احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی در نقد یادداشت منتشرشده توسط شیلا پیلان در نشریه شورای آتلانتیک می‌نویسد: هر طرح ترانزیت منطقه‌ای باید مبتنی بر اصل عمل متقابل و تعادل باشد، و نه دیکته شده از آنکارا، باکو یا تل‌آویو و ارمنستان باید به این مساله توجه کند.
ادامه مطلب
آسیب‌پذیری‌های داخلی آذربایجان البته قابل توجه است. اقتصاد وابسته به نفت و گاز، به‌رغم سودهای اخیر، از تنوع کافی برخوردار نیست و کاهش قیمت انرژی در سال ۲۰۲۵ زنگ خطر را برای ثبات مالی جمهوری آذربایجان به‌صدا درآورده است. سرکوب سیاسی در دوران حکومت طولانی الهام علی‌اف نیز افزایش نارضایتی اجتماعی را موجب شده است.
ادامه مطلب
انگلیس نگران است که تقویت محور مسکو – باکو – تهران، وابستگی اروپا به منابع انرژی قفقاز را تحت تأثیر قرار دهد. در حالی که روسیه روابط نزدیکی با ایران و آذربایجان دارد و از تقویت محور مسکو – باکو – تهران حمایت می‌کند.
ادامه مطلب
محسن پاک آیین می نویسد: سفر دکتر پزشکیان به باکو، موید این است که دو کشور همسایه، با مرزهای طولانی و سابقه دوستی عمیق و خویشاوندی تاریخی، ناگزیر به اعتلا و ارتقای روابط بوده و می خواهند و می توانند روابط دوستانه خود را مسیری مثبت و سازنده ادامه دهند.
ادامه مطلب
کشورهای قفقاز جنوبی در یک مقطع حساس ژئوپلیتیکی قرار دارند. ارمنستان، آذربایجان و گرجستان هر کدام به شیوه خود در تلاش برای تقویت سوبژکتیویته و کاهش وابستگی به بازیگران خارجی هستند. با این حال، محدودیت‌های داخلی، درگیری‌های منطقه‌ای و فشارهای قدرت‌های بزرگ همچنان چالش‌هایی برای دستیابی به خودمختاری کامل ایجاد می‌کنند.
ادامه مطلب
در شرایطی که بخش عمده تمرکز سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به مذاکرات حساس با ایالات متحده معطوف است، تهران با هوشمندی و ظرافت، توجهی ویژه به مناسبات منطقه‌ای خود نیز داشته و تلاش کرده است توازنی راهبردی را در مناطق ژئوپلیتیک حساس، به‌ویژه قفقاز جنوبی، حفظ کند. این منطقه، به دلیل موقعیت استراتژیک و هم‌مرزی با ایران، از اهمیتی بی‌بدیل برای سیاست خارجی تهران برخوردار است. کشورمان، به عنوان بازیگری کلیدی در این حوزه، با اتخاذ رویکردی متوازن در روابط با ارمنستان و جمهوری آذربایجان، نه‌تنها به دنبال تقویت همکاری‌های دوجانبه است، بلکه می‌کوشد صلح و ثبات پایدار را در قفقاز جنوبی نهادینه کند. این سیاست، که بر پایه حسن هم‌جواری، احترام به تمامیت ارضی و همکاری منطقه‌ای استوار است، نشان‌دهنده توانایی ایران در مدیریت هم‌زمان اولویت‌های جهانی و منطقه‌ای است.
ادامه مطلب
سیدعلی سقائیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: حضور دکتر عراقچی در ارمنستان در زمانی صورت گرفت که هر دو همسایه جمهوری اسلامی، پس از جنگ‌های اخیر، به شدت به سمت برقراری صلح دائمی و امضای قرارداد صلح حرکت می‌کنند. این سفر قطعا به تقویت روابط سیاسی، اقتصادی و دوجانبه میان تهران و ایروان خواهد انجامید و همکاری‌های دو کشور را بیش از پیش گسترش خواهد داد.
