیگری است، رفتار خود را اصلاح نخواهند کرد. به احتمال بسیار زیاد، دولت بایدن رویکردی دیپلماتیک برای مهار برنامه هسته ای ایران را از سر خواهد گرفت؛ اما این موضوع که برای ترامپ و اوباما چالشی راهبردی بود، برای بایدن اهمیت کمتری خواهد داشت. دوری آمریکا از منطقه فرصت های بیشتری را برای ایران، هند و چین فراهم خواهد کرد.

ادامه مطلب

«راهبرد واحد عربی»، بیانگر تعارضات هویتی در خاورمیانه است

دشمن سازی پارلمان عربی علیه ایران و ترکیه

مصطفی مطهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: پارلمان عربی و سازمان های عربی دیگر، از طریق دشمن سازی از تهران و آنکارا درصدند تا روند مشروعیت سازی و هویت بخشی جمعی را از خود در عرصه منطقه ای و فرامنطقه ای به منصه ظهور برسانند و از وضعیت صرفاً اسمی و تشریفاتی موجود که افت اصلی و ویژگی عمده این نهاده است، خارج شوند.

ادامه مطلب

تحریم های جدید آمریکا علیه مقامات سوری تا چه انداره مناسبات تهران - دمشق را تحت الشعاع قرار می دهد؟

قانون سزار و آینده ایران در منطقه

صباح زنگنه در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی بر این باور است که مناسباتی کنونی روسیه، چین و به خصوص جمهوری اسلامی ایران با سوریه در ابعاد مختلف دارد از آن درجه از اهمیت راهبردی برای پکن، مسکو و تهران برخوردار است که تحریم های سزار نمی تواند اثری بر آنها داشته باشد، به خصوص که مناسبات تهران - دمشق از یک عمق تاریخی هم برخوردار است.

ادامه مطلب

حاکمیت جهانی بر جهان اسلام و عرب آرزوی آنکاراست

چشم انداز رؤیای امپراتوری ترکیه در سال ۲۰۲۳

اسلام ذوالقدرپور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: سیاستگذاران ترکیه طی حدود ۲۰ سال اخیر (از سال ۲۰۰۲ و قدرت‌یابی حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان) بخش مهمی از سیاستگذاری‌های خود را در سخنان و نوشته‌های ظاهراً آکادمیک خود نشان داده‌اند. سیاستگذاران ارشد و رهبران ترکیه طی این دوره زمانی (۲۰۰۲ تاکنون) در کنار بسیاری سیاستگذاری‌های رسمی و آشکار دولت ترکیه، برخی سیاستگذاری‌های نهان و پشت‌پرده نیز داشته‌اند که بیشتر بر اصل قدرت‌یابی و گسترش قدرت نظامی و جغرافیایی این کشور در آسیای جنوب غربی استوار بوده است. سیاست‌های صلح‌جویانه و مسالمت‌آمیز در روابط خارجی با همسایگان و سیاست درهای باز در سیاستگذاری اقتصادی ترکیه موجب شد تا این کشور بتواند در قالب سیاست‌هایی چون تنش صفر با همسایگان در دهه اول حاکمیت حزب عدالت و توسعه، تنش با همسایگان خود مانند ایران، سوریه، عراق، یونان، روسیه و ... را کاهش داده و رویکردی تازه در تعاملات و روابط با همسایگان خود ایجاد کند. اما تمام این تلاش‌های ظاهراً تنش‌زدای ترکیه با همسایگان تنها تا سال ۲۰۱۰ دوام داشت و با آغاز تحولات سیاسی و اجتماعی در جهان عرب، چهره اصلی سیاستگذاران ارشد و رهبران ترکیه در قالب چرخش بزرگ در سیاست خارجی این کشور نمایان شد.

ادامه مطلب

جنگ لفظی آمریکا و روسیه بر سر لزوم خروج از خاورمیانه

ادامه مطلب

تناقض سیاست تحمیل تغییر نظام در تهران با منافع واشنگتن

آمریکا باید از تلاش برای تبدیل ایران به عراق دوم دست بردارد

حامیان سیاست تحمیل تغییر نظام به ایران معتقدند «تلاش برای تغییر نظام گستاخانه نیست. عملگرایانه، مقرون به صرفه، انسانی و به بهترین تعبیر، اقدامی لیبرال است.» اما هیچ یک از این ادعاها حتی ذره ای با حقایق و واقعیت های موجود همخوانی ندارند!

