«عملیات نگهبان رفاه»، از اسکورت ساده تا پاسخ نظامی قاطع

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده روز 19 دسامبر 2023 یک عملیات چندملیتی را به منظور حفاظت از کشتیرانی و تجارت در دریای سرخ با عنوان "عملیات نگهبان رفاه" آغاز کرد. نگرانی‌ها از اختلالات مداوم در تجارت جهانی پس ازحملات شبه ‌نظامیان یمنی موسوم به حوثی ها عامل اصلی تشکیل این ائتلاف اعلام شده است. بر اساس گزارش پنتاگون تاکنون بیش از 20 کشور به این ائتلاف پیوسته اند تا به عنوان یک گشت بزرگراه در دریای سرخ و خلیج عدن به گشت زنی پرداخته و در صورت لزوم به کشتی های تجاری در حال عبور از این آبراه حیاتی بین المللی در برابر حملات حوثی ها کمک کنند.

حوثی ها هدف از استفاده از پهبادهای دریایی و شلیک موشک‌ به سوی کشتی‌هایی که از دریای سرخ عبور می‌کنند را پاسخی به حمله ویرانگر اسرائیل به نوار غزه تحت حاکمیت حماس عنوان کرده و ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده را بخشی از تجاوز به مردم فلسطین دانسته که با قوانین بین المللی در تضاد است. 

با گذشت سه ماه از حمله تکان دهنده حماس در 7 اکتبر 2023 و شروع جنگ اسرائیل و حماس، گروه شبه نظامی حوثی فرصت را غنیمت دانسته تا با ضربه زدن به تجارت جهانی و باز کردن یک جبهه دریایی جدید به بازیگری در صحنه خاورمیانه و دریای سرخ بپردازند. حوثی‌ها که با نام جنبش انصارالله نیز شناخته می‌شوند از موقعیت استراتژیک جغرافیایی خود در دریای سرخ و نزدیک تنگه باب المندب برای نمایش همبستگی با حماس و فلسطینیان در غزه استفاده کرده اند.

دریای سرخ به عنوان رابط بین آب های استراتژیک دریای مدیترانه، کانال سوئز، تنگه هرمز و اقیانوس هند عمل می کند. این حوزه دریایی مسیرهای تامین کارآمد نفت و گاز، تجارت، کابل های اطلاعاتی و عملیات نظامی را تسهیل می کند. دریای سرخ که از طریق کانال سوئز به دریای مدیترانه متصل می شود، کوتاه ترین مسیر کشتیرانی را بین اروپا و آسیا ایجاد کرده و حدود 12 درصد از ترافیک جهانی کشتیرانی از این کانال عبور می کند. تنگه باب المندب نیز به عنوان ورودی جنوبی دریای سرخ، روزانه 7.1 میلیون بشکه نفت و 4.5 میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی را منتقل می کند. عرصه دریای سرخ برای ایالات متحده یک صحنه مهم است و منافع استراتژیک واشنگتن از جمله آزادی ناوبری، جریان پایدار تجارت و منابع انرژی ایجاب می نماید تا با افراط گرایی خشن مقابله کند.

در حالی که ایالات متحده و متحدانش با موجی از حملات شورشیان حوثی یمن به کشتی‌های تجاری دست و پنجه نرم می‌کنند، چین آشکارا در تلاش‌های بین‌المللی برای حفاظت از کشتی‌رانی در دریای سرخ غایب است. 

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در تماس با همتای چینی خود اعلام داشت که همه کشورها موظف به حفظ امنیت دریایی هستند و واشنگتن از نقش سازنده پکن برای جلوگیری از حملات حوثی ها استقبال خواهد کرد. پکن نیز مستقیماً به این دعوت پاسخ نداده و وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امور خارجه عنوان داشت که چین بر این باور است که طرف های ذیربط به ویژه کشورهای بزرگ دارای نفوذ باید نقش سازنده و مسئولانه ای در حفظ امنیت خطوط کشتیرانی در دریای سرخ ایفا کنند.

در 3 دسامبر، فرماندهی مرکزی ایالات متحده که بر عملیات نظامی ایالات متحده در منطقه خاورمیانه نظارت می کند، گزارش داده که حوثی ها یک موشک بالستیک ضد کشتی (ASBM) که ظاهراً فقط در اختیار نیروهای راکتی ارتش ملی چین (PLA) است را به سمت کشتی باری یونیتی اکسپلورر “unity explorer” متعلق به بریتانیا که با پرچم باهاما در حال تردد بود، پرتاب کرده اند. به نظر می رسد در جایی که نبض ژئوپلیتیک اوراسیا می تپد، نیروی دریایی ایالات متحده به آزمون کشانده می شود. اما باور اینکه حوثی ها که هدفشان دفع نیروی دریایی مسلط غربی از دریای سرخ است، به تنهایی به هماوردی با این هژمون مسلط بر خاورمیانه برخاسته باشند، قابل تامل خواهد بود. 