ادامه مطلب
کتاب «مناقشه قره‌باغ از آغاز تا پایان» که در ۱۹۶ صفحه توسط انتشارات «فرهنگ سبز» منتشر شده، نگاهی به یکی از پیچیده‌ترین مناقشات منطقه‌ای معاصر دارد که هم چنان به عنوان یک ترومای سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی و ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز و در مجاورت مرزهای ایران فعال است. مؤلف در این اثر، پس از بررسی اهمیت ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی به ریشه‌های تاریخی مناقشه قره‌باغ می‌پردازد و سپس تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی آن را واکاوی می‌کند. پاک آیین همچنین، دلایل ناکامی تلاش‌های میانجی‌گران بین‌المللی در حل این بحران را بررسی می‌کند.
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: نتیجه جنگ در قره باغ کوهستانی (آرتساخ) در سال ۲۰۲۰ واقعیت جدیدی را در قفقاز جنوبی به وجود آورد و توازن قوا را به نفع ترکیه و باکو تغییر داد. در نتیجه ادغام و همگرایی بیشتر دولت‌های عضو سازمان کشورهای ترک تسهیل شد. این سازمان هم اکنون از قابلیت قابل توجهی در عرصه ژئوپلیتیک برای مهار نفوذ روسیه و ایران برخوردار است. علاوه براین، امکان ایجاد یک ناتوی ترکی در منطقه، با هدف محاصره روسیه و تهدید چین و ایران با مشارکت ترکیه و کشورهای قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی وجود دارد که نتیجه آن به نفع اتحادیه اروپا و ایالات متحده خواهد بود.
ادامه مطلب
الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، روز سه‌شنبه هفتم ژانویه (۱۸ دی) در مصاحبه‌ای با شبکه‌های تلویزیونی محلی، ضمن اشاره به تحولات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، با ادبیاتی کم‌سابقه، ادعاهای ضدایرانی تندی را به زبان راند. در این میان، مانور او بر دالان موهوم زنگزور، آن‌هم در میانه تحولات سوریه و درست یک ماه پس از سقوط حکومت اسد، این گزاره احتمالی را پررنگ‌تر کرده که هم‌زمانی تحولات خاومیانه و ققفاز می‌تواند به چالشی برای مرزهای ایران و ارمنستان منجر شود.
ادامه مطلب
محسن پاک آیین طی یادداشتی می نویسد: به دنبال تحولات سوریه و سقوط بشار اسد، برخی از افراد، این تحولات را مشوق ترکیه و اردوغان برای بازکردن مجدد پرونده راهگذر زنگزور در قفقاز دانسته و معتقدند فرصت تازه ای برای بهره برداری از پیامدهای منطقه‌ای برای بازگشایی زنگزور فراهم شده است.
ادامه مطلب
دکتر احمد کاظمی، کارشناس مسایل اوراسیا در همایش بین‌المللی ” قفقاز و جهان ایرانی ” در دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه اسلاونی (دانشگاه روسی – ارمنی) در ایروان ، با ارایه مقاله “ساخت جهان تورانی در اوراسیا؛ طراحان، اهداف و پیامدها ” گفت: « تحولات اخیر سوریه و از آن جمله، نقض روند آستانه و حضور سربازان مزدور از جهان ترک ادعایی و پیوند پان ترکیسم – صهیونیسم – تکفیری نشان می دهد که در نبر نظم های سیاسی، زنگ های خطر برای ایران، روسیه و چین به صدا درآمده است و اکنون برهه تاریخی برای همکاری این کشورها جهت مقابله با مخاطرات نظم آنگلوساکسونی است.