ادامه مطلب

هشتمین بخش از دهمین سال سلسله یادداشت های سرکیس نعوم

مقام امریکایی: ایران، ترکیه و اسرائیل رهبران آینده خاورمیانه/جنگی میان ایران و امریکا و اسرائیل نخواهد شد

به هر حال به نظر می رسد که سه کشوری که آینده خاورمیانه را با موافقت بین المللی رهبری خواهند کرد، اسرائیل، ترکیه و ایران خواهند بود.

ادامه مطلب

لزوم هوشیاری سیاستگذاران اقتصادی و امنیتی ایران

فرار سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی ایران به ترکیه و زنگ خطرهایی که به صدا درآمده است

اسلام ذوالقدرپور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: به صراحت می‌توان گفت که ناکارآمدی سیاستگذاری عمومی در ایران موجب شده است تا بخش عمده‌ای از سرمایه و توان مالی و اجتماعی ایران در خدمت اهداف و نیات جاه‌طلبانه و ستیزه‌جویانه سیاستگذران قدرت‌طلب ترکیه علیه ایران و منافع منطقه‌ای آن قرار گیرد و سیاستگذران ایرانی نیز یا از واقعیات این فرآیند آگاهی ندارند یا اینکه خود محرک و مسئول چنین روند خطرناکی هستند. 

ادامه مطلب

نبود پول برای جنک

چرا کاهش قیمت نفت موهبت است

شیرین هانتر می نویسد: تضمینی نیست که افت قیمت نفت به این منجر شود که تولیدکنندگان نفت رفتارهای پیشین خود را مورد ارزیابی قرار دهند و به جای پیگیری برنامه‌ها و پروژه‌های پرهزینه و غیر واقع گرایانه بر توسعه اقتصادی پایدار و متعادلی متمرکز شوند که آسیب پذیری کمتری نسبت به نوسانات بازار نفت دارد. در واقع هیچ قطعیتی وجود ندارد که درآمدهای پایین نفتی باعث بازنگری در انگیزه‌های مداخله گرایانه و بی ثبات کننده کشورهای نفتی شود و آنها را به حل منازعات متقاعد کند. حتی احتمال کمی می‌رود که این حکومت‌های تمرکزگرا در محدودیت‌های سیاسی ایجاد شده برای مردم خود تجدید نظر کنند. اما اگر این کشورها دست به چنین اقداماتی نزنند این موضوع می‌تواند به ناآرامی‌های سیاسی احتمالی در جوامع آنها بدل شود و توافق کنونی میان مردم و حکومت‌ها دچار از هم گسیختگی شود.

ادامه مطلب

اشتباه استراتژیک واشنگتن که حاصل برداشت های سراسر غلط است

ادعاهای دروغین آمریکا درباره امنیت خاورمیانه با خروج از برجام

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در ۹ ماه مه در دومین سالگرد خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران (برجام) در توئیتی نوشت: «آمریکایی ها ایمن تر هستند و خاورمیانه صلح آمیزتر از زمانی شده که ما در برجام مانده بودیم.» اما به هر شکلی که به شرایط موجود نگاه شود، حقیقت عکس این اظهارات است.

ادامه مطلب

برای رفع نگرانی کشورهای منطقه

خاورمیانه به تشکیلاتی مثل اتحادیه اروپا نیاز دارد

وضعیتی که اکنون بر خاورمیانه حاکم است یادآور اروپا در خلال قرن ها و سالیان متمادی پیش از شکل گیری اتحادیه اروپاست. اروپا بر اثر رقابت های سیاسی، استعماری و مذهبی چندین قرن متمادی دستخوش انواع جنگ های خونبار بود تا اینکه زمامداران این قاره کهن سرانجام به این نتیجه رسیدند که همکاری به مراتب بهتر از رقابت است. در پی رسیدن به چنین باوری بود که اتحادیه اروپا به وجود آمد. اکنون خاورمیانه نیز برای چیره شدن بر رقابت های ویرانگر دولت های منطقه، به سازوکاری شبیه اتحادیه اروپا نیاز دارد.

