ناتو و چرخش رویکرد ترانس آتلانتیکی ترامپ

دیپلماسی ایرانی: ترامپ روز دوشنبه  23 تیر ماه 1404 از ارسال سلاح‌های جدید به اوکراین خبر داد که هزینه اش را اتحادیه اروپا می پردازد و تهدید کرد که کسانی که محصولات روسی را خریداری می‌کنند تا زمانی که روسیه توافق صلح را نپذیرد، تحریم خواهند شد. این تغییر سیاست عمده ناشی از ناامیدی از حملات مداوم روسیه به اوکراین است و تهدید تحریم‌ها با یک دوره تنفس ۵۰ روزه همراه بوده است. وی در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک در کاخ سفید با مارک روته، دبیرکل ناتو، گفت آنها موشک‌های پاتریوت هستند، آنها همه چیز هستند و امیدوارم این موضوع بر ولادیمیر پوتین تأثیر بگذارد. وی افزود کشورش بهترین و پیشرفته‌ترین سلاح‌ها را در جهان تولید می‌کند که قرار است به جبهه اوکراین ارسال شوند. هم‌زمان، رئیس جمهوری آمریکا از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، ابراز ناامیدی و تهدید کرد که اگر ظرف 50 روز به توافق نرسیم، تحریم‌های شدیدی علیه روسیه تا 100درصد اعمال خواهد کرد، چرا که من احساس می‌کردم که در مذاکرات قبلی حدود چهار بار به توافق برسیم و ما هنوز در مورد آن صحبت می‌کنیم، فعلا همه چیز در حد حرف است، تا زمانی که موشک‌ها شروع به سقوط روی کیف کنند.

دیمیتری مدودف، رئیس جمهوری سابق روسیه، روز سه‌شنبه گفت که مسکو به آنچه وی اولتیماتوم نمایشی توصیف کرد؛ اهمیتی نمی‌دهد. همچنین پوتین معتقد است که هیچ‌کس حتی آمریکایی‌ها واقعاً به جزئیات طرح صلح در اوکراین وارد نشده است بنابراین  تا زمانی که به خواسته‌اش برسد، ادامه خواهد داد. پوتین هم چنان مطمئن است که اقتصاد و ارتش روسیه به اندازه کافی قوی هستند تا در برابر اقدامات جدید غرب مقاومت کنند. اگرچه ترامپ چندین تماس تلفنی با پوتین داشته و استیو ویتکوف، فرستاده ایالات متحده، از مسکو دیدن کرده، اما رهبر روسیه معتقد است که هیچ بحث اساسی مبتنی بر  واقعیت های روی زمین برای صلح انجام نشده است. البته شکی نیست که پوتین برای روابط خود با ترامپ ارزش قائل است و مذاکرات خوبی با ویتکوف داشته، اما منافع روسیه در اولویت است. موضوع مهم دایره شرایط پوتین برای صلح است که می تواند مواردی چون تعهد قانونی مبنی بر اینکه ناتو به سمت شرق گسترش نخواهد یافت، بی‌طرفی اوکراین، محدود کردن نیروهای مسلح اوکراین، حفاظت از روس زبانان و پذیرش دستاوردهای ارضی روسیه را شامل باشد. 

شایان ذکر است که ترامپ و پوتین ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه پس از مبارزات انتخاباتی برای پایان سریع جنگ، به دنبال اصلاح روابط با روسیه بوده و حداقل شش تماس تلفنی با پوتین داشته است.

در سوی دیگر کارزار، ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، گفته که کشورش هرگز حاکمیت روسیه بر مناطق اشغالی را به رسمیت نمی‌شناسد و کی‌یف حق حاکمیت دارد که تصمیم بگیرد آیا به ناتو بپیوندد یا خیر. در شرایط جدید اهتمام اروپاییان برای موفقیت اوکراین در کارزار با روسیه جدی بوده که نمایشی از آن را در اجلاس سران ناتو شاهد بودیم که مارک روته، دبیرکل ناتو، در پایان بخش رسمی اجلاس که در ۲۴ و ۲۵ ژوئن در لاهه برگزار شد، در جمع خبرنگاران اعلام کرد که ناتو موافقت کرده است که هزینه‌های دفاعی خود را تا سال ۲۰۳۵ از ۲ درصد به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی سالانه افزایش دهد و طرح جدید سرمایه‌گذاری دفاعی در تضمین بازدارندگی و دفاع مؤثر تعیین‌کننده خواهد بود. امری که موجب شد ترامپ بگوید من سال‌هاست از آنها می‌خواهم که بودجه دفاعی خود را به پنج درصد افزایش دهند و آنها این رقم را به ۵ درصد افزایش می‌دهند، این یک جهش بزرگ از ۲ درصد است. البته اجلاس ناتو در لاهه اولین اجلاسی بود که ترامپ از زمان انتخاب مجددش به عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده در آن شرکت کرد، همچنین اولین اجلاسی بود که روته از زمان انتخابش به عنوان دبیرکل این اتحاد، میزبان آن بود.

