قفقاز

ریشه‌ها و پیامدهای آن برای ایران

پان‌ترکیسم و رویای اتصال سرزمینی در قفقاز جدید

جعفر خاشع در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: قبل از این در طول سالهای گذشته بعد از فروپاشی شوروی ارتباط جمهوری آذربایجان با نخجوان از طریق خاک جمهوری اسلامی بدون کوچکترین مشکل و با کمترین هزینه‌ انجام می‌شد و در حقیقت ایجاد خط ارتباطی جدید بین جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق جنوب ارمنستان به لحاظ اقتصادی از هیچ منطق محکمی برخوردار نیست. (البته ناگفته نماند بسیاری از کالاهای مورد نیاز مردم نخجوان به صورت مستقیم از طریق شهرهای مرزی ایران تامین می‌شود. روزانه شاهد سفرهای متعدد مردم نخجوان به شهرهای ایران و تامین و خرید مایحتاج خود از ایران هستیم که این مساله بعد از کاهش ارزش پول ایران چندین برابر شده است)  بنابراین با بررسی همه این موارد به این نتیجه می‌رسیم که هدف جمهوری آذربایجان و ترکیه در حقیقت رفع نیازها و تامین مایحتاج مردم نخجوان نیست بلکه اهداف پشت پرده این اقدامات سیاسی و مانورهای نظامی چیز دیگری است که در چند سطح تحلیل می توان به آن ها اشاره کرد. 

ادامه مطلب

تنش در منطقه قفقاز، اهمیت نقش دیپلماسی و حقوق بین الملل

از نادیده گرفتن حقوق ایران توسط آذربایجان بوی توطئه می آید

شاهو جعفری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: بطور کلی در یک رویکرد نوین کارکرد بین المللی مرزها را می توان در دو طیف امنیتی – دفاعی و ارتباطی – تجاری طبقه بندی کرد. مرز زمینی ایران و ارمنستان به لحاظ آنکه راه ارتباطی ایران و اروپاست به قطع اهمیت تجاری بسیار زیادی برای ایران دارد و از آنجا که حفظ ثبات منطقه قفقاز مستلزم ارتباط زمینی ایران با کشورهای حوزه قفقاز است این مرز از لحاظ امنیتی نیز اهمیت بسزایی برای ایران دارد. 

ادامه مطلب

لزوم هوشیاری تهران و آنکارا

جنگ نیابتی سوریه نباید در قفقاز تکرار شود

صادق ملکی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: به نظر می رسد مسکو و واشنگتن در توافقی نانوشته تدارک جنگی نیابتی دیگری را در قفقاز دیده اند که قرار است در ظاهر جنگ آذربایجان و ارمنستان باشد اما به نیابت از آنان این جنگ ایران و ترکیه خواهد بود که هزینه آن ویرانی برای تهران و آنکارا خواهد داشت‌.

ادامه مطلب

روسیه راضی و آذربایجان به حمایت ترکیه و اسرائیل دلخوش است

قفقاز جنوبی و عدم حضور ایران

گقارد منصوریان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: عدم حضور پررنگ ایران در این حوضه جغرافیایی موجب باز شدن عرصه برای بازیگرانی چون رژیم صهیونیستی که تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران محسوب می شود و ترکیه عضوی از ناتو که حامی و همسوی سیاست های غرب بشمار می رود شده است. به نظر می آید روسیه در سال های اخیر با حضور بازیگری سوم در حیاط خلوت خود چندان واهمه ای ندارد و ایران را همسو و از سیاست عدم حضور و نفوذ کاسته است.

ادامه مطلب

ارامنه از روسیه احساس خیانت می کنند

فرانسه به دنبال نقش آفرینی در قفقاز با حمایت از ارمنستان

روسیه ممکن است نیاز به بازاندیشی در اهمیت بازیگران منطقه قفقاز جنوبی و ایجاد زمینه برای ائتلاف های جدید داشته باشد.

