مدل ۳+۳ بهترین فرمول موجود از دریچه ایران است

تور دیپلماتیک قفقازی ظریف؛ تلاش برای گل زدن در وقت اضافه

۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۱:۰۰ کد : ۱۹۹۹۶۴۵ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر
الیاس واحدی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اینکه بگوییم: این یک بازی بین ترکیه و روسیه است. می خواهند پای ایران را به مناقشه قره باغ بکشند. آذربایجان در جنگ به طور واقعی پیروز نشده و مناقشه هنوز پابرجاست. آذربایجان متحد اسرائیل در برابر ایران است. حضور تروریست ها و سیاست های پان ترکیستی ترکیه در منطقه تهدید علیه ایران است و .... در واقع کلاهی است که ما آگاهانه سر خودمان می گذاریم. زیرا فرآیند تحولات اساسی در این منطقه آغاز شده و ارمنستان به مثابه عنصر ناراضی از شرایط کنونی نیز به دلایل نظامی و اقتصادی، چاره ای جز همراهی با بقیه بازیگران ندارد. 
تور دیپلماتیک قفقازی ظریف؛ تلاش برای گل زدن در وقت اضافه

نویسنده: الیاس واحدی، کارشناس مسائل ترکیه و قفقاز 

دیپلماسی ایرانی: تحرکات دیپلماتیک دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، طی چند ماه اخیر و بعد از وقوع جنگ 44 روزه قره باغ، هرچند عمدتا به دو سفر شبیه به تور دیپلماتیک قفقاز و ترکیه توسط آقایان عراقچی و ظریف منحصر می شود و در این زمینه، ایران کم کارتر از دو بازیگر دیگر یعنی روسیه و ترکیه بوده ولی همین دو اقدام دیپلماتیک، جدی ترین تلاش های ایران برای تاثیرگذاری در منطقه قفقاز جنوبی نه تنها در دو دوره دولت حسن روحانی بلکه در دولت های محمود احمدی نژاد و محمد خاتمی نیز بوده است. این امر نشان دهنده این است که اساسا قفقاز جنوبی جایگاه در خورتوجهی در سیاست خارجی ایران نداشته و در سال های پیش، منطقه خاورمیانه و کشورهای عربی بیشتر مدنظر ایران بوده است. 

اهمیت تورهای دیپلماتیک به کشورهای ذینفع در یک منطقه به مراتب بیشتر از سفر به یک کشور است به ویژه وقتی این قبیل سفرها منجر به ترسیم سیاست های منطقه ای کشور شوند. در سفر اخیر وزیر امورخارجه ایران، سفر به منطقه استراتژیک نخجوان نیز که بعد از تحولات اخیر در قره باغ، گلوگاه همگرایی منطقه ای به شمار می رود نشان می دهد که رئیس دستگاه دیپلماسی ایران بعد از واکنش های نه چندان درست ناشی از فشار فضای سیاست داخلی، به اهمیت منطقه قفقاز جنوبی و در مقیاسی بزرگ تر منطقه اوراسیا پی برده و در ماه های پایانی دولت تدبیر و امید در پی زدن گل در وقت اضافه است. 

این دولت 8 سال وقت داشت تا کم کاری دولت های قبلی در این منطقه را جبران کند ولی ظاهرا در وقت قانونی بازی، از این مهم غفلت کرده است. 

البته پی بردن به حساسیت این منطقه و توجه به جمهوری آذربایجان به مثابه کشوری مستقل با خواسته های ملی مشروع، خود فرصت مغتنمی است زیرا دولت های قبلی جمهوری اسلامی ایران به رغم موضع گیری صریح مقام معظم رهبری (سال1372) تا زمان آشکار شدن پیروزی قطعی جمهوری آذربایجان در جنگ اخیر قره باغ (1399) به مدت 27 سال، حتی حاضر نبودند قره باغ را به طور رسمی متعلق به جمهوری آذربایجان بدانند که این امر یکی از دلایل کنار گذاشته شدن ایران از پروژه های اقتصادی این کشور بود. وزیر امورخارجه ایران در دولت رئیس جمهور قبلی، به عدم مشارکت ایران در خط لوله گازی نابوکو که برآیند سال ها بی توجهی به ظرفیت های واقعی منطقه و موضع گیری های سیاسی نادرست بود، با این جمله پاسخ داد: «نابوکو نمایش لوله های خالی است». یعنی در گذشته ما با پاک کردن صورت مساله و کم اهمیت نشان دادن موفقیت های دیگران، کنار ماندن از این تحولات را توجیه کرده ایم. 