ادامه مطلب
در تمام سال‌های بحران جنگ داخلی در سوریه همواره نوع بازیگری ترکیه و سیاست اردوغان محل بحث بوده است. اکنون پس از سقوط حکومت اسد و ورود سوریه به دوران پسابشار این سوال مهم در محافل سانه‌ای و کارشناسی شکل گرفته است که اردوغان چه نگاهی به این کشور خواهد داشت؟ آیا سعی دارد بخشی از خاک این کشور را ذیل توجیه منطقه حائل به ترکیه الحاق کند یا در تلاش است ساختار سیاسی - اداری سوریه جدید به شکل جدی تحت حمایت و در سایه آنکارا باشد؟
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اقدامات نژادپرستانه و تلاش برای استفاده از نشانه های افراطی پان ترکها توسط تروریست های منتقل شده از آسیای مرکزی و قفقاز به سوریه، موجی از خشم و نفرت را به همراه داشته و باعث نگرانی بسیاری از دولت ها و ملت ها در مورد تبعات آزاد گذاشتن اردوغان برای حمایت از این ایدئولوژی افراطی شده که رفتار فاشیست های آلمان نازی را یادآور است. این نگرانی به خصوص برای اروپایی ها جدی است و حتی کشورهای عربی هم حمایتی از تحرکات اخیر تروریست ها نداشته اند و آنچه در تماس تلفنی بشار اسد با حاکم امارات رخ داد، موید این تحلیل است.
ادامه مطلب
علی موسوی خلخالی در یادداشتی می نویسد: از ایران که مبتکر این سازمان است انتظار می رود بیش از پیش برای توسعه و انسجام اکو فعالیت داشته باشد. اما به دلیل مشغولیت ایران به اختلافات و مسائل داخلی که در بسیاری از مواقع از اندازه گذشته و بر سیاست های کلان کشور تاثیر گذاشته و غفلت از مناسبات بین المللی را موجب شده و همچنین نبود یک استراتژی روشن و پایدار برای تعاملات بین المللی ایران، سبب شده است تا به سازمان هایی نظیر اکو توجه کافی یا اصلا توجه نشود. همچنین تداوم خصومت ایران و غرب در حالی که اکثر کشورهای عضو اکو روابط خوب یا نزدیکی با غرب و ایالات متحده امریکا دارند یکی از مهمترین دلایلی ضعیف شدن اکو محسوب می شود. ایران کشور بزرگ و تاثیرگذاری در غرب آسیا و آسیای مرکزی است. ایران کشوری است که نفوذ تمدنی هم در آسیای میانه و هم در قفقاز دارد. از این رو طبیعتا داشتن روابطی چالش‌زا با کشورهای غربی و ایالات متحده بر خلاف سیاست دیگر کشورهای عضو اکو، بر عملکرد این سازمان تاثیر مستقیم می‌گذارد.
ادامه مطلب
محمدحسین معصوم‌زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: با توجه به عدم توازن قوا میان باکو و ایروان و همچنین شواهد موجود در خصوص تحرکات طرف آذربایجانی در تجهیز خود و دست نکشیدن از گفتارهای تهاجمی علیه ارمنستان، ادعای نزدیکی صلح پایدار در منطقه قفقاز جنوبی رد می‌شود و بالعکس احتمالاً باید درگیری جدیدی در منطقه را شاهد باشیم.
ادامه مطلب
محسن پاک آیین در گفت گویی باور دارد که موضوع کریدور زنگزور و اختلاف‌نظرها در این زمینه نمی‌تواند باعث جنگ دوباره در قفقاز شود. بله، مسئله پیچیده است و امکان دارد مذاکرات و گفت‌وگوها برای تعیین تکلیف مسیرهای مواصلاتی بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان به درازا بکشد، اما منجر به جنگ دوباره نمی‌شود.