ادامه مطلب

بازتاب رفتار سیاسی دولتمردان بر مواجهات توریستی با گردشگران

میزان محبوبیت روس ها در کشورهای مختلف چقدر است؟

محمود خدمتگزار در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: روسیه شاید در بلوکِ قدرت، حرفی برای گفتن داشته باشد، ولی به گواهیِ تاریخِ دیروز و امروزش، در میانِ همسایگان و نیز دیگر نقاط جهان، محبوبیتی ندارد و این را نه رویِ صفحاتِ کاغذ یا شبکه های مجازی که در مناسباتِ فردی و اجتماعیِ مردمِ جهان با توریست ها و گردشگرانِ روسی به رایُ العین می توان دید. هیچ ملّتی، خاطره هایِ تلخ و ناخوشایند از دولتی دیگر را جدا از مردمانش به حساب نمی آورَد و اینجاست که افکار عمومی، باید دولت ها را بر صلح و دوستی ترغیب کند تا تبعات و پیامدهایِ گزنده و آزاردهندة ستمکاری و تجاوزِ دولتمردان، گریبانِ شهروندانش را در جاهای دیگر نگیرد.

ادامه مطلب

با حضور احتمالی امیرعبداللهیان یا هر فرد دیگری در قامت سکاندار جدید دیپلماسی، مسیر سیاست خارجی ایران تغییر نمی کند

رئیسی ‌و هم‌فکرانش لزوم لغو تحریم‌ها را درک کرده‌اند

سید جلال ساداتیان در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی ضمن اذعان بر این نکته که با حضور احتمالی حسین امیرعبداللهیان یا هر فرد دیگری در قامت سکاندار جدید دیپلماسی، مسیر سیاست خارجی ایران تغییر نمی کند و در بهترین حالت این افراد کارگزار جزء دیپلماسی ایران خواهند بود، پیرامون آینده سیاست خارجی دولت سیزدهم این گونه عنوان داشت که در صورت عدم مذاکره با آمریکا، عدم احیای برجام، عدم لغو تحریم ها و عدم تعیین تکلیف لوایح مربوط به FATF باید از هم اکنون فاتحه دولت سیزدهم را خواند.

ادامه مطلب

اتحادیه‌ای از دل تاریخ برای فردا!

ایران می تواند با الگو از اتحادیه اروپا کنفدراسیونی منطقه ای بسازد

خدایار سعید وزیری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: ایجاد اتحادیه‌ای همچون یک کنفدراسیون با نیم‌نگاهی به ساختار اتحادیه اروپا می‌تواند سازوکاری باشد که پیوند دیرینه‌ فرهنگی میان این ملل را که همگی در مرزهای ایران بزرگ قرار دارند و سیاست‌های فرامنطقه‌ای و استعماری، طی دهه‌ها و سده‌ها به جدایی آنها منجر شده را به شکلی جدید برقرار کند و این پیوند را در اشکال دیگر کارکردی به منصه ظهور رساند.

ادامه مطلب

در  «بررسی و ارزیابی سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم با نگاهی به آینده» عنوان شد

کولایی: به عملکرد سیاست خارجی دولت روحانی نمره قبولی نمی‌دهم/ تاکید بر ایدئولوژی گرایی باعث فرصت سوزی شد

الهه کولایی در نقد عملکرد سیاست خارجی دولت های یازدهم و دوازدهم عنوان داشت که به دلیل تحولات آمریکا و همچنین تاکید بر ایدئولوژی گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و کم توجهی یا عدم توجه به تحولات منطقه‌ای و بین المللی، بدون در نظر گرفتن دگرگونی قواعد حاکم بر جهان، به خصوص قواعد حاکم بر بازیگران فعال در عرصه جهانی مانند روسیه فرصت ها از دست رفت، چرا که تمام این پارامترها متاسفانه از سوی دستگاه سیاست خارجی ما طی هشت سال گذشته یا به درستی رصد نشد و یا شنیده نشد. این رویه و نگاه همچنان در دولت های یازدهم و دوازدهم طی این سال ها پی گرفته شد و همچنان به این فضای متحول منطقه ای و بین المللی کم توجهی شد که نتیجه آن تداوم فرصت سوزی ها بود. لذا من به عملکرد سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم نمره خوب و قابل قبولی نمی دهم.

