شورای روابط خارجی بررسی می‌کند
نگاهی به بندهای اصلی توافق ۲۰ ماده‌ای ترامپ درباره غزه
نویسنده: ماریل فراگامو، ناظر امور آفریقا، خاورمیانه و سلامت جهانی و سردبیر پیشین دیلی نیوز بریف.
دیپلماسی ایرانی: اواخر روز ۹ اکتبر، کابینه اسرائیل رسماً طرح‌های آتش‌بس با حماس را تصویب کرد و روند صلح غزه را به جریان انداخت. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، اعلام کرد که این «مرحله اول» طرح صلح بیست ماده‌ای اوست که کاخ سفید هفته گذشته از آن رونمایی کرده بود. قطر، بازیگر کلیدی در تلاش‌های میانجیگری، این تحولات را تأیید کرده است، همانطور که مقامات اسرائیلی و حماس نیز این تحولات را تأیید کرده‌اند.
این حرکت به سوی آتش‌بس پس از روزها مذاکرات فشرده بین اسرائیل و حماس در مصر و شرکای اروپایی و عربی در پاریس انجام می‌شود. این آتش‌بس درست پس از دومین سالگرد جنگ که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، رخ می‌دهد، زمانی که حماس از غزه به جنوب اسرائیل حمله کرد. حدود ۱۲۰۰ نفر توسط جنگجویان حماس کشته و ۲۵۱ نفر دیگر گروگان گرفته شدند. طبق داده‌های وزارت بهداشت غزه تحت کنترل حماس، اسرائیل با یک حمله نظامی بزرگ پاسخ داد که به کشته شدن بیش از شصت و هفت هزار فلسطینی منجر شده است.
طرف‌های درگیر دو بار برای حفظ آتش‌بس تلاش کرده‌اند و شکست خورده‌اند، یک بار در نوامبر ۲۰۲۳ و بار دیگر در مارس ۲۰۲۵. هر دو تلاش شکست خورده‌اند و کارشناسان هشدار می‌دهند که موانع همچنان پابرجا هستند، اما حمایت گسترده بین‌المللی از آخرین تلاش به خوش‌بینی بیشتر منجر شده است.
استیون کوک، کارشناس خاورمیانه در شورای روابط خارجی، نوشت: این طرح «شرایط سختی را برای حماس و اسرائیل» تعیین می‌کند. چندین نکته مدت‌هاست که مورد اختلاف بین این دو بوده است. «اینکه آیا این به پایان جنگ منجر می‌شود یا خیر، همچنان یک سوال بی‌پاسخ است.»
در اینجا به مفاد طرح صلح بیست ماده‌ای می‌پردازیم.
اسرائیل و حماس تاکنون بر سر چه چیزهایی توافق کرده‌اند؟
آتش‌بس. اسرائیل و حماس توافق کردند که جنگ را متوقف کنند. این آتش‌بس اولیه از روز جمعه و پس از آنکه کابینه اسرائیل رسماً این توافق را روز قبل تصویب کرد، به اجرا درآمد. طرح صلح ترامپ این موضوع را به این صورت ترسیم می‌کند که «تمام عملیات نظامی، از جمله بمباران هوایی و توپخانه‌ای، به حالت تعلیق در خواهد آمد و خطوط نبرد مسدود خواهند ماند.»
طبق گزارش‌ها، اقدامات نظامی اسرائیل در غزه تا زمان مهلت آتش‌بس تشدید شده بود. از زمان آتش‌بس، فلسطینی‌ها پس از آنکه سخنگوی ارتش اسرائیل اعلام کرد که بازگشت به پرجمعیت‌ترین شهر سابق این منطقه امن است، دسته دسته به شهر غزه بازمی‌گردند.
خروج نظامی. ارتش اسرائیل، که با نام نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) شناخته می‌شود، موافقت کرد که نیروهای خود را تا خطی که کنترل ۵۳ درصد از این منطقه محصور را در اختیار دارد، عقب‌نشینی کند. کاخ سفید نقشه‌ای از نوار غزه منتشر کرد که نشان می‌دهد این اولین مرحله از سه مرحله عقب‌نشینی اسرائیل خواهد بود.