در این بیانیه هم چنین آمده است متحدان موافقت می‌کنند برنامه‌های سالانه‌ای را ارائه دهند که مسیری معتبر و تدریجی را برای رسیدن به این هدف نشان می‌دهد. مسیر و تراز هزینه‌ها تحت این طرح در سال ۲۰۲۹، با توجه به محیط استراتژیک و اهداف به‌روز شده قابلیت‌ها، بررسی خواهد شد. در عین حال، اعضاء تعهدات حاکمیتی پایدار خود را برای ارائه پشتیبانی به اوکراین، که امنیت آن به امنیت ما کمک می‌کند، مجدداً تأیید می‌کنند و برای این منظور، هنگام محاسبه هزینه‌های دفاعی متحدان، کمک‌های مستقیم به دفاع اوکراین و صنعت دفاعی آن را نیز شامل خواهند شد. همچنین، ناتو متعهد می‌شود که همکاری‌های صنعتی دفاعی فراآتلانتیک را به سرعت گسترش دهد و از فناوری‌های نوظهور و روحیه نوآوری برای پیشبرد امنیت جمعی خود استفاده کند، و متعهد می‌شود که برای از بین بردن موانع تجارت دفاعی بین متحدان تلاش کند و از مشارکت‌های خود برای ارتقای همکاری‌های صنعتی دفاعی بهره ببرد.

در وضعیت میدانی با محدود شدن ارسال تسلیحات امریکایی به اوکراین از اوایل 2024 میلادی روسیه در میدان نبرد دست بالا را دارد و اقتصاد آماده جنگ آن از تولید مهمات ناتو، به ویژه گلوله‌های توپخانه، پیشی گرفته است. بر اساس داده‌های DeepStateMap، روسیه در حال حاضر تقریباً یک پنجم از خاک اوکراین را کنترل می‌کند و در سه ماه گذشته حدود ۱۴۱۵ کیلومتر مربع پیشروی کرده است. روسیه در حال حاضر کریمه (که در سال ۲۰۱۴ ضمیمه شد)، کل منطقه لوهانسک، بیش از ۷۰ درصد از مناطق دونتسک، زاپوریژیا و خرسون و همچنین بخش‌هایی از مناطق خارکف، سومی و دنیپروپتروفسک را کنترل می‌کند. موضع علنی پوتین این است که این پنج منطقه – کریمه و چهار منطقه در شرق اوکراین – بخشی از فدراسیون روسیه هستند و کیف باید قبل از شروع مذاکرات صلح، عقب‌نشینی کند. به گفته این منابع، پوتین می‌تواند جنگ را تا زمانی که استحکامات اوکراین فرو بریزد و جاه‌طلبی‌های ارضی خود را گسترش دهد، ادامه دهد و فعلا روسیه بر اساس ضعف اوکراین عمل خواهد کرد. اگر با مقاومت جدی روبه‌رو شود، حمله می‌تواند پس از فتح مناطق شرقی متوقف شود. اما اگر استحکامات سقوط کنند، دنیپروپتروفسک، سومی و خارکف نیز سقوط خواهند کرد. 

در همین حال کارشناسان تردید دارند که اگر پوتین در کمتر از ۵۰ روز با آتش‌بس در اوکراین موافقت نکند، ترامپ ۱۰۰ درصد تعرفه بر شرکای تجاری روسیه اعمال کند. ارزش حجم عظیم تجارت بین چین و روسیه – نزدیک به ۲۵۰ میلیارد دلار در سال، شامل واردات  نفت است و اعمال چنین تعرفه‌هایی توسط ایالات متحده را به یک درگیری تازه با پکن تبدیل می‌کند. بعید است که ترامپ برای حمایت از اوکراین، کشوری که رئیس جمهوری ایالات متحده مدت‌هاست گفته است برای ایالات متحده حیاتی نیست، ریسک آسیب رساندن به روابط با چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، را به جان بخرد. 

شی جین‌پینگ، رهبر چین، روز سه‌شنبه 24 تیر 1404 در پکن به سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، گفت که چین و روسیه باید حمایت متقابل را تقویت کنند و پکن و مسکو باید اجماع مهم حاصل شده با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه را اجرا کنند و حمایت متقابل را در مجامع چندجانبه تقویت کنند. رهبر چین همچنین گفت که دو کشور باید کشورهای جنوب جهان را متحد کنند و توسعه نظم بین‌المللی را در مسیری عادلانه‌تر و معقول‌تر ارتقا دهند. 

به گفته منابع روسی سرگئی لاوروف روز یکشنبه با همتای چینی خود، وانگ یی به ویژه در مورد مسئله اوکراین و روابط با ایالات متحده گفت‌وگو کرده است. در حال حاضر چین، متحد کلیدی دیپلماتیک و اقتصادی روسیه، هرگز حمله‌ای را که از فوریه ۲۰۲۲ در اوکراین ادامه داشته، محکوم نکرده و خواستار خروج نیروهای روسی نیز نشده است. با این حال، پکن مرتباً از توقف درگیری حمایت می‌کند، در حالی که هواداران کیف را به دامن زدن به درگیری با مسلح کردن ارتش اوکراین برای دفع نیروهای روسی متهم می‌کند.