ادامه مطلب
تور منطقه‌ای عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، پس از لبنان، سوریه، عربستان، قطر، عراق و عمان با سفر به اردن، مصر و ترکیه ادامه پیدا کرد. تحلیلگران بر این باورند که این سفرهای منطقه‌ای سکاندار سیاست خارجی ایران با هدف محوری کاهش تنش در منطقه، برقراری آتش‌بس در لبنان و فلسطین و کنترل جنگ‌افروزی اسرائیل در حمله احتمالی به ایران انجام شده است. هرچند که به موازات آن، ارتقای روابط دوجانبه و چندجانبه منطقه‌ای و پیرامونی هم می‌تواند از دیگر دستور کارهای سفر منطقه‌ای عباس عراقچی باشد. البته در ادامه این تور صلح عراقچی با سفر به ترکیه برای حضور در نشست ۳+۳، به موازات خاورمیانه، نیم‌نگاهی هم به تلاش برای برقراری صلح در قفقاز دارد.
ادامه مطلب
سیدعلی سقائیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: پیشنهاد نشست ۳+۳ از سوی ایران با حضور جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، ترکیه، ایران روسیه و گرجستان راهکار قابل دفاع و ارزشمندی برای حل و فصل اختلافات در قفقاز و قره باغ است. اگرچه به واسطه اختلافات روسیه و گرجستان تاکنون وزیر امور خارجه گرجستان در این نشست ها (۳+۳) حضور پیدا نکرده است. با این وجود ادامه نشست‌های ۳+۳ قطعاً تاثیر خود را برای ارتقاء صلح ثبات و امنیت در منطقه قفقاز خواهد داشت که احتمالا در آینده نزدیک شاهد امضای توافقنامه صلح بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان باشیم و این علی رغم تلاش‌های مذبوحانه رژیم صهیونیستی برای تشدید اختلافات در قفقاز است.
ادامه مطلب
دو رکن اصلی روابط اسرائیل و آذربایجان در واقع همکاری‌ها در زمینهٔ انرژی و همکاری‌های دفاعی است. اکتشافات گاز طبیعی در سواحل اسرائیل بخش عمده‌ای از نیازهای انرژی آن را تأمین می‌کند، اما اسرائیل همچنان به واردات نفت نیاز دارد. آذربایجان سال‌هاست که تأمین‌کننده بسیار قابل اعتمادی برای نفت بوده است. در حوزهٔ دفاعی، آذربایجان مصرف‌کننده عمدهٔ محصولات دفاعی اسرائیل است و هر دو کشور جاه‌طلبی‌های تجدیدنظرطلبانه ایران را تهدیدی بسیار جدی می‌دانند. در سال‌های اخیر روابط اقتصادی و همکاری در زمینه‌هایی مانند هوانوردی، گردشگری و سازگاری با تغییرات اقلیمی توسعه داشته است. روابط اسرائیل و آذربایجان دوره‌های پیشینِ درگیری در غزه را تحمل کرده، اگرچه جنگ فعلی به وضوح بسیار شدیدتر است.
ادامه مطلب
ابراهیم رحیم‌پور در گفت وگویی می‌گوید: در مورد سرمایه‌گذاری ایران در بنادر جنوبی روسیه، ایران از توانایی ناوبری در ولگا و مزایای اقتصادی تجارت ترانزیتی از طریق دریای کاسپین راضی است. بازده سرمایه‌گذاری ما رضایت‌بخش است. ما همچنین مشتاقانه منتظر توسعه کریدور بین‌المللی شمال – جنوب از چابهار به اروپا هستیم. جنگ اوکراین توسعهٔ کامل این پروژه را مختل کرد، اما ما پیشرفت مداومی داریم. ما نگرانی‌هایی درباره تبخیر داریم، اما فکر می‌کنم این یک مسئله جهانی است. ما به اندازه هر یک از کشورهای ساحلی و بقیه جهان، و شاید حتی بیشتر، به محیط زیست اهمیت می‌دهیم. این کریدور به ما اجازه داده است تا برخی از فشارهای ناشی از تحریم‌های بین‌المللی را کاهش دهیم. متأسفانه، ایران نتوانسته است از موقعیت ترانزیتی خود برای به حداکثر رساندن ترافیک تجاری در منطقه به طور کامل بهره‌برداری کند. من معتقد نیستم که مقیاس بحران زیست‌محیطی به اندازه‌ای که پرسش شما اشاره می‌کند، جدی باشد. اگرچه اطلاعات علمی کاملی از وضعیت میدانی ندارم، اما مطمئن نیستم که بحرانی قریب‌الوقوع در پیش باشد.
