پیامدهای جهانی یک انتخابات آسیایی

دیپلماسی ایرانی: انتخابات ریاست جمهوری تایوان در 13 ژانویه 2024 (23/10/1402)، اولین انتخابات سال جهانی انتخابات است. در سال 2024 میلادی (دی 1402 تا دی 1403) بیش از شصت کشور، انتخابات سرنوشت‌ساز برگزار می‌گردد.

انتخابات تایوان، انتخاباتی در سرزمین و قطعه کوچک از کره خاکی بود اما پیامدهای جهانی آن قابل توجه و در خور تعمق است. تایوان در میانه دو قدرت بین‌المللی آمریکا و چین قرار گرفته و لذا انتخابات تایوان، از بعد مناسبات جهانی حائز اهمیت است. چگونه می‌توان انتخابات تایوان را در چارچوب بین‌المللی مخصوصاً از جهت روابط آمریکا و چین مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار داد؟ در پاسخ باید به «ماهیت انتخابات»، «هویت محوری» و «روایت‌گرائی» آن پرداخت .

ماهیت انتخابات تایوان را باید در بستر تاریخی این جزیره در جنگ‌های داخلی در نبرد بین کمونیست‌ها و ملی‌گرایان و شکست ملی‌گرایان و استقرار آنها در تایوان در 1949، شکاف بین چین کمونیست و تایوان که هر دو خود را چین اصلی می‌نامند آغاز شد و بیش از هفت دهه پرنشیب و فراز، پیوسته ادعای چین کمونیست که تایوان بخشی از آن کشور می‌باشد، نه فقط موضوعی داخلی بلکه بین‌المللی بوده است.

در این میان بافتار داخلی در تایوان نیز حائز اهمیت بوده و نقطه عطفی در 1996، در مناسبات قدرت در داخل تایوان جلب توجه می‌کند. تایوان از 1996 چارچوب‌های دمکراتیک و انتخابات آزاد را دنبال کرده است و دارای تنوعی از احزاب، رسانه‌ها و گرایش‌های سیاسی می‌باشد.

 در این میان، دو حزب، نمود و برجستگی بیشتر داشته که یکی بر استقلال جزیره تأکید دارد و دیگری بر تفاوت‌ها و جدائی‌هایی بین تایوان و چین پافشاری می‌کند. برای حزب اول که بهKMT شناخته می‌شود، رعایت چارچوب و اجماع 1992 حائز اهمیت می‌باشد. اجماع 1992، بین تایوان و چین، بر این مبنا استوار است که تایوان ادعای استقلال نخواهد کرد و روابط کنترل شده‌ای بین آن دو در حوزه‌های مختلف، مخصوصاً اقتصادی، بر اساس آن تفاهم شکل گرفته است.

اما به مرور که تایوان دمکراتیک شده و رشد اقتصادی یافته و توانسته جایگاهی از نظر اقتصادی پیدا کند، نگرش‌های دیگری نیز در این جزیره عرصه وجود پیدا کرده‌اند که برجسته‌ترین آنها در حزب دمکراتیک مترقی متجلّی است. چگالی استقلال خواهی در این حزب بیشتر و برجسته‌تر است.

این حزب در دو دور گذشته انتخابات ریاست جمهوری، برنده بوده و در انتخابات اخیر نیز معاون رئیس جمهوری از این حزب پیروز شد. اما داستان به این سادگی هم نبود. چند روز قبل از انتخابات، دولت چین، به رأی‌دهندگان تایوانی اعلام کرد که به حزبKMT رأی دهند و مردم تایوان چنین نکردند و این ماهیت پیچیده با موضوع هویت و تطور و تحول آن در تایوان گره می‌خورد. بدین صورت که در ابتدای کار یعنی همان سال پیش اکثریت مردم تایوان خود را چینی معرفی می‌کردند. 

ولی در حال حاضر اکثریت مردم خود را تایوانی می‌نامند. در واقع در این مدت در میانه تنش‌های بین‌المللی، در بافتار هویتی ساکنان این جزیره، دگرگونی رخ داده است. نسل‌های جدید، در تایوان به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند و دیگر آن فراری‌های انقلاب کمونیستی چین نیستند. هویت مستقل همراه با رشد اقتصادی و دمکراتیک، شرایط نوینی را ایجاد کرده است.

