ناکامی بزرگ اردوغان

دیپلماسی ایرانی: بزرگ‌ترین شکست حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در انتخابات شهرداری‌ها رقم خورد. شهروندان ترکیه‌ای روز یکشنبه ۳۱ مارس برای شرکت در انتخابات محلی و شهرداری‌ها در سراسر این کشور به پای صندوق‌های رأی رفتند. بیش از ۶۱ میلیون شهروند ترکیه‌ای در این انتخابات واجد شرایط رأی‌دادن بودند و ۳۴ حزب سیاسی در آن به رقابت پرداختند. براساس گزارش خبرگزاری‌های دولتی ترکیه، میزان مشارکت در این انتخابات حدود ۷۷ درصد بود، این در حالی است که این میزان در انتخابات سال گذشته حدود ۸۷ درصد بوده است. نتایج این انتخابات، بدترین شکست برای اردوغان و حزب حاکم «عدالت و توسعه» در بیش از دو دهه اخیر محسوب می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده تغییر در چشم‌انداز سیاسی کشور ترکیه باشد. افزایش حمایت‌های مردمی از حزب اسلام‌گرای «رفاه نوین» که موضعی تندتر از اردوغان علیه اسرائیل دارد نیز باعث شد که از میزان حمایت‌ها از حزب «عدالت و توسعه» کاسته شود.

به گزارش شرق، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، ساعاتی پس از پایان رأی‌‌گیری، از استانبول راهی آنکارا شد تا در جمع مردم سخنرانی کند. اردوغان امیدوار بود متحد او بتواند کنترل شهر استانبول را از رقیبش یعنی اکرم امام اوغلو باز پس گیرد، اما امام‌اوغلو عزم خود را جزم کرده بود تا پس از شکست تلخ در انتخابات سال گذشته مجددا جبهه مخالفان را به عنوان یک نیروی سیاسی سر و سامان دهد. اردوغان در جریان یک سخنرانی که پس از مشخص‌شدن شکست در انتخابات شهرداری‌ها در ترکیه ایراد شد، این نتیجه را یک «نقطه عطف» خواند. او خطاب به جمعیتی که در مقر حزب «عدالت و توسعه» در آنکارا جمع شده بودند، گفت که ائتلاف او «صدرنشینی» را در سراسر کشور از دست داده است و قول داد که اقداماتی را برای پاسخ‌گویی به پیام رأی‌دهندگان انجام دهد. او گفت: «اگر اشتباهی مرتکب شدیم، آن را در سال‌های آینده برطرف می‌کنیم. اگر چیزی کم داریم، آن را تکمیل می‌کنیم». از نظر تحلیلگران، نتایج به دست آمده برای اردوغان و حزب «عدالت و توسعه» بدتر از آن چیزی بوده است که پیش از این نظرسنجی‌ها با توجه به تورم فزاینده ترکیه و نارضایتی رأی‌دهندگان اسلام‌گرا پیش‌بینی می‌کردند.

شمارش آرای ریخته‌شده در صندوق‌های شهر استانبول نشان داد که امام اوغلو 50.92 درصد از آرا و مورات کوروم، وزیر پیشین دولت ملی اردوغان 40.05 درصد از آرا را به دست آورده‌اند. حزب «عدالت و توسعه» و متحدان اصلی آن همچنین مجبور شدند از مقام شهرداری در ۱۹ شهر کلیدی دیگر از جمله شهرهای بزرگ بورسا و بالیکسیر در شمال غربی دست بکشند. در مجموع نیز حزب «جمهوری‌خواه خلق» با کسب آرای بیشتر از سایر احزاب، برای اولین بار در ۳۵ سال گذشته، حزب پیشتاز این انتخابات شد.