طرح کاخ سفید نشان می‌دهد که عقب‌نشینی‌های آینده به حدود ۴۰ درصد و ۱۵ درصد از خاک غزه خواهد رسید. مرحله نهایی، یک محیط امنیتی را تا زمانی که غزه از هرگونه «تهدید تروریستی مجدد» «امن» شود، حفظ می‌کند. در ۱۰ اکتبر، استیو ویتکوف، فرستاده ایالات متحده، در یک پست در رسانه‌های اجتماعی تأیید کرد که نیروهای اسرائیلی مرحله اول عقب‌نشینی را به پایان رسانده‌اند.
آزادی گروگان‌ها و زندانیان. با تکمیل عقب‌نشینی، یک فرصت هفتاد و دو ساعته برای حماس ایجاد شده است تا گروگان‌های باقیمانده را که در ۷ اکتبر گرفته شده بودند، بازگرداند. گمان می‌رود که بیست نفر هنوز زنده باشند؛ بیست و هشت نفر دیگر فوت کرده‌اند. از ۲۵۱ گروگان، ۱۴۷ نفر در توافق‌های قبلی آزاد یا مبادله شدند که هشت نفر از آنها مرده بودند و اجساد ده‌ها نفر دیگر پیدا شده است. حماس تا ظهر دوشنبه به وقت محلی فرصت دارد تا آخرین گروگان‌ها را آزاد کند. به عنوان بخشی از طرح ترامپ، آنها موافقت کرده‌اند که گروگان‌ها را به طور ایمن و بی‌سروصدا آزاد کنند، برخلاف آزادی‌های گذشته که به دلیل علنی بودن مورد انتقاد قرار می‌گرفتند.
در عوض، اسرائیل ۲۵۰ زندانی فلسطینی محکوم به حبس ابد در اسرائیل و همچنین ۱۷۰۰ زندانی از غزه را آزاد خواهد کرد. اسرائیل فهرست رسمی خود از افرادی که روز جمعه آزاد خواهند شد را منتشر کرد؛ نام چندین چهره سیاسی برجسته که در صدر فهرست حماس قرار دارند، در این فهرست گنجانده نشده است. اسرائیل همچنین در ازای هر گروگان اسرائیلی که دریافت می‌کند، پانزده جسد فلسطینی را پس خواهد داد.
افزایش کمک‌رسانی. طرح کاخ سفید می‌گوید که «کمک کامل» «بدون دخالت» به غزه ارسال خواهد شد، که ترامپ مشخص کرده به معنای ششصد کامیون حامل کمک در روز است. این موضوع «بازسازی زیرساخت‌ها (آب، برق، فاضلاب)، بازسازی بیمارستان‌ها و نانوایی‌ها و ورود تجهیزات لازم برای جمع‌آوری آوار و باز کردن جاده‌ها» را نیز شامل می‌شود.
گروه‌های امدادی هشدار داده‌اند که این منطقه محصور با ادامه درگیری با بحران انسانی فزاینده‌ای روبه‌رو شده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که بیمارستان‌های غزه در «نقطه بحرانی» قرار دارند - ۹۴ درصد آسیب دیده یا کاملاً تخریب شده‌اند و منابع با کمبود مواجه هستند. سیستم طبقه‌بندی یکپارچه فازهای امنیت غذایی، نهاد ناظر بر گرسنگی جهانی مورد حمایت سازمان ملل، اعلام کرده که در غزه قحطی «کاملاً ساخته دست بشر» وجود دارد و بر لزوم از سرگیری کمک‌رسانی تأکید کرده است.
اسرائیل مدعی شده که حماس تلاش‌های امدادرسانی را تضعیف کرده و با قاطعیت، تشخیص قحطی را که می‌گوید بر اساس داده‌های حماس و یک فرآیند دستکاری شده است، رد کرده است. وزارت امور خارجه ایالات متحده ادعا کرده که این یافته به دلیل «ترویج سیستماتیک روایت دروغین گرسنگی عمدی جمعی توسط حماس برای اعمال فشار سیاسی بر اسرائیل» بوده است.
استقرار نیرو. مقامات اروپایی تأیید کرده‌اند که گذرگاه رفح با مصر برای تحویل کمک‌ها باز شده است، در حالی که تعداد کمی از نیروهای اسرائیلی همچنان در آنجا حضور دارند. ایالات متحده همچنین دویست نیرو را برای نظارت بر آتش‌بس و کمک به تحویل کمک‌ها به اسرائیل اعزام می‌کند. مقامات می‌گویند هیچ نیروی آمریکایی مستقیماً در داخل غزه مستقر نخواهد شد. یک مقام اسرائیلی به سی‌بی‌اس گفت که قرار است کامیون‌هایی حامل «مواد غذایی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات سرپناه و همچنین سوخت برای راه‌اندازی سیستم‌های ضروری و گاز پخت‌وپز» در روزهای آینده وارد شوند.
