معرفی کتاب
نوسازی در سیاست خارجی عربستان
تألیف سیدمحمدحسینی؛ سفیر سابق ایران در عربستان انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه، سال انتشار: بهار ۱۴۰۴
ادامه مطلبخلیج فارس
رقابت ژئواکونومی در شورای همکاری خلیج فارس؛
پیامدهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای ایران
عباس عبدالخانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: پروژه‌هایی نظیر کریدورها با هدف دور زدن مسیرهای ترانزیتی سنتی ایران و ایجاد مسیرهای جدید میان جنوب خلیج فارس، هند و اروپا طراحی شده‌اند. تثبیت این مسیرها به معنای کاهش سهم ایران در ترانزیت بین‌المللی و از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی مهم در تعاملات منطقه‌ای خواهد بود.
ادامه مطلب
خلیج فارس با نظم جدیدی مواجه است
ایران و عربستان، نظم دو ستونه جدید منطقه
کلکسیونی از عوامل ژئوپلیتیکی، اقتصادی و استراتژیک، رابطهٔ خصمانهٔ جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را به سوی همکاری محتاطانه منطقه‌ای سوق داده است.
ادامه مطلب
تعاملات نیروهای فعال در منطقه و بازتعریف رابطه با امریکا
خاورمیانه جدیدی که در حال شکل‌گیری است
علی معموری در یادداشتی اختصاصی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: تحولات دنیای کنونی و جنگ‌های جاری آن در اروپای شرقی، خاورمیانه، و شبه‌قاره هند از تحقق درگیری‌ها تمدن‌ها در خطوط برخورد بین آنها نشان دارد؛ چنان چه رقابت‌های قدرت‌های بزرگ جهان نیز دارای ابعاد فرهنگی و دینی اساسی است. در نتیجه به نظر می‌رسد نقشه دنیای جدید بر اساس مناطق هویتی دینی – فرهنگی در حال شکل‌گیری است. این واقعیت در خاورمیانه نیز صدق می‌کند. خاورمیانه در تاریخ معاصر خود نیروهای سیاسی فعال مختلفی را شاهد بوده که در رقابت با یکدیگر به شکل مستمر در حال تغییر نقشه سیاسی منطقه و پس و پیش بردن مناطق نفوذ بوده‌اند.
ادامه مطلب
به مناسبت سالروز تاسیس
شورای همکاری خلیج فارس؛ از همگرایی آرمانی تا واقعیت‌های واگرایانه
عباس عبدالخانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: تأسیس GCC عمدتاً واکنشی به تحولات ژئوپلیتیکی پس از انقلاب ایران و آغاز جنگ ایران و عراق بود. شورا با اهدافی چون تقویت امنیت جمعی، ایجاد یکپارچگی اقتصادی، افزایش رفاه اجتماعی، و اتخاذ مواضع سیاسی واحد در برابر تحولات منطقه‌ای و جهانی شکل گرفت.
ادامه مطلب
تحلیلی به مناسبت سفر ترامپ به منطقه
روابط بین‌المللی جنوب خلیج‌فارس ساختارها و روندها
سید محمدکاظم سجادپور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: پرسشی جدی قابل طرح است و آن اینکه روابط بین‌المللی کشورهای جنوب خلیج‌فارس و کنشگری آنها در مناسبات جهانی چگونه قابل تجزیه و تحلیل است؟ این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که اولاً در مورد نسبت این نوع کشورها با نظام بین‌المللی، الگوهای تحلیلی کلیشه‌ای وجود دارد و دوم آنکه، کنش و واکنش‌های بین‌المللی این کشورها، خود، بازتاب و پژواک تحولاتی است که در سطح جهانی رخ داده است. به عبارت دیگر، آینه بودگی خلیج‌فارس از دگرگونی‌های جهانی در خور دقت است.