ادامه مطلب
سید احمد حسینی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: انتخاب نام زنگه زور که برگرفته از نام قدیمی این منطقه و در بردارنده ادعاهای تاریخی بود روایت سازی شد. این شیوه مواجهه با مسائل و تکیه بر برشی از گذشته هر چند برخی امکان های محدود و مقطعی ایجاد می کند اما اگر قرار باشد کل رویدادها را واکاوی کنیم به نتایجی می رسند که باب میل آنها نخواهد بود و پذیرش و هضم آن برایشان دشوار خواهد بود. متاسفانه این شکل از برخورد با مسائل تاریخی که به‌صورت یکجانبه و به سود خود دیدن حوادث و رویدادهاست وجود دارد که از نظر علمی و منطقی درست نیست و منشا مشکلات و سوء تفاهمات در منطقه شده است.
ادامه مطلب
به دنبال طرح ادعاهایی از زبان مقامات روس درباره دالان جعلی زنگزور و نیز واکنش تهران به این مواضع، دیپلمات‌های ارشد دو کشور درباره آخرین تحولات در منطقه قفقاز رایزنی کردند. کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه، در محل وزارت امور خارجه روسیه با ایگور خاوایف، نماینده ویژه وزارت امور خارجه روسیه در امور عادی‌سازی روابط میان کشورهای قفقاز جنوبی ملاقات و گفت‌وگو کرد. این نشست در راستای رایزنی‌های دو کشور درباره تحولات در منطقه قفقاز انجام شد و طرفین به تبادل نظر درباره موضوعات مورد علاقه پرداختند. طرفین در این دیدار بر همکاری و هماهنگی دو کشور در تعاملات خود در این منطقه تأکید کردند. هم‌زمان نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، با بیان اینکه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر ۸۰ درصد از متن معاهده صلح به توافق رسیده‌اند، گفت: «امضای این معاهده برای کشورهای منطقه، از‌جمله گرجستان، ترکیه و ایران نیز مفید خواهد بود».
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: حضور مقامات دو کشور مهم اتحادیه در قفقاز و به‌ویژه سفر رئیس سرویس اطلاعاتی مخفی انگلیس به باکو دارای اهمیت خاصی است. ریچارد مور، رئیس ام‌آی ۶ در دیدارهای خود با مقامات جمهوری آذربایجان به‌طور ضمنی از ایده تشکیل نیروی نظامی مشترک کشورهای به‌اصطلاح ترک در قفقاز و آسیای مرکزی سخن راند. او همچنین با حضور در جمع تعدادی از دانشجویان در شهر باکو، بر علاقه‌مندی لندن برای تقویت همگرایی میان جمهوری آذربایجان با کشورهای آسیای مرکزی تأکید کرد. اما اینکه وی چرا در این بازه زمانی از همگرایی میان کشورهای منطقه قفقاز و آسیای مرکزی سخن می‌گوید معنادار است.
ادامه مطلب
علی موسوی خلخالی در یادداشتی می نویسد: دولت چهاردهم باید توازن را در دیپلماسی میان شرق و غرب بازگرداند و همان شعار همیشگی ۴۵ ساله جمهوری اسلامی، یعنی نه شرقی نه غربی، را سرلوحه کار خود قرار دهد. اگر ما در مجامع مختلف بین المللی به روسیه نیاز داریم که داریم، روسیه نیز به ایران در زمینه‌های مختلف نیاز دارد. قرار نیست روسیه به ما گران فروشی کند و ما رایگان منافع آن را تامین کنیم. علاوه بر آن دولت چهاردهم باید ثابت کند که طرفی در پرونده‌های نه تنها روسیه بلکه هیچ کشوری نیست. صرفا زمانی وارد پرونده‌ای می‌شود که منافعش در آن تعریف شده باشد.