الآن نیز بهانه برای توجیه کم کاری و عدم توجه به این منطقه زیاد است. اینکه بگوییم: این یک بازی بین ترکیه و روسیه است. می خواهند پای ایران را به مناقشه قره باغ بکشند. آذربایجان در جنگ به طور واقعی پیروز نشده و مناقشه هنوز پابرجاست. آذربایجان متحد اسرائیل در برابر ایران است. حضور تروریست ها و سیاست های پان ترکیستی ترکیه در منطقه تهدید علیه ایران است و .... در واقع کلاهی است که ما آگاهانه سر خودمان می گذاریم. زیرا فرآیند تحولات اساسی در این منطقه آغاز شده و ارمنستان به مثابه عنصر ناراضی از شرایط کنونی نیز به دلایل نظامی و اقتصادی، چاره ای جز همراهی با بقیه بازیگران ندارد. 

اگر نگاه بازیگران خارج از منطقه را نیز در رابطه با تحولات قفقاز جنوبی بررسی کنیم در می یابیم که این نگاه ها یا حمایت کننده هستند یا پذیرش از سرناچاری محسوب می شوند. چین قدرت برتر جهان آینده، برای کریدورهای خود به قفقاز با ثبات به شدت نیاز دارد و این تحول را زمینه ای برای همکاری تؤام با کنترل نفوذ روزافزون روسیه نیز به حساب می آورد. اروپا و آمریکا نیز مانند مناقشه گرجستان در سال 2008 به پذیرش شرایط جدید مجبور هستند و در این منطقه مانند اوکراین دستشان در برابر روسیه باز نیست. البته در اوکراین نیز به رغم دسترسی های جغرافیایی، قدرت های غربی بجز تحریم روسیه، اقدام دیگری نتوانستند انجام دهند. 

هندوستان، قدرت جهانی نوظهور نیز کریدور شمال – جنوب را در گرو ثبات در قفقاز جنوبی می داند. قفقاز جنوبی از سه جبهه خشکی شمال، جنوب و غرب توسط سه قدرت مجاور منطقه ای روسیه، ایران و ترکیه احاطه شده و از جبهه دریای خزر در شرق به منطقه ژئو استراتژیک دیگری به نام آسیای میانه متصل است که آن منطقه خود جبهه غربی نفوذ چین محسوب می شود. مزیت ایران در این منطقه در مقایسه با روسیه و ترکیه این است که مسکو و آنکارا به ترتیب با تفلیس و ایروان مناسبات خصمانه دارند ولی تهران فارغ از این ویژگی منفی، روی کاغذ پتانسیل همگرایی بیشتری دارد و به اجرا درآوردن این توان بالقوه عزم راسخی را می طلبد. 

فرمت همکاری شش جانبه پیشنهادی اردوغان در باکو که از سوی وزیر امور خارجه ترکیه اخیرا به صورت 3+3 معرفی شده از الآن در برخی رسانه های ایران به منزله گنجاندن ایران در کنار ارمنستان و گروه بازندگان درک شده که نشان از عدم آگاهی و بی دقتی در این مساله دارد. زیرا منظور از 3+3 سه کشور واقع در قفقاز جنوبی (آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) و سه کشور مجاور منطقه (روسیه، ترکیه و ایران) است و سال ها پیش، ایران از پیشنهاد دهندگان این فرمول بوده است. در این زمینه لازم است مردان عرصه دیپلماسی اسیر احساسات متأثر از فضای رسانه ای داخل کشور نشوند. زیرا اساسا فن دیپلماسی با سیاست ورزی داخلی متفاوت است و حتی برخی اندیشمندان بر این باورند که دیپلمات برای موفقیت، باید جهت گیری سیاسی داخلی و وابستگی حزبی را کنار بگذارند. 