ادامه مطلب
منطقه‌ای که هنوز مهمترین است
اهمیت ایران در تحولات جاری منطقه غرب آسیا
سید احمد حسینی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: کنشگری کشور بزرگ و اثرگذاری چون ایران بسیار حائز اهمیت است چرا که ورود و عدم ورود این کشور در تحولات پیش رو بر موفقیت یا عدم موفقیت آنها تاثیر قابل توجهی خواهد گذاشت. به همین دلیل و با توجه به توان بازدارندگی ایران، آمریکا به اتخاذ رویکرد مذاکراتی مجبور شده و گفت‌وگوها در موضوع پرونده هسته‌ای در جریان است که هر چه جلوتر می رویم دشواری‌ها و فراز و نشیب های آن بیشتر نمایان می‌شود.
ادامه مطلب
از امنیت سنتی آمریکا تا معامله‌گری نوین در منطقه
پیامدهای خروج ناو ترومن
فاطمه خادم‌شیرازی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: خاورمیانه از دوره‌ای با محوریت نظم سنتی و ضمانت‌گری امنیتی آمریکا به مرحله جدید معامله‌گری راهبردی و رشد نقش قدرت‌های غیرغربی وارد شده است؛ نظمی پویا و پیچیده که در آن بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان باید برای تحقق ثبات و شکوفایی اقتصادی، بین گزینه‌های پرهزینه و متضاد، دست به انتخاب‌های کلیدی بزنند و برای تأمین امنیت، به سراغ مدل‌های متنوعی از مشارکت و ائتلاف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بروند.
ادامه مطلب
عقب‌نشینی ترامپ از جعل نام و حفظ دیپلماسی در میانه مذاکرات هسته‌ای پس از پایان تور منطقه ای
خلیجی که همیشه فارس ماند
تصمیم احتمالی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای تغییر نام خلیج فارس به واژه مجعول و موهوم «خلیج عربی» در آستانه سفر اخیرش به کشورهای عربی خلیج فارس، موجی از واکنش‌های گسترده در ایران و جامعه جهانی ایجاد کرد. با این حال، پس از اتمام سفر منطقه‌ای به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی، کاخ سفید اعلام کرد که خلیج فارس در اسناد رسمی ایالات متحده همچنان «خلیج فارس» باقی خواهد ماند. این عقب‌نشینی، که به گفته شبکه ان‌بی‌سی نتیجه نگرانی واشنگتن از تأثیر منفی این اقدام بر مذاکرات حساس هسته‌ای با ایران بود، نشان‌دهنده قدرت دیپلماسی تهران و حساسیت جهانی به هویت تاریخی این آبراهه است.
ادامه مطلب
آنچه زبان‌شناسان می‌گویند
خلیج فارس، نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر
علی مفتح در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در این مقاله سعی شده است تا با بررسی موضوع نام خلیج فارس از نگاه زبان شناسی این موضوع مورد تاکید قرار گیرد که اساسا به دلایل گوناگون نمی توان نام خلیج فارس را تغییر و یا حتی دستکاری کرد (مواردی مانند «خلیج همیشه فارس» و غیره). خلیج فارس یک اسم خاص بر پایه مستندات تاریخی است. استفاده از این نام و رجوع به تاریخ مطمئن ترین راه برای جلوگیری از نتایج نامطلوب برای جامعه بین الملل است.
ادامه مطلب
بازتعریف ژئوپلیتیک خلیج فارس
سفر ترامپ، جزایر ایرانی و هشدار یک غفلت راهبردی
حمیدرضا اکبری می نویسد: سفر ترامپ به خلیج فارس حامل پیام‌ها و طرح‌هایی است که می‌تواند فصل جدیدی در سیاست منطقه‌ای بگشاید؛ فصلی که اگر با غفلت یا انفعال همراه باشد، برای ایران پرهزینه خواهد بود. پرونده جزایر سه‌گانه، اکنون به یک نقطه تمرکز راهبردی در بازی بزرگ‌تر قدرت در خلیج فارس تبدیل شده است. هرگونه بی‌توجهی به روندهای نرم، اما پیوسته در حال شکل‌گیری، ممکن است در آینده نه‌چندان دور، به تحولاتی بازگشت‌ناپذیر در مشروعیت و حاکمیت ملی ایران بر جزایر بینجامد. زمان آن است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی از «واکنش» به «ابتکار» برسد.