مخصوصاً اگر درنظر بگیریم که در دهه گذشته، آمریکا روابط خود را با تایوان گسترش داده و یکی از پیشران‌های این توسعه رابطه، مقامات حزب حاکم در تایوان می‌باشد. برخی از کارشناسان متمایل به تایوان بر این باورند که تایوان، کشوری که همه ابزار و نهادهای لازم استقلال، به غیر از شناسائی بین‌المللی را دارا است. البته این‌ها همه شکل گرفته و یا در حال شکل‌گیری است که بر کیفیت نهائی رابطه چین و آمریکا با محوریت تایوان اثر می‌گذارد.

 از جمله این روایت‌ها، روایت تندروهای تایوانی است که بر اعلام استقلال پافشاری می‌کنند. البته رئیس جمهوری منتخب، از جناح رادیکال حزب فاصله گرفته و ضمن برجسته کردن هویت تایوانی، سعی دارد که پکن را بیشتر تحریک نکند.

اما روایت‌گریزی در ایالات متحده و تایوان شکل گرفته که از طبیعت اخطارگرایانه‌ای برخوردار بوده و براین گزاره تأکید می‌کند که چون، رشد اقتصادی چین، شتاب گذشته را ندارد و چین با چالش‌های متنوع و متعددی در داخل خود روبه رو است و همچنین گرایش‌های تند آقای شی، رهبر حزب کمونیست، چین ممکن است برای انسجام داخلی به اقدامات نظامی موثری علیه تایوان، باتوجه به گرایش‌های استقلال گرایانه در آن جزیره، دست زند.

 در این میان روایت رسمی دولت آمریکا نیز باید مدنظر قرار گیرد که بر سیاست یک چین تأکید دارد یعنی نمی‌خواهد تایوان به استقلال دسترسی پیدا کند ولی به طور همزمان، از تایوان، در مقابل تهدیدات نظامی چین دفاع می‌کند.

در چنین فضایی که نگرانی، ویژگی شاخص آن است، دو رخداد و تحول، پژواک مهمی در گفتمان‌ها و گرایش‌های در داخل تایوان و در خارج از آن دارد. یکی برخورد چین با هنگ کنگ در سال‌های اخیر می‌باشد که اراده پکن و برخورد آن با پدیده‌های گریز از مرکز در رسیدن به چین واحد را به نمایش می‌گذارد و رخداد دیگر، اشغال نظامی اوکراین توسط روسیه یعنی کاربرد نیروی نظامی برای حل و فصل اختلافات سرزمینی است. هر چند که بین تایوان و اوکراین و مناسبات آنها با چین و روسیه تفاوت ذاتی وجود دارد ولی پژواک راه حل نظامی شنیده می‌شود. 

نیویورک تایمز در 20 ژانویه 2024 (30/10/1402) نوشت که با آنچه در انتخابات تایوان رخ داده، پکن به سمت راه حل نظامی پیش می‌رود .اما در نظامی‌تر شدن محیط در آسیای شرقی، آنچه که از نظر استراتژیک حائز اهمیت می‌باشد، مناسبات چین و آمریکا است دوطرف، سعی کرده که از خارج شدن اوضاع از کنترل، اجتناب کنند. 

بایدن بلافاصله بعد از انتخابات تایوان هیئت عالی رتبه‌ای متشکل از سیاستمداران دمکرات و جمهوری‌خواه را به تایوان گسیل داشت تا هم به تایوان از پشتیبانی آمریکا، اطمینان دهد و هم گرایش‌های استقلال گرایانه تایوان را مهار کند.

مورد انتخابات تایوان نشان می‌دهد که نتایج انتخابات در هر کشوری، بازتاب‌های عمیق بین‌المللی دارد. انتخابات تایوان، بی‌تردید بر مناسبات پکن و واشنگتن اثر خواهد داشت در این اثرگذاری تداوم و تغییری را مشاهده می‌کنیم که هم در جزئیات حائز اهمیت‌اند و هم تصویربرداری کلان از سیاست بین‌المللی.