سیاست مغالطه‌آمیز ترکیه برای میانجی‌گری

سیدعلی قائم مقامی، تحلیلگر مسایل ترکیه

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه برای میانجی گری بین ایران و عربستان اعلام آمادگی کرده است. اما باید دید آیا ترکیه از چنین ظرفیتی برخوردار است؟ این در حالیست که ترکیه از مواضع عربستان در قبال سوریه، عراق، یمن و منطقه حمایت می کند.

ترکیه و عراق

سیاست های ترکیه در عراق، در راستای حمایت از گروه داعش بود. ترکیه اعلام کرده بود داعش تبلور خشم سنی ها در عراق است. ترکیه مدعی است آنها گروهی هستند که از ظلم نوری المالکی و شیعیان نجات یافته و اکنون به مبارزه برخاسته اند. در این راستا به تازگی نیروهایی تحت عنوان "حشد الوطنی" با حمایت ترکیه به رهبری اصیل نجیفی بین 6 تا 10 هزار نیرو تشکیل شده است. این نیرو برای مقابله با نیروهای حشدالشعبی در عراق ایجاد شده و بر این عقیده اند که حشد الشعبی ها نباید در آزادسازی موصل و پیشتر تکریت، وارد عمل شوند. آنها می گویند، حضور نیروهای حشدالشعبی موجب بروز جنگ مذهبی در عراق شده و فقط باید نیروهای سنی با داعش مبارزه کنند. این موضع گیری بهانه ای برای جلوگیری از نفوذ دولت مرکزی در مناطق مختلف عراق است. تلقینات ترکیه موجب شده حزب دموکرات کردستان عراق نیز اعلام کند در بخش های شمالی با نیروهای حشدالشعبی درگیر بوده و این نیروها باید از طوزخورماتو، کرکوک و خانقین عقب نشینی کنند. در غیر این صورت میان نیروهای حشدالشعبی و پیشمرگه کرد، درگیری به وجود خواهد آمد. به گفته مسئولان حزب دموکرات کردستان عراق، نیروهای حشدالشعبی نباید در مناطق شمالی و سنی عراق وارد شوند. از طرف دیگر ترکیه نیروهای رزمی و زرهی خود را در پایگاه نظامی " الزلکان " در منطقه " بعشقیه " مستقر کرده که هدفش نوعی حمایت غیرمستقیم از داعش و نیروهای حشدالوطنی است. حضور نظامی ترکیه به منظور جلوگیری از پیشروی های نیروهای دفاع مردمی است که عمدتا شیعی هستند. ترکیه خواهان نفوذ در شمال عراق از طریق نیروهای سنی و کردهای کردستان عراق است. پس از سقوط موصل، ترکیه اعلام موفقیت خود را در براندازی نوری المالکی اعلام کرد. اما پس از آن اوزترک ییلماز سرکنسول سابق ترکیه که در موصل به گروگان گرفته شده بود، طی سخنرانی اعلام کرد، ترکیه نیروهای اهل سنت را در درون خود تغذیه کرد اما همه آنها با داعش بیعت کردند. او سیاست های ترکیه در سوریه را شکست خورده دانست و بیان کرد که این امر موجب تجزیه عملی سوریه میان کردها، اهل سنت، مسیحیان، شیعیان و اعراب شده است.

ترکیه و حمایت از گروه های تکفیری – سلفی

نشست ریاض که در آن گروه های معارض و تروریست حضور داشتند، حمایت ترکیه را به همراه داشت. در نشست ریاض، ارتش آزاد سوریه، احرار الشام، جیش الاسلام، ارتش فتح به اضافه گروه های وابسته به آنها و همچنین جبهه النصره _ که البته به صورت پوششی حضور داشت_ شرکت داشتند. فرماندهی اصلی ارتش فتح بر عهده جبهه النصره است، جیش الاسلام وابسته به عربستان سعودی بوده و با جبهه النصره در ارتباط کامل قرار دارد. احرار الشام نیز متحد جبهه النصره است. ترکیه با محوریت عربستان و همراهی قطر و امارات از این گروه ها تکفیری در سوریه حمایت های لجستیکی و نظامی داشته و حتی در شمال حلب شاهد درگیری های مستقیم و غیرمستقیم با نیروهای ارتش سوریه، حزب الله و نیروهای فدایی عراق بودیم.

ترکیه و یمن

رجب طیب اردوغان و حتی مولود چاووش اوغلو، وزیر امورخارجه ترکیه در سخنرانی های خود اعلام کردند حوثی ها نیروهای متجاوز بوده و از مواضع عربستان در قبال مبارزه با این نیروها حمایت می کنند. آنها همچنین حمایت های خود را از بازگشت دوباره عبدربه منصور هادی، رئیس جمهور یمن بیان کردند. اردوغان از همکاری اطلاعاتی و لجستیکی گسترده با عربستان در یمن خبر داده و گفت ایران باید از یمن دست بکشد و در امور یمن دخالت نکند. در واقع ترکیه و عربستان اتحاد مشترک استراتژیک در عراق، سوریه و یمن دارند.

ترکیه، روسیه و نقش میانجی ایران

ترکیه و روسیه در تضاد شدید با یکدیگر قرار دارند. پس از اعمال تحریم های روسیه علیه ترکیه، این کشور به شدت از لحاظ اقتصادی متضرر شده است.  از طرفی درگیری های شرق و جنوب شرقی ترکیه موجب کاهش توریسم _ نزدیک به 50 درصد شده است. گفته شده، تحریم های روسیه علیه ترکیه و تحولات سیاسی داخل این کشور موجب شده این کشور نزدیک به 80 میلیارد دلار در حوزه تجارت، سرمایه گذاری، و توریسم ضربه بخورد. ترکیه تلاش می کند، روسیه از مواضعش عدول کند و روابط دو کشور عادی شود. اما پوتین اعلام کرده تا زمانی که رجب طیب اردوغان بر مسند قدرت است، اقدامی در راستای عادی سازی روابط نخواهد کرد. حال اگر ترکیه صادقانه نقش میانجی میان ایران و عربستان را بازی کند، ایران نیز می تواند صادقانه میان ترکیه و روسیه نقش میانجی را ایفا کند. در این صورت هم به نفع ترکیه، هم روسیه، عربستان و ایران خواهد بود.

نتیجه

با این وجود و بر اساس شواهد موجود، اشاره رجب طیب اردوغان به میانجی گری میان ایران و عربستان نوعی مغالطه است. ترکیه از سیاست های عربستان در راستای شکست هلال شیعی _ البته به ادعای آنها _ در سوریه، عراق، یمن و لبنان حمایت می کند. حمایت های ترکیه در راستای سیاست های تهاجمی عربستان، قطر و امارات در جبهه مخالف ایران قرار دارد. به همین دلیل نمی توان ترکیه را در قالب یک میانجی صادق و فعال قرار داد. مگر آنکه ترکیه حمایت های خود را از سیاست های تهاجمی عربستان و گروه های تکفیری کنار بگذارد و به مواضع ایران نزدیک شود. در غیر این صورت میانجی گری ترکیه صادقانه نخواهد بود. به نظر می رسد ترکیه در راستای استراتژی عربستان، خواهان این است ایران از مواضع خود در قبال عراق، سوریه، یمن و لبنان کوتاه بیاید که چنین چیزی امکان نخواهد داشت.