ادامه مطلب
واکنشی که انتظار آن نمی‌رفت
ترامپ آماج خشم ایرانی‌ها بر سر «خلیج فارس»
مواضع سرسختانه ایرانی‌ها سبب شد تا مواضع ترامپ در برابر این فشارها تا اندازه‌ای تعدیل شود. ترامپ در پاسخ به واکنش‌های تند ایران اظهار داشت که نمی‌خواهد احساسات هیچ‌کس را جریحه‌دار کند و تصمیم نهایی را در جریان سفر خود خواهد گرفت.
ادامه مطلب
سوپرایزی که قرار است در آستانه سفر به منطقه رونمایی شود
رمزگشایی از اعلامیه پیش‌بینی‌شده دونالد ترامپ
مسعد سلیتی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: دونالد ترامپ اعلام کرده که پیش از سفر خود به خاورمیانه، که قرار است هفته آینده (۱۳ تا ۱۶ مه ۲۰۲۵) با تمرکز بر دیدار از عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر و احتمالاً ترکیه انجام شود، «اعلامیه‌ای بسیار بزرگ و مثبت» منتشر خواهد کرد. این اعلامیه، که به گفته وی یکی از مهمترین تحولات سال‌های اخیر خواهد بود، احتمال‌های گسترده‌ای را برانگیخته است.
ادامه مطلب
ابعاد ژئوپلیتیکی و تاریخی تغییر نام خلیج فارس
پیامدهای منطقه‌ای دیپلماسی امریکا و نقش سفر ترامپ به عربستان
وحید افراسیابان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: آمریکا با کاهش تمرکز بر مذاکرات هسته‌ای و مسیرهای دیپلماتیک، به سمت سیاست‌هایی حرکت می‌کند که خواسته‌های دیرینه برخی قدرت‌های منطقه‌ای، از جمله عربستان سعودی را تأمین می‌کند. تأکید بر ناسیونالیسم عربی و افزایش همبستگی کشورهای عربی در برابر ایران از جمله اهداف فرعی این رویکرد جدید خواهد بود. این تغییر سیاست می‌تواند تأثیر مستقیم بر همگرایی منطقه‌ای داشته باشد.
ادامه مطلب
جعل نام خلیج فارس
تهدیدی برای مذاکرات هسته‌ای
سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی که قرار است از ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ آغاز شود، هم‌زمان با دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در عمان است. به گزارش آسوشیتدپرس (هفتم می۲۰۲۵)، ادعاها درباره تصمیم ترامپ برای تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» یا «خلیج عربستان» از سوی منابع ناشناس آمریکایی مطرح شده است. این اقدام که عباس عراقچی آن را «سیاسی و خصمانه» خوانده، می‌تواند ضربه‌ای جدی به مذاکرات هسته‌ای وارد کند. مذاکرات جاری که با میانجیگری عمان و هدایت عباس عراقچی و استیو ویتکاف در جریان است، به گزارش رسانه‌ها پیشرفت‌هایی داشته و فضای مثبتی برای گفت‌وگو ایجاد کرده است. اما جعل نام خلیج فارس که ریشه‌ای عمیق در تاریخ و هویت ایرانی دارد، می‌تواند این فضا را متشنج کند.
ادامه مطلب
آتش زیر خاکستر:
چالش‌های منطقه‌ای در صورت موفقیت یا شکست مذاکرات
فاطمه خادم شیرازی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: نتایج این مذاکرات می‌تواند تأثیرات عمیقی بر معادلات امنیتی، اقتصادی و سیاسی منطقه خلیج فارس داشته باشد.
ادامه مطلب
تحرکات معنادار آمریکا در تنگه هرمز
بازی خطرناک واشنگتن با اعزام ناوگان جنگی
منطقه خلیج فارس این روزها شاهد یکی از حساس‌ترین فصل‌های تنش‌زای خود در سال‌های اخیر است. اعزام ناو هواپیمابر یواساس کارل وینسون به همراه گروه ضربتی آن به آب‌های گرم خلیج فارس، زنگ‌های هشدار را در محافل امنیتی منطقه به صدا درآورده است. این تحرک نظامی گسترده، در حالی صورت می‌گیرد که منابع اطلاعاتی از انتقال محرمانه بمب‌افکن‌ها B-۵۲ و ناوگان سوخت‌رسان به پایگاه‌های آمریکایی در خاورمیانه خبر می‌دهند.