ادامه مطلب

بررسی یک روند تاریخی

قفقاز، زمینه‌های تفرقه و تشتت

دگرگونی‌های اداری در این دوره ماهیتی محلی داشت و ساختار کلّی منطقه را که کماکان بین ایالات کشوری و لشکری، به ترتیب گوبرنیاها و اوبلاست‌ها تقسیم شده ماندند، تغییر نداد. مناطقی چون ایالات اردوی دُن، کوبان و تِرِک تحت اداره مستقیم تشکیلات نظامی قزاق بودند. ایالت تِرِک به مناطق قزاق‌نشین (اُتدل‌ها) و مناطقی که اکثر جمعیت‌شان کوه‌نشین بود (اُکروگ‌ها) تقسیم شده بود. داغستان، قارص و ایالات تجدیدسازمان‌شدهٔ باتوم و (باتومسکایا اُبلاست) و مناطق سوخوم و زاکاتالی نیز تحت ادارهٔ نظامی بودند. وُرونستوف در مورد ضرورت حفظ این وجوهِ تمایز مطمئن نبود. در عمل اوبلاست‌ها روزبه‌روز شباهت بیشتری به ایالات معمولی پیدا می‌کردند. ولی عواملی چند که بر این ویژگی‌های اداری تأثیر داشتند ـ هم اجتماعی و هم سیاسی ـ مانع از هرگونه اصلاحی بودند./این مطلب در شماره ۸۸ خرداد ۱۴۰۰ نشریه «گفتگو» منتشر شده و مدیرمسئول آن در اختیار دیپلماسی ایرانی قرار داده است.

ادامه مطلب

نزدیک شدن بیش از پیش آنکارا، باکو و غرب به یکدیگر

رئیسی با معادلات پیچیده قفقاز چه خواهد کرد؟

از دیدگاه آذربایجان، ادامه مسیر کنونی که با دولت حسن روحانی آغاز شده روش بهتری است. الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان در پیام تبریک خود به رئیسی بر همکاری های راهبردی دو کشور تاکید کرد. برخی از تحلیلگران در باکو این پیام را به عنوان دعوت از ایران برای تبدیل شدن به سهامدار نظم بعد از جنگ در قفقاز جنوبی تفسیر کردند. 

ادامه مطلب

چرا این موشک ها خطرناکند؟

سناریوهای پنهان از شلیک موشک اسکندر در شوشا

به گفته آژانس ملی مین زدایی جمهوری آذربایجان (Anama) بقایای موشک های اسکندر-ام ساخت روسیه که دارای قدرت تخریبی بسیار بالایی هستند در اراضی شوشا پیدا شده است. تصاویر منتشر شده نشان می دهد که موشک ها عمل کرده و اجزای آن در مناطق اطراف محل انفجار پراکنده شده است.

ادامه مطلب

مدل ۳+۳ بهترین فرمول موجود از دریچه ایران است

تور دیپلماتیک قفقازی ظریف؛ تلاش برای گل زدن در وقت اضافه

الیاس واحدی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اینکه بگوییم: این یک بازی بین ترکیه و روسیه است. می خواهند پای ایران را به مناقشه قره باغ بکشند. آذربایجان در جنگ به طور واقعی پیروز نشده و مناقشه هنوز پابرجاست. آذربایجان متحد اسرائیل در برابر ایران است. حضور تروریست ها و سیاست های پان ترکیستی ترکیه در منطقه تهدید علیه ایران است و .... در واقع کلاهی است که ما آگاهانه سر خودمان می گذاریم. زیرا فرآیند تحولات اساسی در این منطقه آغاز شده و ارمنستان به مثابه عنصر ناراضی از شرایط کنونی نیز به دلایل نظامی و اقتصادی، چاره ای جز همراهی با بقیه بازیگران ندارد. 

