همکاری تسلیحاتی ایران و روسیه و بهانه تازه غربی ها برای ضدیت با تهران

نویسنده: هادی محمدی، دکترای روابط بین الملل و روزنامه نگار 

دیپلماسی ایرانی: روز شنبه سرانجام حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه کشورمان در جمع خبرنگاران اعلام کرد که «ایران ماه ها قبل از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین به روسیه تعداد معدودی پهپاد صادر کرده است». وی البته این توضیح را هم داد که «این محموله پهپادی قرار نبوده برای جنگ اوکراین استفاده شود و در صورت اثبات چنین چیزی ایران بی تفاوت نخواهد بود». ساعتی پس از انتشار این خبر، رسانه ها و مقامات غربی بر اساس این سخن وزیر خارجه ایران بار دیگر موضوع کمک نظامی ایران به روسیه را داغ کردند و آن را مخالف قطعنامه 2231 که قطعنامه تایید برجام است، دانستند و احتمالا در روزها و هفته های آینده شاهد تشکیل گروه تحقیق سازمان ملل در این خصوص باشیم.
آنها معتقدند اقدام ایران برای فروش پهپاد به روسیه خلاف بند 4 ضمیمه B قطعنامه 2231 است. بخشی که به گفته یک دیپلمات ایرانی از بخش های سخت مذاکرات برجام هم بوده است. او که زمانی در تیم مذاکراتی ایران حضور موثری داشت به من گفت: «یکی از بخش های بسیار سخت مذاکرات همین تحریم های تسلیحاتی بود که غربی ها از اول می گفتند برنمی داریم و ما می گفتیم باید برداشته شود و هر بار بحث در این موضوع قفل می‌شد و آن را به آینده حواله می دادیم». حالا و با گذشت بیش از  هفت سال از تصویب قطعنامه 2231 بار دیگر طرف غربی بهانه ای پیدا کرده تا ایران را ناقض این سند بین‌المللی نشان دهد.

اما درباره این ادعای غربی ها چند نکته مهم قابل توجه است.

نکته اول این که در بند 4 ضمیمه B قطعنامه 2231 می گوید  : « کلیه دولت ها می توانند در فعالیت های مشروحه ذیل مشارکت کرده و اجازه انجام آن ها را صادر کنند، مشروط بر این که شورای امنیت از قبل به صورت مورد به مورد، تصمیم به صدور اجازه انجام چنین فعالیت هایی بگیرد:

(الف) عرضه، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تمامی اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری های مذکور در سند 2015/546/S  و  همچنین هرگونه اقلام دیگر که بنا به تشخیص دولت ذی ربط بتواند به توسعه سیستم های حمل تسلیحات هسته ای کمک کند، از قلمروی خود یا به وسیله اتباع خود یا با استفاده از کشتی ها یا هواپیماهای تحت پرچم شان به مبدأ ایران، یا برای استفاده در ایران یا برای بهره مندی ایران، خواه از قلمروی آنان نشئت گرفته باشد یا خیر».

از این جهت وقتی در ابتدای بند 4 ضمیمه B که مورد استناد طرف مقابل است گفته «همه دولت ها »  یک تفسیر این است که خطاب به همه دولت ها غیر از ایران است که موضوع این قطعنامه به شمار می رود و در واقع هر دولتی می خواهد اسلحه به ایران بدهد یا بگیرد باید مجوز شورای امنیت را کسب کند. در واقع تعهدی برای ایران قرار نداده بلکه این تعهد برای دیگران است . ضمن این که در بند 4 الف بین تسلیحات سند 546 و تسلیحات هسته ای از « و » استفاده کرده و بر این اساس می توان برداشت کرد که سند 546 را که در آن پهپادهای بالای برد 300کیلومتر هم قید شده به تنهایی شامل نمی شود چون چنین پهپادی برای استفاده در حمل سلاح هسته‌ای به کار نرفته و طراحی هم نشده است . از این جهات می توان گفت استناد حقوقی طرف مقابل چندان محکم و قابل پذیرش نیست. 