از نظر تحلیلگران، فشارهای اقتصادی از جمله تورم حدودا ۷۰ درصدی ترکیه همچنین کاهش رشد اقتصادی ناشی از یک رژیم سختگیرانه پولی باعث شد که رأی‌دهندگان ترکیه حزب «عدالت و توسعه» را تنبیه کنند. هاکان اکباس، مشاور ارشد گروه آلبرایت استونبریج نیز می‌گوید: «اقتصاد عامل تعیین‌کننده بود. مردم ترکیه خواستار تغییر بودند و امام‌اوغلو اکنون رقیب اصلی رئیس‌جمهور اردوغان است». بر این اساس، امام‌اوغلو با اختلاف نزدیک به ۱۰ درصد پیشتاز است. این در حالی است که حزب متبوع او یعنی حزب جمهوری‌خواه خلق تاکنون توانسته است شهرداری آنکارا را نیز حفظ کند و ۹ کرسی دیگر شهرداری در شهرهای بزرگ سراسر کشور را هم به دست آورد. بنابراین منصور یاواش، شهردار آنکارا نیز احتمالا جایگاه خود را حفظ خواهد کرد. بر اساس نتایج گزارش‌شده توسط TRT، حزب جمهوری‌خواه خلق در ۳۶ استان از ۸۱ استان ترکیه پیشتاز است.

به گزارش TRT، امام اوغلو حدود نیمی از آرای شمارش‌شده را در استانبول به دست آورد؛ درحالی‌که مراد کوروم، وزیر سابق شهرسازی از حزب عدالت و توسعه ۴۱ درصد را به دست آورد. هم استانبول و هم آنکارا پس از اینکه به مدت ۲۵ سال در کنترل حزب عدالت و توسعه و اسلاف اسلام‌گرای آن بودند، در نهایت در سال ۲۰۱۹ به دست گروه‌های سیاسی مخالف افتادند. امام اوغلو، شهردار کنونی استانبول با پیروزی در انتخابات شهرداری‌ها در سال ۲۰۱۹ بزرگ‌ترین ضربه انتخاباتی دو دهه اخیر را به اردوغان و حزب متبوع او یعنی حزب عدالت و توسعه وارد کرد.

با این حال، اردوغان توانست در سال ۲۰۲۳ بار دیگر به ریاست‌جمهوری ترکیه نائل شود و اکثریت پارلمانی را با متحدان ملی‌گرای خود کسب کند. نتایج انتخابات می‌تواند آغازگر تغییر در سپهر سیاسی متکثر ترکیه باشد. هرچه باشد به نظر می‌رسد انتظارات امام‌اوغلو برای تبدیل‌شدن به یک رهبر در سطح ملی در حال افزایش است. پیش‌تر نظرسنجی‌ها در شهر ۱۶ میلیون نفری استانبول حاکی از رقابت تنگاتنگی بین امام‌اوغلو و مراد کوروم، نامزد حزب عدالت و توسعه بود. نتایج این انتخابات تا حدودی تحت تأثیر مشکلات اقتصادی ناشی از تورم نزدیک به ۷۰ درصدی در ترکیه رقم خورد. اما برخی از رأی‌دهندگان معتقدند که حزب حاکم به اندازه کافی برای ثبات کشور تلاش خود را کرده است.

با وجود فروپاشی ائتلاف گروه‌های اپوزیسیون که در انتخابات سال گذشته، اما امام‌اوغلو همچنان توانسته است رأی‌دهندگانی را خارج از حزب اپوزیسیون اصلی و متبوع خود یعنی حزب «جمهوری‌خواه خلق» جذب کند. کردها در موفقیت امام‌اوغلو در سال ۲۰۱۹ نقش بسزایی ایفا کردند، اما این‌بار «حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها» نامزد خود را برای شهرداری استانبول معرفی کردند، ولی انتظار می‌رفت بسیاری از کردها وفاداری حزبی را کنار گذاشته و دوباره به او رأی دهند. اردوغان با یک چالش کوچک دیگر نیز روبه‌روست و آن‌هم افزایش حمایت‌ها از حزب تازه‌تأسیس و اسلام‌گرای «رفاه نوین» به دلیل موضع تند این حزب علیه اسرائیل در جریان جنگ غزه و همچنین نارضایتی از مدیریت اقتصادی حزب عدالت و توسعه بود.