ادامه مطلب

ظریف در تور منطقه ای به دنبال چه بود؟

ایران به دنبال نقش جدید در قفقاز پسا-جنگ

دیپلمات ارشد ایران تور در قفقاز جنوبی را به اتمام رسانده و روسای دولت سه کشور دیدار کرده، اما اقدام چندانی برای حل تردیدها درباره جایگاه ایران در نظم نوظهور منطقه ای انجام نداده است. جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، از ۲۵ ژانویه تور به باکو، ایروان و تفلیس و همچنین مسکو و آنکارا را آغاز کرده است. ظریف بالاترین مقام ایرانی است که پس از جنگ ۴۴ روزه بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال گذشته به منطقه سفر کرده است؛ جنگی که به پیروزی جمهوری آذربایجان انجامید و مناسبات ژئوپولتیک را به شدت تغییر داد و روسیه و ترکیه نفوذ جدیدی در منطقه پیدا کردند و دیگران از جمله ایران، سعی دارند جایگاه خود را در منطقه بیابند.

ادامه مطلب

«سیب سرخ» و طرحی که ترکیه دنبال می کند

رویای اوراسیایی اردوغان

شهره پولاب در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اصطلاح سیب سرخ “Kizil Elma" که در میتولوژی ترکی به معنای هدف نهایی بوده نمادی از یک جنبش پان ترکیسم است که هدف آن اتحاد ترک ها در هر گوشه کره زمین برای دستیابی به برتری جهانی است. این مفهوم در قلب توسعه طلبی ترکیه نهفته شده چنانچه فخرالدین آلتون "Fahrettin Altun”، رئیس سازمان ارتباطات نهاد ریاست‌جمهوری ترکیه، اعلام داشته که «سیب سرخ» برای ما به معنی ترکیه‌ای قوی، بزرگ و نماد پیشرفت مبارک ملت ماست که از ملازگرد سال ۱۰۷۱ تا ۱۵ ژوئیه (کودتای شکست‌خورده ۲۰۱۶) حماسه‌ سازی کرده است. «سیب سرخ»به مانند درخت عظیمی است که از جبل الطارق تا حجاز، از بالکان تا آسیا سایه دارد. نکته آن که سلجوقیان که اسلاف عثمانی بودند در سال ۱۰۷۱ میلادی نیروهای عمدتاً یونانی امپراتوری بیزانس را شکست دادند و دروازه‌های آناتولی را به روی ترک‌ها گشودند. در ترکیه از این پیروزی به عنوان آغاز ترکی شدن تدریجی آناتولی یاد می شود.

ادامه مطلب

کنسرت اروپایی، دکترین ترومن، بازی اردوغان و واقعیت هایی که روسیه با آنها روبه‌روست

پیکربندی ژئوپلیتیک جدید در قفقاز جنوبی

قهرمان نورانی درآباد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: یکی از اهداف اصلی ناتو مهار روسیه و به محاصره درآوردن آن کشور از ناحیه غرب و جنوب است تا از دامنه قدرت نوظهور آن کاسته شود. در این راستا تحرکات ترکیه در قفقاز جنوبی نمی تواند بدون هماهنگی و یا دست کم جلب رضایت ناتو صورت گرفته باشد. با چنین فرضی، منافع حیاتی پیمان ناتو، اتحادیه اروپا و آمریکا در منازعه با روسیه ایجاب می کند که آنها از حضور نظامی ترکیه به عنوان عضو مؤثر ناتو در منطقه قفقاز جنوبی پشتیبانی کنند.

ادامه مطلب

دلایلی که باعث شد از تحولات شمال غرب عقب بمانیم

ما و خواب آشفته قفقاز

احسان شاکری خوئی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: از قدیم الایام حضور ایران در هستی و تار و پودِ قفقاز، چنان درآمیخته بود که حتی بعد از درد و جراحتِ جنگ‌های ایران و روس و جدایی آن مناطق از ایران، به حضور معنوی فرهنگی و تاریخی مان تداوم داده بودیم. اما بر اساس غفلت، بی‌تدبیری و مشکله راهبرد روشن و عقلانی، حضورمان به غیاب و یا در خوشبینانه ترین صورت، به حاشیه رانده می شود.

