پاکستان شریک امنیتی - نظامی تاریخی کشورهای عربی خلیج فارس

دیپلماسی ایرانی: از زمان استقلال پاکستان از امپراتوری بریتانیا در سال ۱۹۴۷، نسل‌های رهبران پاکستانی رابطه ویژه‌ای با جهان اسلام – به ویژه کشورهای مسلمان خاورمیانه – برقرار کرده‌اند. به دلیل هم‌سویی اسلام‌آباد با اردوگاه تحت رهبری ایالات متحده در طول جنگ سرد، پاکستان با کشورهای همفکر مانند ترکیه، ایران (که در آن زمان تحت رژیم پهلوی بود) و کشورهای عربی خلیج فارس روابط برقرار کرد. انقلاب ایران و حمله شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹ روابط این کشور با ایران را تضعیف کرد، اما این رویدادها روابط آن را با کشورهای عربی خلیج فارس تقویت کرد. امروزه، این روابط با کشورهای عربی خلیج فارس در اوج خود قرار دارد و شامل سطح بسیار بالاتری از همکاری‌های دفاعی است.

مشارکت برجسته پاکستان در خلیج فارس

در سال‌های اولیه پس از استقلال این کشور، پاکستان به دلیل مشارکت نظامی خود با ایالات متحده و سایر کشورهای غربی، به ویژه در بخش‌هایی از جهان عرب مورد استقبال قرار نگرفت. با عربستان سعودی، روابط دفاعی دوجانبه به تدریج در دهه ۱۹۶۰ توسعه یافت، که عمدتاً به عنوان پاسخی به مداخله نظامی مصر در یمن بود که رهبران ریاض را نگران می‌کرد. این کشورها در سال ۱۹۶۷ در جریان سفر شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز، وزیر دفاع وقت عربستان، به پاکستان، رسماً وارد یک توافق همکاری امنیتی شدند. در همان سال، افسران ارتش و نیروی هوایی پاکستان به پادشاهی عربستان اعزام شدند.

انقلاب ایران روابط دوجانبه را بیش از پیش تقویت کرد و به امضای پروتکل دفاعی جدید توسط دو طرف در سال ۱۹۸۲ منجر شد. تحت حمایت این توافق، پاکستان لشکری از سربازان خود را در داخل عربستان سعودی مستقر کرد که تا سال ۱۹۸۷ در آنجا باقی ماندند. اگرچه تعداد سربازان افزایش و کاهش یافته، اما آنها پاکستان را به تنها کشوری تبدیل می‌کنند که از قبل از جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۰، حضور نظامی مداوم در پادشاهی عربستان داشته است. و این رابطه یک طرفه نیست؛ هزاران دانشجوی افسری عربستان سعودی پس از امضای توافق‌نامه همکاری نظامی تجدید شده در سال ۲۰۰۵، در پاکستان آموزش دیده‌اند.

دومین بخش از همکاری دفاعی عربستان و پاکستان، برگزاری رزمایش‌های مشترک است. در حوزه دریایی، دو شریک از سال ۱۹۹۳ هر دو سال یک‌بار رزمایش‌هایی را تحت عنوان نسیم البحر برگزار کرده‌اند. علاوه بر این، نیروهای ویژه دریایی، تفنگداران دریایی و نیروهای هوایی هر دو کشور میزبان رزمایش‌های مشترک جداگانه‌ای بوده‌اند. به طور خاص، خلبانان سعودی و پاکستانی در رزمایش مشترک «الصقور» شرکت کرده‌اند و همچنین در رزمایش‌های هوایی چندملیتی در خاک یکدیگر شرکت می‌کنند.