نکته دوم درباره یک سند مهم دیگر است که جمهوری اسلامی ایران در همان ساعات تصویب قطعنامه 2231 منتشر و در شورای امنیت هم به شماره S/2015/550 ثبت کرد . در بند 11 این بیانیه 14 بندی دولت ایران تاکید می کند، ایران در اجرای نقش پیشرو خود برای مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در منطقه ، تدابیر لازم را برای تقویت توانمندی های دفاعی خود در برابر دفاع از تمامیت ارضی و مقابله با تهدید تروریسم ادامه خواهد داد و از جمله موشک های بالستیک را خارج از حیطه قطعنامه 2231 می داند . همچنین در بند 13 این بیانیه ایران تصریح می کند، تحریم ها علیه ملت ایران به بهانه برنامه هسته ای را بی پایه و اساس می داند و تصویب در شورای امنیت یا اتحادیه اروپا و آمریکا و ... را باعث مشروعیت آن ها قلمداد می کند. 

در واقع اگر چه ایران به دلیل پیشرفت های خارق العاده ای که در حوزه نظامی در سال های پس از انقلاب و در شرایط تحریم داشت ، به صورت تلویحی رضایت داد تا برخی تحریم های تسلیحاتی برای دوره های 5 ساله و 8 ساله باقی بمانند اما رسما اعلام کرد نه تنها تحریم ها را به رسمیت نمی شناسد بلکه از هر جا لازم باشد سلاح می گیرد و به هر جا لازم باشد سلاح می دهد . حتی ایران در این بیانیه اعلام کرد که فهرست 546 را قبول ندارد و در همه نامه هایی که در این سال ها به دبیرکل سازمان ملل داده تاکید شده این فهرست را به رسمیت نمی شناسد.

نکته سوم این که طرف اروپایی در حالی بر سر نقض یک بند از یک ضمیمه از یک قطعنامه شورای امنیت غوغا به راه انداخته است و سروصدا می کند که بیش از 4 سال و نیم از خروج یک جانبه و غیر قانونی ترامپ از برجام می گذرد و ایالات متحده با بازگرداندن تحریم های گذشته و وضع تحریم های جدید، به صورت فاحش و کلی، برجام و قطعنامه 2231 را نقض کرده است اما کشورهای اروپایی حتی حاضر به فشار بر واشنگتن برای بازگشت به برجام و رفع تحریم ها  نشده اند . حتی وقیحانه در روزگاری که ایران به سبب تحریم ها با مشکلات دارویی شدید روبه‌روست باز هم ایران را باعث به هم خوردن برجام می دانند و به ایران برای توافق در وین فشار وارد می کنند . چنین وقاحتی باعث شده تا ناقض اصلی برجام و قطعنامه 2231 یعنی آمریکا که امروز باید پاسخگوی جنایاتش در دادگاه بین المللی دادگستری هم باشد که نیست به راحتی جای طلبکار و بدهکار را تغییر دهد و از ایران مطالبه هم داشته باشد . چنین روندی است که تهران را به هرگونه مصالحه با غرب بدبین می کند و به راحتی راضی به توافق مجدد نمی شود . 

و نکته آخر ؛ فارغ از این که ایران قطعنامه 2231 را نقض کرده باشد یا خیر موضوعی که نباید فراموش شود این است که نقض قطعنامه ، نقض برجام نیست و لذا نمی تواند مستمسکی برای بازگشت قطعنامه های قبلی یا همان اسنپ بک باشد.

هرچند آن ها می توانند با ابزار رسانه ای ایران را تحت فشار افکار عمومی دنیا قرار دهند اما نباید فراموش کرد ایران این حق را داشته و دارد که به هر کشوری که می خواهد سلاح بفروشد و از هر کشوری هم سلاح بخرد هرچند ایران در همه فروش های تسلیحاتی خود این موضوع را قید می کند که نباید سلاح ها برای عمل تجاوز کارانه به کار روند و درخصوص پهپادها نیز با این شرط فروخته شدند که در تجاوز نظامی به کارگیری نشوند . این که روسیه از این پهپادها در تجاوزش علیه اوکراین استفاده کرده یا خیر باید میان ایران و اوکراین و متخصصان دو کشور مشخص شود که ظاهرا تاکنون اوکراین تنها به لفاظی رسانه ای پرداخته و در زمانی که قرار بوده در لهستان گروه های کارشناسی موضوع را بررسی کنند حاضر نشده که همین هم مشکوک بودن موضوع را نشان می دهد.