سایه سنگین ایران بر رابطه آنکارا - واشنگتن

ديپلماسى ايرانى: 2011 از راه رسید. حوادث جهان از امروز صفحه دیگری از تاریخ را سیاه خواهد کرد. سالی که سومین سال حضور باراک اوباما بر مسند قدرت است. در میان پرونده‌های قطوری که بر روی میز کار اوباما در سال جدید سنگینی می‌کند، پرونده خاورمیانه بسیار بیش از دیگر مسائل به چشم می‌خورد. در خاورمیانه هم بحث ایران از سایر مباحت جداست. روزنامه حریت چاپ ترکیه در این باره می‌نویسد: نزدیکی ترکیه به ایران‌، تنش در رابطه با اسرائیل، مشکلات موجود بر سر راه خریداری اسلحه و کنگره جدیدی که با انتقاد از سیاست‌های کاخ سفید در مقابل آنکارا به روی کار می‌آید، می‌تواند در سال 2011 کار را بر باراک اوباما سخت‌تر از پیش کند.

واپسین روز سال 2010 میلادی‌، با حرکت انتحاری اوباما در حوزه سیاست خارجی همراه بود. آقای رئیس جمهور در حرکتی بسیار نادر سنا را دور زد و سفیر موقتی را مسئول امور سیاسی در ترکیه کرد. جناب سفیر که برای حضور در سفارتخانه ترکیه نیازی به رای سنا ندارد‌، مدت ماموریت پنج ماهه را تجربه خواهد کرد. شاید 2011 با پایان بحران در نبود سفیر در سفارتخانه‌های دو طرف به پایان نرسید، اما باز هم بحث‌هایی باقی مانده که می‌تواند تنش را در رابطه میان دو کشور بیشتر از پیش کند.

ایالات متحده به شدت بر روی افزایش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی ترکیه و ایران حساس است‌. واشنگتن‌، تهران را به تلاش برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای متهم می‌کند و تهران نیز همواره این ادعا را تکذیب کرده است. بازی میان ترکیه و ایالات متحده از ماه ژوئن جدی‌تر شد. در این ماه بود که ترکیه که عضو غیردائم شورای امنیت بود مخالفت خود را با چهارمین قطعنامه علیه ایران اعلام کرد. این حرکت ترک‌ها برای واشنگتنی که توانسته بود اجماع چین و روسیه را در این مسیر جلب کند، بسیار سنگین افتاد. با وجود آنکه ترکیه بارها به زبان بی‌زبانی تاکید کرده که خواهان میانجی‌گری میان تهران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای است‌، اما ظاهرا این موضع هم چندان به کار امریکایی‌های دلخور نیامد‌. همزمان رابطه میان ترکیه با اسرائیل هم به شدت تخریب شده و تلاش‌های واشنگتن برای ترمیم این رابطه هم ره به جایی نبرده است‌.  

بازی میان ترکیه و ایالات متحده در پنجمین روز از ماه ژانویه وارد مرحله جدی خود می‌شود. کنگره جدید با ترکیب اکثریت در اختیار جمهوری خواهان زمام امور را در دست می‌گیرد و منتقدان مدارای واشنگتن با آنکارا بر کرسی‌های تصمیم گیری تکیه می‌زنند. پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره ای کنگره که در دوم نوامبر 2010 برگزار شده بود‌، ضربه محکمی‌ به باراک اوبامایی بود که همچنان خواهان مدارا با آنکارا و عدم خلف تنش در این رابطه است‌. در کنگره جدید نانسی پلوسی که پیش از این ریاست کنگره را در اختیار داشت کرسی خود را به جان بوهنر جمهوری خواه می‌بخشد. در چند ماه اخیر باراک اوباما چندین بار از نانسی پلوسی خواسته است که مانع از طرح موضوع به رسمیت شناختن کشتار ارامنه توسط عثمانی در کنگره ایالات متحده شود. طرح این مساله می‌تواند رابطه میان واشنگتن و آنکارا را به اغما ببرد. تحلیل‌گران اعتقاد دارند که بوهنر بسیار به ترکیه نزدیک تر ار نانسی پلوسی است اما دیدگاه جمهوری خواهان غالب بر کنگره می‌تواند بر نظر ریاست پارلمان حتی اگر هم حزبی انها باشد، تاثیر بگذارد‌.

ریاست کمیته خارجی کنگره هم به رز لتینن میرسد که به شدت اسرائیلی است. وی و دیگر طرفداران اسرائیل می‌توانند دست در دست هم‌، واشنگتن را وادار به اعمال فشار بر آنکارا برای عادی سازی رابطه با تل آویو کنند.

سیاستمداران امریکایی در حال حاضر بسیار نگران تغییر سیاست در دستگاه دیپلماسی ترکیه هستند. ترکیه هر روز بیش از گذشته برای خروج از دایره تاثیرپذیری از واشنگتن تقلا می‌کند‌.

بر اساس اسناد افشا شده ویکی لیکس‌، سفیر سابق آمریکا در ترکیه جیمز جفری در بیستم ژانویه 2010 در این خصوص می‌نویسد: آیا تمام این حرکت‌های ترکیه به اين معنى است که این کشور بیش از گذشته بر دوستی با جهان اسلام اصرار دارد؟ آیا ترک‌ها می‌خواهند در دستگاه دیپلماسی خود بیشتر به سنت‌های جهان اسلام پایبند باشند؟ پاسخ به این پرسش‌ها "بله" ای قاطع است. البته سوال دیگری هم مطرح می‌شود که آیا ترک‌ها در این مسیر به دنبال گذار از همکاری با غرب و دوستی با آن هستند؟ پاسخ به این پرسش هم یک " نه " قرص و محکم است‌.

جفری در ادامه تصریح می‌کند که کاخ سفید باید با این حقیقت کنار بیاید که ترکیه به دنبال احیای هویت خود و قرار گرفتن در مسیری مستقل است‌.

ژوئن 2011 که از راه برسد، انتخابات پارلمانی در ترکیه برگزار خواهد شد. تا آن زمان ظاهرا باراک اوباما مبنای اعمال فشار بر دولت رجب طیب اردوغان نخست وزیری ترکیه را ندارد‌. نتیجه این انتخابات و پیروزی یا شکست حزب عدالت و توسعه در آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

یک تحلیل گر مسائل ترکیه در این باره می‌گوید: با وجود آنکه نتیجه انتخابات عمومی‌در ترکیه برای ایالات متحده از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است اما دولت باراک اوباما ترجیح می‌دهد تا زمان اعلام نتیجه نهایی سکوت اخیتار کرده و پس از تعیین نتیجه در این زمینه صحبت کند.

ترکیه و ایالات متحده رابطه نظامی‌ بسیار گسترده ای با هم دارند. دو سال پیش بود که آنکارا درخواست خرید برخی تسلیحات را به واشنگتن ارائه کرد اما کاخ سفید نشین‌ها تاکنون نتوانسته اند موافقت سنا را برای محقق کردن این امر به دست آورند‌. یک دیپلمات ترک می‌گوید: ما به این نتیجه رسیده ایم که سنای امریکا تحریم‌های تسلیحاتی را علیه ما هر چند به شکل کاملا آرام اعمال کرده است‌.