ادامه مطلب
هشتمین کنفرانس ملی تاریخ روابط خارجی ایران
سیاست خارجی ایران و خلیج فارس در گستره تاریخ+تصاویر
هشتمین کنفرانس ملی تاریخ روابط خارجی ایران با موضوع «سیاست خارجی ایران و خلیج فارس در گستره تاریخ» صبح روز سه شنبه ۳۰ بهمن برگزار شد.
ادامه مطلب
بررسی راهکارهایی برای مقابله با تلاش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای انزوا و تضعیف ایران در چند سال اخیر
خفگی ژئوپلیتیک
حامد نقی لو طی یادداشتی می نویسد: در طول چند سال اخیر، کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تلاش‌های زیادی برای خفگی ژئوپلیتیک ایران انجام داده‌اند. این تلاش‌ها به دلایل مختلف اقتصادی، نظامی و سیاسی انجام می‌شود. در بررسی این تلاش‌ها و تأثیرات آنها بر ایران به دنبال راهکارهای ممکن برای مقابله با این چالش‌ها هستیم.
ادامه مطلب
ظرفیتی که مغفول مانده است
میدان و دیپلماسی در خدمت اقتصاد دریا محور
کیوان محله ای در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اقتصاد دریا محور، تا به امروز در کشور ما حدودا نادیده گرفته شده، اما با تغییرات جدید در نظم جهانی و نقش آفرینی پررنگ جمهوری اسلامی ایران در شکل گیری این نظم نوین، توسعه و تثبیت اقتصاد دریا محور روز به روز ضروری تر می شود.
ادامه مطلب
فرصت‌ها و چالش‌های شراکت هند و امارات
سیاست «به غرب فکر کن» مودی
سیاست «به غرب فکر کن» دولت هند تعامل با غرب آسیا را در اولویت قرار داده و امارات متحده عربی سنگ بنای این گسترش روابط در منطقه شورای همکاری است.
ادامه مطلب
در راستای چرخش به شرق به جای غرب
خیز ترکیه برای بازیگری کنشمند در خلیج فارس
محمد مهدی مظاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: دهه اخیر ترکیه با قدرت، پیگیر افزایش نفوذ در منطقه غرب آسیا بوده است؛ سیاستی که می توان مهمترین اهداف و دلایل آن را «عامل انرژی»، «لزوم ایجاد تحرک اقتصادی در ترکیه» و «تبدیل شدن به بازیگر کنشمند غرب آسیا» عنوان کرد.
ادامه مطلب
ضرورت تغییر انگاره کلی
ایران، فلسطین و امنیّت منطقه‌ی خلیج فارس
عباس آخوندی در یادداشتی می نویسد: مساله اشغال فلسطین همچنان، به عنوان یک کانون نزاع منطقه ای ادامه دارد. از این رو، موضوع امنیت خلیج فارس بدون توجه به مساله فلسطین و اسرائیل بحثی ناتمام است.
ادامه مطلب
قاهره کار خود را آغاز کرد
کوریدور مصر - اردن - عراق
آنچنان که نقشه‌ها نشان می‌دهند این کریدور تجاری جدید بسیار کوتاه‌تر از مسیر عبور از تنگه هرمز به اقیانوس هند و از آنجا به دریای سرخ است و مسیر طولانی کشتی‌ها به باب المندب را کوتاه می‌کند. تهدیدهای انصارالله علیه کشتیرانی در این مسیر به گفته ناظران موجب تسریع در اجرای این پروژه در خشکی می‌شود.
ادامه مطلب
امنیت منطقه به هم مرتبط است
رژیم صهیونیستی و رژیم امنیتی دریای سرخ
محمدعلی مهتدی در یادداشتی می نویسد: آمریکا و رژیم و برخی دیگر از کشورهای نزدیک به آمریکا یمن را متهم به بستن تنگه باب المندب و ضربه زدن به امنیت دریای سرخ می‌کنند در حالیکه اینک آمریکا، انگلستان و خود رژیم صهیونیستی مهمترین عوامل ضد امنیت در دریای سرخ هستند.