ادامه مطلب

وضعیت نامعلوم منطقه مورد مناقشه ناگورنو قره باغ

جنگ بعدی قفقاز در راه است؟

صدای سلاح ها خاموش شده و نیروهای صلح بان روسی ارمنی ها و آذربایجانی ها را از یکدیگر جدا کرده اند و از صومعه های باستانی ارمنستان محافظت می کنند تا از تخریب آنها توسط سربازان جمهوری آذربایجان و مزدوران سوری جلوگیری کنند. مراکز مشترک نظارت بر آتش بس ترکیه-روسیه به زودی عملیات خود را در منطقه ناگورنو-قره باغ تحت کنترل آذربایجان آغاز می کنند. در همین حال، دیپلمات های آمریکایی و فرانسوی وابسته به گروه مینسک به دنبال احیای روند دیپلماتیک نابود شده در نتیجه حمله ناگهانی نیروهای آذربایجانی با پشتیبانی ترکیه به آرتساخ، هستند و این در حالی است که ارمنی ها در ناگورنو- قره باغ اعلام خودمختاری کرده اند.

ادامه مطلب

مشکلات قفقاز باید از ریشه حل شوند

یک آتش بس دوام نیاوردنی دیگر بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان

ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر سومین آتش بس در طی تنها چند هفته، توافق کردند و با توجه به اینکه دو آتش بس قبلی در بازداری از دو طرف در جنگ موفق نبودند، بعید است که این یکی هم چندان موثر واقع شود. آتش بس جدید در ۲۵ اکتبر با میانجیگری ایالات متحده و در دیدار وزرای خارجه  دو کشور متخاصم با مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، و دیگر مقامات آمریکایی حاصل شد. اما دقایقی پس از اجرای آتش بس در ساعت ۸ صبح در قفقاز در ۲۶ اکتبر، هر دو طرف یکدیگر را به نقض آن متهم کردند.

ادامه مطلب

مناقشه شوم ناگورنو-قره باغ

ترکیه عامل بی ثباتی قفقاز است؟

درگیری طولانی مدت قره باغ بین ارمنستان و آذربایجان که به روزهای پایانی اتحاد جماهیر شوروی بر می گردد، به جنگ جهانی نخواهد انجامید و تاثیری هم در منافع حیاتی قدرت های بزرگ جهان نخواهد داشت. اما توجه ها را به نقطه ای از دنیای نابسامان پس از جنگ سرد جلب می کند که ایالات متحده بیش از سه دهه پیش رهبری را در آنجا بر عهده داشت. ایالات متحده و قدرت های منطقه ای اروپایی که از زمانی از مناسبات در مناطق اینچنینی محافظت می کردند، اکنون عقب نشینی کرده اند و در برابر قدرت های نوظهور مانند روسیه و ترکیه که می خواهند نقش بزرگی در جهان چند قطبی ایفا کنند، وحدت عمل ندارند.

ادامه مطلب

بازیگرانی که دخیلند

جنگ بر سر قرەباغ و دو سناریو

صلاح الدین خدیو در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اختلاف بر سر قره باغ یکی از غامض ترین مناقشات نیم سده اخیر است که مانند مساله کشمیر و اراضی اشغالی ۱۹۶۷ فلسطین، یافتن راه حلی پایدار و دائمی برای آن دشوار است.

ادامه مطلب

شوک کشورهای حوزه قفقاز از شهادت سردار سلیمانی

تروری که آذربایجان - ارمنستان - گرجستان را به شدت تکان داد

محمد مهدی بندرچی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: قفقاز جنوبی که تاریخی بر اساس تقابلات قدرتهای بزرگ دارد، پس از شهادت سردار سلیمانی بیمناک از جنگی بزرگ در همسایگی خویش گردید. هرچند زمانی که قفقازیان کاهش تنشها را احساس کردند، به طور دسته جمعی نفس راحتی کشیدند. قفقازیها همچنان نگران شروع نوع جدیدی از تعارضاتند از آنروی که تنشهای ژئوپلیتیک ممتد، وفاداریهای سیاسی را می سنجند و آسیب پذیری های همسایگان کوچک شمالی ایران را نمایش می دهند.