اهمیت ژئوپلیتیک دریای سرخ در کانون توجه قدرت‌های دیگر جهانی نیز بوده چنانچه چین با گسترش سریع فعالیت های اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی توانسته به یک بازیگر مهم در عرصه این دریا تبدیل شود. چین بزرگترین وارد کننده مواد اولیه و انرژی در جهان است که عمده این تجارت از طریق دریا انجام می شود و بدین لحاظ امنیت حمل و نقل کالا و خدمات از اهمیت زیادی برخوردار است. راه ابریشم دریایی با پیوند دریای چین جنوبی و اقیانوس هند به جنوب شرقی آسیا، خلیج‌فارس، دریای سرخ، دریای مدیترانه و اروپا دسترسی آسان به منابع تولید انرژی جهان و منابع مصرف کالاهای تولید شده چین را فراهم می نماید. در ماه می جاری، حوثی های یمن یادداشت تفاهمی با گروه خدمات میدان نفتی "آنتون" چین برای سرمایه گذاری در اکتشاف نفت در یمن امضا کردند. چین به طور فزاینده ای به خاورمیانه به عنوان یک مرکز مهم برای پروژه سرمایه گذاری بزرگ خود در زیرساخت های بین المللی در ابتکار یک کمربند- یک جاده (BRI) نگاه می کند. 

در کنار این مزایای ژئواکونومیک، موقعیت ژئوپلیتیک یمن در دریای سرخ برای پکن جذاب بوده است. چین با ایجاد پایگاه نظامی در جیبوتی با ادعای دفاع در برابر دزدی دریایی و با استقرار ده هزار سرباز امکان کنترل کامل بر تمام ترافیک دریایی از طریق دریای سرخ و خلیج عدن را دارد. این پایگاه در امتداد یکی از شلوغ ترین و مهمترین آبراه های جهان و در مجاورت پایگاه های نظامی ایالات متحده باعث افزایش بیشتر مخاطرات ژئوپلیتیک در منطقه و ایجاد نگرانی در مورد نظامی شدن فزاینده دریای سرخ می شود. در اینجا منافع چین با استراتژی بین‌المللی حوثی ها که قصد دارد تا با تضعیف قدرت دریایی آمریکا، فضای چندقطبی بودن جهان ارتقا یابد، با یکدیگر گره می خورند. پکن به طور ضمنی حوثی ها را که تاکنون فقط با ایران و سوریه روابط دیپلماتیک رسمی داشته اند، به عنوان یک نهاد حاکم در یمن شناخته است.

اگرچه هیچ مدرکی دال بر استقرار کشتی های جنگی چین در تنگه باب المندب وجود ندارد، اما سکوت پکن در قبال حملات حوثی ها ضرورت حضور فعالانه تر ایالات متحده در منطقه را تشدید می بخشد. یک اصل مهم در استراتژی امنیت ملی 2022 این بوده که "ایالات متحده به قدرت های خارجی یا منطقه ای اجازه نمی دهد تا آزادی کشتیرانی از طریق آبراه های خاورمیانه را به خطر بیندازند." با این حال با توجه به اینکه نیروهای حوثی در یمن از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس تاکنون بیش از 34 مورد تهاجم دریایی شامل شلیک بیش از 100 موشک و پهپاد به کشتی‌های تجاری، توقیف غیرقانونی آنها و ایجاد مزاحمت برای نیروی دریایی و ائتلاف آمریکا انجام داده‌اند، ایالات متحده ناکنون نتوانسته مانع از ایجاد اختلال در کشتیرانی جهانی توسط حوثی ها و حامیان آن شود. 

ایالات متحده تاکنون از فاز دیپلماسی خارج نشده و به عملیاتی برای بازدارندگی حداکثری متوسل نگردیده است. چنانچه در یک تقاضای حساس دیپلماتیک، درخواست ایالات متحده از چین آن است که برای جلوگیری از حملات حوثی‌های یمن، ایران را به عنوان حامی اصلی حوثی‌ها متقاعد سازد تا امنیت به آبراه استراتژیک دریای سرخ بازگردد. ورود ناوشکن ایرانی البرز به دریای سرخ با احتمال خطر تشدید تنش ها، اهداف ایالات متحده در منطقه را دچار چالش می سازد.

عامل اصلی خویشتنداری آمریکا و عدم اعمال واکنش های قوی تر علیه حوثی ها، نگرانی از گسترش جنگ اسرائیل و حماس به بخش های دیگر منطقه بوده که حاصل این نگرانی تشویق حوثی ها به ادامه حملات شده است. ایالات متحده که تمایلی برای ایجاد یک خط مقدم دیگر برای جنگ ندارد، در پاسخ به حملات حوثی ها  ناوشکن های امریکایی "یو اس اس کارنی" و "یو اس اس میسون" را به تنگه باب المندب گسیل داشته است. 

تاکنون، ایالات متحده خود را به دفاع در برابر تشدید حملات محدود کرده و تا زمانی که چنین باشد، حوثی ها و حامیانشان در موقعیت تهاجم باقی خواهند ماند. اگر ایالات متحده در پس نگرانی‌های سیاسی در مورد احتمال رویارویی با سرچشمه های حمله های موشکی نمادین نتواند از دامن زدن به یک جنگ گسترده تر در منطقه جلوگیری کند، تهدیدات حوثی ها خطر بزرگی را نه تنها برای کشتیرانی در دریای سرخ، بلکه برای صلح و امنیت منطقه و حتی جهان به همراه خواهد داشت. 

در مواجهه با شرایط افزایش شدت عملیات نظامی حوثی‌ها در دریای سرخ ایجاد یک نیروی دریایی بین‌المللی در قالب "عملیات نگهبان رفاه" در حد یک اقدام ساده برای اسکورت کشتی ها و محفاظت از کشتی‌های عبوری از دریای سرخ کافی نخواهد بود و با بروز نشانه‌های یک بحران بالقوه بزرگ، احتمال یک پاسخ نظامی قاطع افزایش خواهد یافت که حضور بازیگران اصلی منطقه ای و جهانی را پر رنگ تر می کند.