ادامه مطلب
تاریکی و روشنایی
سرنوشت مشابه کُره جنوبی و شمالی با جنوب و شمال خلیج فارس
غلامرضا مصدق در یادداشتی می نویسد: در سال ۲۰۲۳ تولید جنوب خلیج فارس از ۲۵۰۰ میلیارد دلار گذشت، تولید شمال آن به ۴۰۰ میلیارد هم نمی رسد، آیا با استمرار وضعیت فعلی در آینده نه چندان دور، باید شاهد باشیم، شمال در تاریکی فرو رود و جنوب آن نورانی شود؟
ادامه مطلب
بررسی عملکرد مسکو در قبال حملات آمریکا به مواضع حوثی ها
وقتی پوتین، یمنی ها را هم مانند تهران دور می زند
هنوز مدت زیادی از اقدام روسیه در حمایت مجدد از ادعای امارات متحده عربی بر سر جزایر سه‌گانه نگذشته است که این بار مسکو در مواجهه با آتش‌افروزی آمریکا و انگلستان نسبت به مواضع انصارالله و حوثی‌ها نیز عملا در تضاد با منافع تهران رفتار کرد. این گزاره تحلیلی از پیش مطرح شده بود که بزرگ‌ترین برنده عملیات طوفان الاقصی و جنگ حماس و اسرائیل، ولادیمیر پوتین و روسیه است. اکنون هم به نظر می‌رسد با حمله آمریکا به یمن، باز هم تنها بازیگری که می‌تواند بیشترین سود و منفعت را از تنش کنونی در دریای سرخ و مدیترانه ببرد، مشخصا به روس‌ها بازمی‌گردد. بی‌شک به هر میزان که شدت تنش در منطقه افزایش پیدا کند، به همان اندازه توجه‌ها به جنگ اوکراین کاهش پیدا خواهد کرد. به همین دلیل روسیه در جلسه چهارشنبه‌شب هفته گذشته شورای امنیت که ساعاتی قبل از حمله بامداد جمعه با دستور کار بررسی اقدامات
ادامه مطلب
نگاهی به واکنش‌ها در خصوص ورود ناو هواپیمابر ایالات متحده به خلیج فارس
خط و نشان در خلیج فارس
فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا در غرب آسیا موسوم به سنتکام بامداد دوشنبه اعلام کرد که ناو هواپیمابر «یواساس دوایت آیزنهاور» با عبور از تنگه هرمز وارد آب‌های خلیج فارس شده است. سنتکام در بیانیه خود آورده است که ناو آیزنهاور در آب‌های خلیج فارس گشت‌زنی خواهد کرد تا آزادی کشتیرانی در آبراه‌های اصلی تضمین شود. روز ششم آبان و چند روز پس از شروع جنگ غزه، مقامات ارتش آمریکا از اعزام این ناو به سمت غرب آسیا و استقرار آن در خلیج فارس خبر داده بودند. به دنبال این اقدام آمریکایی‌ها و به گزارش فارس، سردار علیرضا، تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه، دوشنبه‌شب در گفت‌وگویی رسانه‌ای درباره حضور اخیر ناو هواپیمابر آمریکا در خلیج فارس گفت «همین دیروز که ناو هواپیمابر آنها وارد خلیج فارس شد، به تمامی سؤالات ما به محض واردشدن، پاسخ دادند و حجمی از قایق‌ها را در جلوی خودشان دیدند، سریعا به سمت جنوب خلیج فارس رفتند و در آب‌های جنوبی خلیج فارس و در آب‌های کشورهای همسایه تردد کردند».
ادامه مطلب
کشورهای نفت خیز با ثروت خود چه می کنند
آغاز دوران امپراطوری های نفتی
جنگ و تحریم، موجب افزایش بهای هیدروکربن ها شده که به این معنی است که صادرکنندگان سوخت، می توانند در پول شنا کنند.
ادامه مطلب
با برخورداری از ظرفیت های بالایی دریایی
ایران و روسیه «آذربایجان» را مات می‌کنند؟
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: با تحولاتی که در روابط روسیه با غرب پیش آمده است، کریدور غیرفعال شمال-جنوب اکنون دوباره مطرح و در حجم قابل توجهی ارتباطات روسیه با حوزه خلیج فارس و اقیانوس هند را برقرار می سازد.
ادامه مطلب