بعد چه اتفاقی می‌افتد؟
در درازمدت، طرح بیست ماده‌ای ترامپ تصریح می‌کند که هیچ فلسطینی به ترک غزه از طریق نظامی مجبور نخواهد شد و اسرائیل موافقت خواهد کرد که نوار غزه را اشغال یا ضمیمه نکند. در این طرح آمده است که این منطقه محصور «به نفع مردم غزه که بیش از حد رنج برده‌اند، بازسازی خواهد شد». در عین حال، غزه باید «منطقه‌ای عاری از تروریسم و رادیکالیزه شده» باشد که «تهدیدی برای همسایگان خود ایجاد نکند.»
در آینده‌ای نزدیک‌تر، طرح بیست ماده‌ای طیف وسیعی از تلاش‌های مختلف را در بر می‌گیرد.
ثبات‌سازی. ایالات متحده و شرکای عرب و دیگر شرکای بین‌المللی، نیروهای خود را برای تشکیل یک نیروی ثبات‌ساز بین‌المللی (ISF) متحد خواهند کرد تا بلافاصله در غزه برای امنیت مستقر شود، زیرا غزه در حال گذار از جنگ به حکومت صلح‌آمیز است. ISF همچنین نیروهای پلیس فلسطینیِ تأیید صلاحیت‌شده را آموزش و پشتیبانی خواهد کرد. این طرح با هدف واگذاری تدریجی سرزمین اشغالی غزه توسط ارتش اسرائیل به ISF، هم‌زمان با خروج نیروهای نظامی اسرائیل، اجرا می‌شود.
حکومت‌داری. در عین حال، غزه به "حکومت‌داری موقت انتقالی یک کمیته فلسطینی تکنوکرات و غیرسیاسی" منتقل خواهد شد که تحت نظر یک هیئت بین‌المللی به ریاست ترامپ فعالیت خواهد کرد. تنها عضو دیگر هیئت که تاکنون به طور عمومی اعلام شده، تونی بلر، نخست وزیر سابق بریتانیاست که نقشی مرکزی، اما هنوز تعریف نشده، خواهد داشت. "هیئت صلح"، همانطور که ترامپ آن را می‌نامد، قصد دارد چارچوب را تعیین و بر بودجه برای توسعه مجدد غزه نظارت کند. تشکیلات خودگردان فلسطین (PA)، نهاد حاکم بر کرانه باختری، هم‌زمان یک برنامه اصلاحات را برای آماده شدن برای حکومت‌داری بر نوار غزه انجام خواهد داد.
غیرنظامی‌سازی. یک گروه ناظر مستقل بر «غیرنظامی‌سازی» غزه، از جمله قرار دادن سلاح‌ها «به طور دائم غیرقابل استفاده» و یک برنامه «بازخرید» با بودجه بین‌المللی، نظارت خواهد کرد. تمام «زیرساخت‌های نظامی، تروریستی و تهاجمی» نابود خواهند شد، شرطی که حماس قبلاً آن را رد کرده بود و الآن هم انتظار می‌رود در برابر آن مقاومت کند.
اصلاحات اقتصادی. هیئتی از کارشناسان تشکیل جلسه خواهند داد و یک طرح توسعه اقتصادی برای «بازسازی و تقویت غزه» ارائه خواهند داد. آنها همچنین امیدوارند یک منطقه اقتصادی ویژه با تعرفه‌ها و نرخ‌های دسترسی ترجیحی (که با کشورهای شرکت‌کننده مذاکره خواهد شد) ایجاد کنند. طرح صلح به میزان یا منابع تأمین مالی برای بازسازی این منطقه آسیب‌دیده اشاره نکرده است، اما بانک جهانی اوایل امسال تخمین زد که این طرح بیش از ۵۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. این طرح به «پیشنهادهای سرمایه‌گذاری متفکرانه و ایده‌های توسعه‌ای هیجان‌انگیز» برای «ایجاد شغل، فرصت و امید» برای غزه اشاره می‌کند، بدون اینکه توضیح دهد این موارد چیست.
مذاکرات بر سر مجموعه جزئیات بعدی ادامه خواهد یافت زیرا ناظران منتظرند ببینند که آیا مرحله اول موفقیت‌آمیز خواهد بود یا خیر.