در سطح وسیع‌تر، رزمایش‌های نظامی مشترک در سال ۲۰۰۴ آغاز شد و تحت نظارت «الصمصام» ادامه دارد که هشتمین دور آن در سال ۲۰۲۲ برگزار شد. نیروهای ویژه دو ارتش، رزمایش‌های جداگانه خود با نام «الشهابند البتار» را انجام داده‌اند که در آن از نیروی هوایی رزمی نیز استفاده شده است. سومین و جدیدترین مورد اضافه شده به این همکاری، رزمایش «الکسا» بوده که بر نحوه برخورد و خنثی‌سازی بمب‌های دست‌ساز تمرکز داشته است. این رزمایش‌های کوتاه مدت با آموزش مشترک مکانیزه دو ماهه که شامل ستون‌های مکانیزه هر دو کشور بود، تکمیل می‌شود. این همکاری نظامی چندجانبه در طول جلسات سالانه انجمن همکاری‌های دفاعی پاکستان و عربستان سعودی و همچنین انجمن صنایع دفاعی دوجانبه پاکستان و عربستان سعودی هماهنگ می‌شود.

تعاملات با سایر کشورهای خلیج فارس

پاکستان همچنین روابط دفاعی نزدیکی با سایر کشورهای عربی خلیج فارس دارد. پس از استقلال کشورهای حاشیه خلیج فارس و تأسیس امارات متحده عربی و قطر، نیروهای مسلح پاکستان با آموزش نیروهای امنیتی این کشورها و استقرار نیروها در آنجا در دهه‌های اول رهایی آنها از سلطه استعمار، از آنها حمایت کردند. تنها پس از آغاز قرن بیست و یکم بود که این کشورها رویه استخدام پاکستانی‌ها در نیروهای مسلح خود را کنار گذاشتند. با این حال، در بحرین، پاکستانی‌ها همچنان نقش مهمی در بخش امنیتی، به ویژه گارد ملی و پلیس، ایفا می‌کنند.

پاکستان همچنین روابط دفاعی نزدیکی با سلطنت عمان داشته است. در طول شورش ظفار در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، پاکستان به نیروهای دولتی عمان برای سرکوب شورش کمک کرد. در مورد کویت، روابط دوجانبه تا حد زیادی صمیمانه بوده است، اگرچه پاکستان پس از حمله عراق در سال ۱۹۹۰ آشکارا تصمیم گرفت که به ائتلاف نظامی برای آزادسازی کویت نپیوندد. با این حال، نیروهای پاکستانی پس از جنگ در عملیات مین‌زدایی شرکت کردند.

این همکاری‌های دفاعی با رزمایش‌های مشترک تکمیل می‌شوند. نیروی دریایی پاکستان به طور منظم رزمایش‌های مشترکی با نیروی دریایی امارات، عمان و قطر برگزار می‌کند. همکاری‌های دریایی نیز تحت نظارت نیروهای دریایی ترکیبی (CMF) به رهبری ایالات متحده و گروه‌های ویژه مختلف آن انجام می‌شود. ارتش پاکستان همچنین اخیراً یک رزمایش مشترک جدید با عنوان «وشق الجبل ۱» یا «کوهستان لینکس ۱» را با عمان در رشته کوه جبل الاخضر برگزار کرد. مرکز ملی مبارزه با تروریسم ارتش پاکستان رزمایش‌های دوجانبه و چندملیتی با حضور نیروهایی از کویت و بحرین برگزار می‌کند. در نهایت، نیروی هوایی پاکستان (PAF) رزمایش هوایی مشترک «زلزال» را با نیروی هوایی امیری قطر (QEAF) برگزار کرده است. بر این اساس، می‌توان استدلال کرد که روابط نظامی پاکستان با بحرین و قطر همچنان قوی است، اما در طول سال‌ها همکاری دفاعی با امارات، عمان و کویت کاهش یافته است.