ادامه مطلب

به دلیل نوعی ناپختگی سیاسی هنوز در فضای جنگ سرد به سر می بریم

هزینه بسیار و بی فایده در صورت تداوم دیپلماسی چهل ساله کنونی

نوذر شفیعی در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی پیرامون تاثیر خلاء سیاست خارجی فراگیر بر این نکته تاکید کرد: نگاه به شرق و شرق گرایی، نگاه به غرب و غرب گرایی، نگاه به نفوذ منطقه‌ای در خاورمیانه عربی و امت اسلامی و یا تعامل با بازیگرانی در دیگر مناطق از آسیای میانه تا قفقاز به تنهایی نمی‌تواند شرایط را برای شکل گیری یک دیپلماسی موفق فراهم آورد. همین نگاه تک بعدی، خلاء دیپلماسی جامع و فراگیر را شگل داده است. الگوی دیپلماسی موفقی که امروز کشورهای جهان از آن پیروی می کند دیپلماسی همه سو گرایانه است.

ادامه مطلب

شورای عالی امنیت ملی نقطه ثقل، همگرایی و حمایتی دو محور تعاملگرا و ایستادگی

خوانش اشتباه، وقت ایران را به جای آسیای میانه و قفقاز در اروپا و امریکا گرفت

رحمن قهرمانپور در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی پیرامون تاثیر خلاء دیپلماسی فراگیر منطقه‌ای در ۴۰ سال گذشته بر این نکته تاکید دارد: متاسفانه در سایه عدم تفاهم داخلی در امر سیاست خارجی فرصت های مبادلات سیاسی، اقتصادی و تجاری ما با بسیاری از همسایگان به حاشیه رفت. در حالی که هرکدام از این همسایگان در شرایط تحریمی کنونی می‌توانند یک برگ برنده برای ایران تلقی شوند.

ادامه مطلب

در این حوزه آنکارا از تهران جلوتر است

ناتوانی ایران برای نفوذ در آسیای میانه با وجود اشتراکات فراوان فرهنگی

داوود هرمیداس باوند در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی بر این باور است: مسائل اقتصادی را باید از مسائل سیاسی و دیپلماتیک جدا دانست. کشورهای جداشده از اتحاد جماهیر شوروی در سال های اول قدرت اقتصادی چندان زیادی نداشتند و با کمک برخی از کشورهای بلوک غرب توانستند سر و سامانی به وضعیت سیاسی، اقتصادی و معیشتی خود بدهند، اما اکنون شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورده است؛ ولی نکته اینجاست که به موازات رشد قدرت سیاسی و تا اندازه ای اقتصادی این کشورها، از آسیای میانه تا قفقاز، ایران نتوانست برنامه جدی برای گسترش نفوذ خود در این کشورها پیدا کند. به خصوص که اشتراکات فرهنگی ما در طول تاریخ با این کشورها بسیار پررنگ بوده است.

ادامه مطلب

نتایج و پیامدهای نشست چهارجانبه باکو

موانع همگرایی منطقه‌ای در قفقاز چیست؟

افشار سلیمانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: روسیه همواره در برابر تقویت حضور ایران و ترکیه در قفقاز جنوبی موانع ایجاد کرده است.

ادامه مطلب

عواملی که می تواند ایران و روسیه را دوست یا رقیب یکدیگر کند!

ادامه مطلب

افزایش 438 درصدی سفر گردشگران ایرانی به گرجستان

ادامه مطلب

2 مامور پلیس در روسیه ترور شدند

ادامه مطلب

ساختارهای امنیتی متعددی که پیرامون ما هستند

تحمیل هزینه های قفقاز بر ایران

علیرضا بیکدلی، سفیر سابق ایران در ترکیه: ایران از 1783، شاهد مشکلات عدیده ای در سیاست خارجی خود بوده که از منطقه قفقاز به کشور ما تزریق و در نهایت نیز به قراردادهای نگین گلستان 1813 و ترکمنچای 1828 منجر شد.

ادامه مطلب