طرح کاخ سفید می‌گوید در درازمدت، تشکیلات خودگردان سرانجام پس از اصلاحات، اداره نوار غزه را به دست خواهد گرفت. این طرح ادعا می‌کند که «شرکای منطقه‌ای» «تضمین» خواهند کرد که حماس و جناح‌های آن از جزئیات طرح پیروی کنند و تهدیدی برای منطقه ایجاد نکنند، هرچند جزئیات بیشتری در مورد چگونگی عملکرد این طرح ارائه نمی‌دهد. همچنین یک «فرآیند گفت‌وگوی بین ادیان» برای «تلاش برای تغییر ذهنیت‌ها و روایت‌های فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها» که مدت‌هاست در مورد «مزایای صلح» اختلاف نظر دارند، وجود خواهد داشت.
نکته آخر در طرح صلح این است که ایالات متحده «گفت‌وگویی» بین اسرائیل و سرزمین‌های فلسطینی برقرار کند تا در مورد یک افق سیاسی «برای همزیستی مسالمت‌آمیز و مرفه» به توافق برسند.
الیوت آبرامز، پژوهشگر ارشد مطالعات خاورمیانه شورای روابط خارجی، به شورای روابط خارجی گفت: «مرحله اول این طرح صلح، بخش آسان آن است. با توجه به اینکه با توقف جنگ، توجه جهانیان به این مسائل دشوار معطوف می‌شود، حل این مسائل دشوار کمتر از دهه‌های گذشته دشوار نخواهد بود.»
چشم‌انداز صلح در غزه چیست؟ بر اساس این طرح، حماس در آینده نقشی در حکومت نخواهد داشت، اما در صورت موافقت با همزیستی مسالمت‌آمیز یا فراهم شدن امکان خروج امن از منطقه، به اعضای آن عفو عمومی داده خواهد شد. این گروه که از سال ۲۰۰۷ بر غزه حکومت می‌کند، قاطعانه با پیشنهاد کنار گذاشتن سلاح برای همیشه یا واگذاری قدرت مخالفت کرده است. در همین حال، اسرائیل مدت‌هاست که خواستار این شرایط است. حماس پیش از این گفته بود تا زمانی که کشور فلسطین به رسمیت شناخته نشود، خلع سلاح نخواهد شد. آبرامز گفت: «موفقیت در درازمدت به این بستگی دارد که حماس از مبارزه خود برای نابودی اسرائیل از طریق آنچه «مقاومت مسلحانه» می‌نامد و ایالات متحده آن را تروریسم می‌نامد، دست بردارد.»
نکته مهم این است که این طرح، تأسیس یک کشور فلسطینی، که هدف دیرینه تشکیلات خودگردان و سازمان آزادی‌بخش فلسطین یا سازمان آزادی‌بخش فلسطین است، را تضمین نمی‌کند. این طرح این احتمال را می‌پذیرد و می‌گوید که تنها پس از اصلاحات در تشکیلات خودگردان و بازسازی غزه، «مسیری معتبر برای خودمختاری و تشکیل کشور فلسطین وجود خواهد داشت که ما آن را آرمان مردم فلسطین می‌دانیم.»
اسرائیل به طور کامل با این طرح موافقت کرده، اما بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر، در برابر ایفای نقش تشکیلات خودگردان در اداره غزه مقاومت کرده است. کارشناسان معتقدند که چندین نفر از اعضای تندرو کابینه او نیز احتمالاً در مراحل بعدی با برخی از مفاد آن مخالفت خواهند کرد، و برخی از آنها از قبل آنها را محکوم کرده‌اند.
کوک گفت: «در میان اسرائیلی‌هایی که پس از ۷ اکتبر به این نتیجه رسیده‌اند که فلسطینی‌ها نمی‌خواهند در کنار آنها در صلح زندگی کنند، هیچ اشتیاقی برای راه حل دو کشوری وجود ندارد.» در واقع، آخرین نظرسنجی محلی نشان می‌دهد که اکثریت رو به رشدی از پاسخ‌دهندگان یهودی و عرب اسرائیلی با راه حل دو کشوری مخالف هستند. در عین حال، اکثریت اسرائیلی‌ها - ۶۶ درصد، که سیزده درصد بیشتر از سال گذشته است - معتقدند که زمان پایان جنگ فرا رسیده است.
منبع: شورای روابط خارجی (CFR) / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی
نظر شما :