دیپلماسی ترک‌ها؛ رضایت حزب الله و فرصت‌های ایران
سید حسن نصر الله دبیرکل حزب الله لبنان، برزگترین حزب فرا ملی خاورمیانه به تازگی از نقش ترکیه در حمایت از مصالح و مسائل جهان اسلام سخن گفته و اقدامات آنکارا در این زمینه را مورد حمایت و پشیبانی حزب الله می داند، سخنان نصرالله حاوی نکات برجسته‌ای بوده و در شرایط خاصی مطرح شده است.
اکنون ترکیه در روند جدیدی از دیپلماسی منطقه‌ای با جهت گیری توسعه، ارتباط با کشورهای عرب و به طور کلی اسلامی قرار گرفته است. این جهت گیری از سوی اسرائیل خطرناک، از نظر حزب الله و حامیان آن در فلسطین برحق و مورد حمایت و از دید ایران قابل تقدیر و نشانه درک درست آنکارا از فضای حاکم بر منطقه است.
دیپلماسی جدید ترک‌ها در منطقه هر چند با احتمال دوری آنکارا از تل آویو و نزدیکی بیشتر به ایران، حزب الله و کشورهای اسلامی همسو با ایران مورد تحلیل قرار می‌گیرد اما در چارچوب نگاه هم زمان ترکیه به منافع موجود در روابط با کشورهای اسلامی در کنار منافع ارتباط با غرب و اسرائیل قابل بررسی است.
در این چارچوب سخنان نصرالله قابل پیش بینی بود اما دیپلماسی ترکیه تنها به ایران، حزب الله، سوریه و فلسطینان توجه ندارد بلکه تلاش دارد مزایای ارتباط با همه کشورها یا تفکرها را برای کشور خود جذب کند و جای تردید نیست که توفیق در این مسیر نیازمند توجه هم زمان به حفظ توازن درون و برون منطقه‌ای است.
اما در هر حال دیپلماسی جدید ترکیه برای ایران فرصتی طلایی ایجاد کرده است، از یک سو آنکارا با نشانه‌هایی در سیاست خارجی خود که بسیاری آغاز آن را به اجلاس داووس نسبت می‌دهند، سیاست انتقاد از اقدامات تند تل آویو در مورد غزه و مردم فلسطین را هدف قرار داده و در آخرین تحول میان ترکیه و اسرائیل شاهد لغو رزمایش مشترک دو کشور در مرز ایران بودیم. در حالی که هدف از این رزمایش نظامی، بررسی آمادگی تل آویو برای حملات هوایی به ایران، عراق و سوریه اعلام شده بود.
از سوی دیگر تلاش ترکیه برای ارتباط مثبت با کلیه کشورهای منطقه از قفقاز تا خلیج فارس، از افغانستان و پاکستان تا سوریه، اسرائیل، عربستان و جهان عرب قابلیت‌های بالایی برای دیپلماسی ترکیه در حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای ایجاد کرده و همه این عوامل می‌تواند زمینه‌ساز پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا باشد. در این صورت سه فاکتور انتقاد از سیاست‌های اسرائیل و کنترل ارتباطش با این کشور، تلاش برای ایفای نقش مثبت در مشکلات منطقه و تقویت زمینه‌های حضورش در اتحادیه اروپا همگی برای ایران که همسایه با نفوذ ترکیه در منطقه است دارای ارزش‌های دیپلماتیک و استراتژیک است.
به همین دلیل سید حسن نصرالله در سخنرانی جدید خود از ترکیه و نقش این کشور در منطقه حمایت می‌کند، گفت و گوهای عربستان و سوریه در مورد لبنان را مثبت ارزیابی کرده، ارتباط روز افزون قطر و ایران را برای حفظ منطقه در برابر گسست و ظلم مهم می‌داند و تهران و ریاض را به روابط نزدیک‌تر ترغیب می‌کند. به نظر می‌رسد که نصر الله با اتکا به قدرت و حمایت ایران در ارتباط با عربستان، سوریه، قطر، وضعیت سیاست داخلی لبنان، درگیری‌های شمال یمن و نقش ترکیه در منطقه سخن گفته و نیز از دریچه ایران به تحلیل این مسائل می‌پردازد.