ادامه مطلب

ریاض، یک متحد سودجو برای واشنگتن

آمریکا به حمایت نظامی خود از عربستان پایان می دهد

به نظر می رسد قانونگذاران در کنگره سرانجام دریافته اند که عربستان سعودی دوستی قابل اعتماد برای ایالات متحده نیست. «وال استریت ژورنال» روز پنجشنبه گزارش داد که مقامات پنتاگون در حال خارج کردن چهار باتری سامانه موشکی پاتریوت از عربستان سعودی هستند و دو اسکادران جنگنده آمریکایی هم پیشتر از منطقه خارج شده اند و احتمالا حضور نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس کمرنگ تر خواهد شد.

ادامه مطلب

شکاف های اجتماعی عمیقتر می شوند

آینده خاورمیانه زیر فشار کرونا

کووید ۱۹ شکاف‌ها در جوامع خاورمیانه را آشکار کرده است. حکومت‌ها از شیوع همه‌گیری برای در اولویت قرار دادن ثروتمندان و بی‌توجهی به بخش‌های حاشیه‌نشین جوامع استفاده کرده‌اند، در حالی که بخش دوم از همه‌گیری آسیب بسیار شدیدی دیده است. این گروه‌ها به دلیل نژاد، فرقه و حاشیه‌نشینی جغرافیایی از مراقبت‌های سلامتی و بهداشتی کافی، مزایای بیکاری، تست پزشکی و خدمات اجتماعی محروم مانده‌اند. گرسنگی، دیابت، بیماری‌های قلبی و چاقی در میان این گروه‌ها بسیار شایع است که نشانه خوبی برای ثبات بلندمدت برخی از این کشورها نیست.

ادامه مطلب

در کوتاه مدت روایت و مشارکت چینی در خاورمیانه توسعه خواهد یافت

رونق روایت چینی در خاورمیانه

نعمت اله مظفرپور، پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی و دیپلماسی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد بنا به شرایط امنیتی- اقتصادی خاورمیانه، رویکرد تاریخی مخرب غربیها و اقدامات هوشمندانه چین، حداقل درکوتاه مدت؛ روایت و مشارکت چین در خاورمیانه، نشو و نما خواهد یافت.

ادامه مطلب

در سایه کارزار کرونا

عربستان، امارات و مصر استبداد به خاورمیانه صادر می کنند

شیوع بیماری هم گیر کویید-۱۹ شاید در جنبش مردمی اخیر که چندین دهه سلطه استبدادگران در کشورهای عربی خاورمیانه را به چالش کشیده وقفه ایجاد کرده باشد، اما تظاهرات‌ کنندگان به خیابان ها باز خواهند گشت. فقط این احتمال وجود دارد که در آن زمان، با یک جنبش متقابل مواجه شوند: کارزارهای نفوذ خارجی و گاها هماهنگ بی ثبات کننده به رهبری عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر.

ادامه مطلب

مساعدت امنیتی در خاورمیانه: یک صفحه شطرنج سه وجهی است (بخش یازدهم)

محدودیت فزاینده گزینه های آمریکا در خاورمیانه

ایالات متحده، روسیه و ایران هر یک رویکردی متفاوت و مختص خود برای کمک به امنیت در خاورمیانه دارند که این مساله پیامدهای قابل توجهی در تشکیل دولت ها و ثبات در منطقه خواهد داشت.

ادامه مطلب

دلایل عقب افتادگی اجتماعی در جوامع غیردموکراتیک

چرا جامعه ما دموکراتیک نمی شود؟

دکتر محمود سریع القلم در یادداشتی می نویسد: آیا تابه حال فرصت کرده اید به این مسئله فکر کنید که چرا افراد روحانی از هر جناح و گرایشِ فکری که باشند در نهایت با یکدیگر احساسِ قرابت و هم اندیشی می کنند؟ شاید یک علتِ تعیین کننده این باشد که: «متون مشترک خوانده اند.» کتاب ها، رساله ها، ادبیات و مفاهیم مشترک دارند. اگر هم اختلاف نظر داشته باشند، مکانیسم های تعامل و تحمل را در میان خود عادی – سازی کرده اند.