آنچه پاکستان از مواجهه با خلیج فارس به دست می‌آورد

همکاری دفاعی پاکستان با پادشاهی‌های خلیج فارس ممکن است به گونه‌ای به نظر برسد که در آن یک قدرت متوسط بزرگتر با ارتشی توسعه‌یافته و حرفه‌ای تصمیم می‌گیرد از شرکای خود حمایت کند و به ایجاد ظرفیت نظامی آنها کمک کند. با این حال، رزمایش‌های مشترک برگزار شده بین کشورهای خلیج فارس و پاکستان برای پاکستان نیز مفید است. در واقع، این رزمایش‌ها به نیروهای مسلح پاکستان امکان می‌دهد تا در معرض سیستم‌ها و پلتفرم‌های تسلیحاتی پیشرفته تولید غرب قرار گیرند که اسلام‌آباد ممکن است از زمان سرد شدن روابطش با ایالات متحده در سال‌های اخیر، دسترسی به آنها را از دست داده باشد. بنابراین، تعامل با اعضای سرویس خلیج فارس در طول رزمایش‌های مشترک، سربازان پاکستانی را قادر می‌سازد تا عملکرد این پلتفرم‌ها را درک کنند، آنها را در برابر قابلیت‌های خود آزمایش کنند و به طور بالقوه آنها را به دست آورند. به طور مشابه، رقیب اصلی پاکستان، هند، برخی از این پلتفرم‌ها را در زرادخانه خود دارد. در این زمینه، رزمایش‌های مشترک با کشورهای عربی خلیج فارس فرصتی نادر برای پاکستان فراهم می‌کند تا آسیب‌پذیری‌های خود را ترسیم کرده و از محدودیت‌های آنها بهره‌برداری کند.

این امر به ویژه در حوزه هوایی صادق بوده است، جایی که نیروی هوایی پاکستان (PAF) از طریق رزمایش‌های مشترک خود با نیروی هوایی قطر (QEAF)، توانسته مهارت‌های خود را در برابر جت‌های جنگنده‌ای مانند رافال فرانسوی تقویت کند. این امر در مورد پاکستان بسیار مهم بود، زیرا نیروی هوایی هند (IAF) ناوگانی از این جنگنده‌ها را در اختیار دارد. در پاسخ، نیروی هوایی پاکستان جت‌های جنگنده چینی J-10C را به دست آورد که فرماندهان نیروی هوایی پاکستان معتقد بودند در برابر رافال‌ها عملکرد خوبی خواهند داشت. نیروی هوایی پاکستان جت‌های چینی تازه خریداری شده خود را به رزمایش زلزال-۲ با نیروی هوایی قطر آورد و قابلیت‌های آنها را در برابر رافال‌ها آزمایش کرد. این استراتژی بعداً به پاکستان کمک کرد تا در درگیری کوتاه دو کشور در ماه مه، که در آن نیروی هوایی پاکستان موفق به سرنگونی حداقل یک فروند رافال نیروی هوایی هند شد، در برابر هند مقاومت کند.

این درس میدان نبرد، نمونه‌ای از ماهیت چندوجهی همکاری دفاعی پاکستان با کشورهای عربی خلیج فارس است. این همکاری‌های دفاعی، سطح منحصر به فردی از اعتماد و مشارکت استراتژیک بین دو طرف را نشان می‌دهد. با این حال، در سال‌های اخیر، بی‌میلی پاکستان برای مشارکت فعال در درگیری‌های منطقه خلیج فارس – به‌ویژه مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن – تهدیدی برای کاهش حسن نیت نسبت به اسلام‌آباد در پایتخت‌های خلیج فارس بوده است. علاوه بر این، قدرت رو به رشد هند به عنوان یک قدرت بزرگ سیاسی و اقتصادی در جنوب آسیا، روابط دفاعی دیرینه پاکستان با کشورهای خلیج فارس را تحت الشعاع قرار داده است. با این حال، انتظار می‌رود پاکستان تا زمانی که هر دو طرف از این همکاری سود استراتژیک کسب کنند، در زیرساخت‌های امنیتی خلیج فارس ادغام شود.

منبع: گالف اینترنشنال فوروم / ترجمه: علی موسوی خلخالی