به این ترتیب ایران نیز از نقش ترکیه در منطقه راضی است و این نقش را می‌تواند در سیاست خارجی خود مورد استفاده قرار دهد. به تازگی ترکیه به عنوان کشور ثالثی مطرح شده که ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌توانند برای ادامه همکاری‌های خود اورانیوم کمتر غنی شده تهران را به آنجا منتقل کنند.
نقش ترکیه در سیاست خارجی ایران تنها در موضوع هسته‌ای کاربرد ندارد بلکه ترک‌ها قابلیت نقش آفرینی میان ایران و اتحادیه اروپا در بعد سیاسی و اقتصادی را داشته و در صورت عضویت در اتحادیه اروپا برای ایران امتیازات همسایگی با یک کشور اروپایی را به ارمغان می‌آورند. همچنین ترکیه برای زمینه سازی تعامل ایران و امریکا نیز همواره قابل توجه بوده و در عین حال می‌تواند با تاکید بر اشتراکات اسلامی، ایده ایران در ارتباط گسترده میان کشورهای اسلامی و تبدیل این کشورها به قطبی تاثیرگذاردر صحنه جهانی را به عمل نزدیک کند.
در این چارچوب برای اسرائیل زنگ خطرهای به صدا درآمده از سوی ایران بلندتر شده است. حزب الله در نزدیکی اسرائیل از ترکیه، ونزوئلا، سوریه و قطر سخن می‌گوید، همان‌های که ایران در ارتباط نزدیک با آنهاست. از دید تل آویو حزب‌الله کماکان عملیات مسلح شدن را ادامه می‌دهد و سوریه، ایران و ترکیه در تقویت زرداخانه حزب الله نقش دارند.
اسرائیل مدعی است که سوریه از یک طرف تظاهر می‌کند که برخورد معتدلی با کشورهای غربی دارد و از طرف دیگر حزب‌الله و حماس را با مقادیر زیادی از سلاح تغذیه می‌کند، ایران کمک‌های تسلیحاتی گسترده‌ای به حماس، حزب الله و برخی دیگر از کشورهای منطقه می‌رساند و ترکیه گذرگاهی برای قاچاق سلاح به سوریه و حزب‌الله شده است. با این اوصاف حزب الله از متحدان یا همکاران ایران قدردانی می‌کند و برای رابطه مثبت عربستان و ایران امیدوار است تا کادر مخالفان اسرائیل در خاورمیانه تقویت شود.
در این میان، صحنه سیاسی داخل لبنان فضای مساعدی برای نمود سیاست‌های ایران، سوریه و عربستان بوده و ترکیه نیز به عنوان کشوری تازه پیوسته به تعاملات کشورهای اسلامی و جهان عرب به خوبی نشان داده است که می‌تواند رضایت کشورها و گروه های صاحب نفوذ در تحولات منطقه را حاصل و فرصت‌های بی بدیلی برای سیاست خارجی ایران فراهم کند. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه از تحرکات دیپلماتیک اخیر کشورش در تقویت روابط با کشورهای مسلمان همسایه دفاع کرده و سیاست خارجی ترکیه را کماکان بی طرفانه و بدون جهت گیری ارزیابی می‌کند.
به این ترتیب ترکیه تاکید بر بی طرفی را مقدمه کسب مزایای دیپلماسی چند جانبه و فعال خود در منطقه در نظر گرفته و به خوبی راهکارهای تامین منافع ملی را به اجرا در آورده است. فرصت‌های طلایی برای ایران در این مقطع زمانی خودنمایی می‌کند و دست اندرکاران سیاست خارجی ایران باید به این فرصت‌ها بیشتر از گذشته توجه نشان دهند.
نظر شما :