ادامه مطلب

مساعدت امنیتی در خاورمیانه: یک صفحه شطرنج سه وجهی است (بخش هشتم)

تمرکز روسیه بر جنبه نظامی-اطلاعاتی مساعدت امنیتی در منطقه

ایالات متحده، روسیه و ایران هر یک رویکردی متفاوت و مختص خود برای کمک به امنیت در خاورمیانه دارند که این مساله پیامدهای قابل توجهی در تشکیل دولت ها و ثبات در منطقه خواهد داشت.

ادامه مطلب

مساعدت امنیتی در خاورمیانه: یک صفحه شطرنج سه وجهی است (بخش ششم)

اهداف روسیه در منطقه مِنا محدود، اما پایدار است

ایالات متحده، روسیه و ایران هر یک رویکردی متفاوت و مختص خود برای کمک به امنیت در خاورمیانه دارند که این مساله پیامدهای قابل توجهی در تشکیل دولت ها و ثبات در منطقه خواهد داشت.

ادامه مطلب

مساعدت امنیتی در خاورمیانه: یک صفحه شطرنج سه وجهی است (بخش سوم)

بازی سه جانبه در منطقه مِنا

ایالات متحده، روسیه و ایران هر یک رویکردی متفاوت و مختص خود برای کمک به امنیت در خاورمیانه دارند که این مساله پیامدهای قابل توجهی در تشکیل دولت ها و ثبات در منطقه خواهد داشت.

ادامه مطلب

ظرفیت ایجاد شراکت و بازیگران متعدد در میدان

مساعدت امنیتی در خاورمیانه: یک صفحه شطرنج سه وجهی است (بخش اول)

ایالات متحده، روسیه و ایران هر یک رویکردی متفاوت و مختص خود برای کمک به امنیت در خاورمیانه دارند که این مساله پیامدهای قابل توجهی در تشکیل دولت ها و ثبات در منطقه خواهد داشت.

ادامه مطلب

موسسه کارنگی بررسی می کند

نکاتی درباره شیوع ویروس کرونا در خاورمیانه

به دلیل پنهان‌کاری و عدم آمادگی برای انجام تست‌های دقیق، آمار واقعی از شمار مبتلایان و قربانیان کروناویروس در منطقه ارائه نمی‌شود. مثلا سوریه و یمن به رغم روابط نزدیک با ایران هنوز هیچ آماری ارائه نکرده‌اند. به نظر می‌رسد نظام سلامت شکننده‌ این کشورها از کشف موارد ابتلا و پاسخ به اپیدمی بازمانده‌اند.

ادامه مطلب

عمو نوروز! لطفاً لبخند بزن

سال ۹۸ سالی تلخ که سپری شد

جلال خوشچهره در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: سال ۹۸ در خاطر تاریخی ایرانیان تلخ خواهد ماند. سیر حوادث ناگوار یکی پس از دیگری مردم را آزرد تا آنجا که به طنز در پی هر حادثه، برای حادثه بعدی گمانه زنی می‌شد. تحمل و بردباری ایرانیان در سالی که گذشت، ارزش زبانزد شدن را میان مردم جهان دارد.

ادامه مطلب

تلاش های دیپلماتیک ناکافی، اما ضروری شمخانی در دوران پساسردار

آیا دبیر شورای عالی امنیت ملی می تواند در قامت سردار سلیمانی ظاهر شود؟!

اگر چه شدت نگرانی های تهران از تحولات عراق به حدی بود که شمخانی ماموریت بررسی وضعیت سیاسی احزاب، جریان ها، ائتلاف های پارلمانی و مواضع آنها در خصوص تعیین جانشین نخست وزیری و تشکیل کابینه در شرایط حساس و ملتهب کنونی ناشی از شیوع کرونا انجام دهد. اما به نظر می رسد که این تلاش ها نمی تواند خلاء سردار سلیمانی را پر کند، چرا که تحرکات دیپلماتیک فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مراتب جدی تر، طولانی مدت تر و صد البته محرمانه تر از یک سفر علنی، رسمی و کوتاه مدت آقای شمخانی بود که در دوران خود نتایجی را در پی داشت.