ادامه مطلب
جنگ اوکراین از زمان آغازش تاکنون به شکل مستقیم آثار مخربی را برای منافع ایران به دنبال داشته است؛ از عدم احیای برجام در اثنای مذاکرات وین گرفته تا سلسله تحریم‌های غرب علیه تهران با ادعای همراهی و حمایت نظامی و لجستیکی تهران از مسکو و... . اکنون که منطقه کورسک به‌عنوان بخشی از خاک روسیه در سیطره اوکراینی‌ها قرار گرفته است،به نظر می‌آید شاهد صفحه جدیدی از تحولات جنگ میان مسکو و کی‌یف باشیم که بی‌شک آثار و تبعات خاص خود را هم به دنبال خواهد داشت که یکی از این تبعات، ناظر بر تلاش پوتین برای فشار هم‌زمان به ایران و ارمنستان در جهت تحمیل کریدور زنگزور به تهران و ایروان با هدف خروج روسیه از بن‌بست تحریم‌های اروپا با همکاری جمهوری آذربایجان است.
ادامه مطلب
علی بمان اقبالی زارچ در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: رهبران کشورهای منطقه قفقاز جنوبی باید بدانند که بر اساس تجربه تاریخی در قرن ۲۰ و ۲۱ قدرت‌های بزرگ در شرایط سخت راهی برای توافق پیدا نمی کنند و به طور معمول منافع کشورهای کوچک را قربانی اهداف و منافع خود می کنند.
ادامه مطلب
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: جمهوری اسلامی ایران مخالفت خود را با امکان فعالیت های گروه های مخالف خود در خاک جمهوری آذربایجان بارها بطور رسمی اعلام کرده است. توصیه می شود در صورت تقاضای جمهوری آذربایجان دایر بر تاسیس رایزنی فرهنگی در ایران، دولت دکتر پزشکیان این امکان را فراهم یا در غیر این صورت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی در باکو را تعطیل کند و نشان دهد که روابط متقابل رعایت می شود.
ادامه مطلب
احمد کاظمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: بازگشایی خطوط مواصلاتی منطقه‌ای موضوعی است که هم ایران و هم ارمنستان با ارائه کریدور ارس و تقاطع صلح بر آن تاکید دارند و معتقدند این بازگشایی ها، باید با رعایت حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها و بدون تغییر مرزهای بین المللی صورت بگیرد. از این منظر لاوروف در اظهارات خود آگاهانه از کاربرد واژه کریدور خودداری کرده است کما اینکه مقامات روسیه از جمله معاون نخست وزیر روسیه و مسئول در مذاکرات سه جانبه روسیه ، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، پیش از این بر مخالفت با هر نوع کریدور تاکید کرده اند.
ادامه مطلب
ایران، ترکیه و روسیه درک دیپلماتیک کافی برای حفظ توازن قوا در قفقاز دارند. این توازن پویا است و وضعیت موجود در حال تغییر است. در بحبوحه جنگ اوکراین، روسیه دیگر تنها ابرقدرت امنیتی منطقه‌ای نیست، به این دلیل که کرملین برای پیشبرد جنگ خود به همکاری ترکیه و ایران متکی است. این امر زمینه‌ای را برای ظهور یک «نظام موازی» فراهم می‌کند که در آن تحریم‌ها علیه ایران بی‌اثر خواهد شد. ایران می‌خواهد این سیستم "پسا اوکراین" را به عنوان یک قانون‌گذار شکل دهد و این امر با آذربایجان تنش ایجاد می‌کند.
ادامه مطلب