ادامه مطلب

اهداف بلند مدت منطقه ای آنکارا چیست

پیچیدگی های راهبردی ترکیه در سوریه

علیرضا مکی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: یکی از مهم ترین بازیگران منطقه ای که در جنگ سوریه دارای نقشی اساسی هستند ترکیه همسایه شمالی این کشور است. ترکیه که پس از شکست سیاست مشکلات صفر احمد داوود اغلو، وزیر امور خارجه پیشین این کشور در کانون توجه و تحولات منطقه ای سوریه قرار گرفته در پس بحران سوریه به دنبال اهداف بلند پراوازانه تری است. از این رو بیراه نیست که گاهی با متحدان غربی خود در آمریکا و ناتو برای سرنگونی بشار اسد هماهنگی کند و گاهی برای حفظ و تثبیت مرزهای سوریه در جهت جلوگیری از قدرت گیری مناطق کردنشین سوریه و ساز کردن سودای استقلال توسط کردها با ایران به گفت و گو بنشیند و در این میان در جهت تحت فشار قراردادن متحدان قدیمی و جدید خود با روس ها بر سر مسائل مختلف عملیاتی و میدانی در سوریه به گفت و گو بنشیند.

ادامه مطلب

بسترهای اجتماعی- سیاسی خاورمیانه تکفیری گری تولید می کنند

«داعش بازخواهد گشت»

نعمت اله مظفرپور، پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی و دیپلماسی؛ در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد که تحولات جامعه شناسانه، روان شناسانه و سیاسی در خاورمیانه نشان می دهد که این منطقه آتیه تاریکی دارد و تکفیری گری و داعشی گری رشد فزاینده خواهند داشت. اساسا ریلهای کنونی سیاست داخلی و خارجی کشورهای منطقه؛ مولد رادیکالیسم است. گرچه جمهوری اسلامی ایران متعاقب مجاهدت های فراوان؛ دستاوردهای ارزشمندی داشته و به صلح و ثبات منطقه خدمت کرده است؛ اما این برای مبارزه با افراط گرایی کافی نیست و نیازمند ریل گذاری نوین جامع نگر در سیاست منطقه ای خود هستیم. این ریل حتما از تحول در سیاست داخلی ایران شروع شده تا به سیاست خارجی ما  برسد وگرنه راه حلی فرمالیته و گذرا بیش نخواهد بود.

ادامه مطلب

اوضاع در سوریه از کنترل خارج شده است؟

پوتین، گرفتار در بازی همزمان خود با اسد و اردوغان

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، توانایی این را دارد که روابط خوبی با دولت ها و دیگر بازیگران در منطقه برقرار کند، حتی اگر آن دولت‌ ها و بازیگران به شدت با یکدیگر مخالف باشند. او تا همین اواخر این استراتژی را با موفقیت در رابطه با چندین جناح مختلف در سوریه پیش برده است اما اکنون، در رابطه با رجب طیب اردوغان و بشار اسد، به مشکل برخورده است.

ادامه مطلب

ترکیه مانند ایران و عربستان تجربه و تبحر استفاده از نیروهای نیابتی را ندارد

هزینه زیاد و فایده کم سیاست «نئوعثمانی گری» اردوغان باعث توقف این نگاه خواهد شد

جعفر حق پناه در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی ضمن تاکید بر این نکته که دمشق و آنکارا توان تشدید بلند مدت تنش در ادلب را ندارند، پیرامون تاثیر شرایط ادلب بر تحولات سوریه و منطقه بر این باور است که در صورت تداوم بحران ادلب احتمال تقابل بیشتر کردهای سوریه در شرق فرات با نظامیان ارتش ترکیه وجود دارد.

ادامه مطلب

از حفظ موقعیت استراتژیک تا تلاش پر کردن جای خالی امریکا

روسیه در منطقه دوست است یا دشمن؟

روسیه از سال ۱۹۷۱ تا کنون در بندر طرطوس سوریه پایگاه دریایی در اختیار دارد و به تازگی به نوسازی و تجهیز آن مبادرت کرده است. روسیه در غرب سوریه نیز پایگاه هوایی حمیمیم را در اختیار دارد. بزرگترین دستاور جنگ داخلی سوریه دسترسی پیدا کردن روسیه به آب های گرم مدیترانه است.

ادامه مطلب