مدل 3+3 برای تأمین صلح و ثبات و همگرایی در قفقاز جنوبی، مناسب ترین فرمول از دریچه منافع جمهوری اسلامی ایران است به شرطی که سایر مدل های پیشنهادی از جمله مدل 2+3+3 (سه کشور قفقاز جنوبی+ سه کشور مجاورقفقاز جنوبی+ آمریکا و اتحادیه اروپا) که زمزمه های آن وجود دارد، پذیرفته نشود. البته این پذیرش عمدتا به تصمیم روسیه و ترکیه بستگی دارد و تا زمانی که این دو امتیازی اساسی از غربی ها نگیرند، تن به این فرمول نخواهند داد. همچنین اگر ایران مانند مذاکرات روند آستانه در باره سوریه، همواره در پای میز حاضر باشد، احتمال ورود آمریکا و اروپا به فرمول قفقاز جنوبی بسیار ضعیف خواهد بود. در این راه شاید رئیس دستگاه سیاست خارجی کشور نتواند تا پایان دولت کار را به نتیجه برساند ولی اگر درگیر بازی های سیاسی داخلی و نیم نگاهی به انتخابات آتی ریاست جمهوری نشود، می تواند مسیر مناسبی برای دولت و وزارت امور خارجه آینده ریل‌گذاری کند. 

در ضمن توجه به این نکته اساسی نیز لازم است که کشورهای قفقازجنوبی و آسیای مرکزی پدرخوانده یا برادر بزرگتر نمی خواهند، آنها در صورت شرایط برابر، حاضرند با همسایگان قدرتمند خود همکاری کنند. این واقعیت را روسیه و ترکیه با آزمون و خطا در سال های گذشته بخوبی دریافته اند و زمان آن رسیده است که ما نیز این واقعیت را نه تنها در همسایگان شمالی بلکه در خاورمیانه (عراق، سوریه و ...) نیز مد نظر قرار دهیم.

کلید واژه ها: ایران و ارمنستان ایران و آذربایجان ایران و ترکیه قفقاز سفر منطقه ای ظریف جنگ ارمنستان و آذربایجان جمهوری آذربایجان ارمنستان


( ۱۱ )

نظر شما :

ایرانی ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۲:۳۹
پیشنهادات خوبی دادین اما کلا معتقدم نباید زیاد وارد مناطق پیرامونیمون بشیم انرژی کشور رو نباید صرف مناطق قومگرا کنیم کاش میشد درک کنیم ما متحد و دوستی نداریم اینجا و البته منطقه عربی و ترکیه هم یه رقیب به شدت ملال آور هست ای کاش متوجه باشیم که فقط در حد معقول دخیل باشیم مثلا دادند اختیاز به استانداره آذربایجانات برای شرکت در این فرمول و تلاش برای مکران و حوزه اقیانوس هند ، ما اینجا نمیتونیم با ترکیه و روسیه بازی درستی بکنیم چون باید امتیاز بدیم و ما آماده دادند امتیاز نیستیم مشکل ما با امریکا و اروپا باید حل بشه واقعا نمیدونم چرا فهمیدند چیزی به این واضحی برای تهران سخته
محمد ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۶:۴۳
هیچ کشوری در جهان ، تلاش های ایران برای سیاستورزی را به رسمیت نمی شناسد ، ما باید ابتدا مشکلمان را با امریکا حل کنیم بعد سراغ پرونده های دیگر برویم ، یک مورد نشان بدهید که در چهل سال گذشته توانسته باشیم به سرانجام برسانیم ، مهمترین کار را رها کرده ایم درگیر حاشیه ایم ، شما رابطه با امریکا را درست کنید ، کشورهای منطقه خودشان برای بهبود روابط با ایران صف می کشند
فدوی ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۹:۳۱
در تایید حرف آقا محمد ... این ما نیستیم که کشف کرده ایم که آمریکا شیطان بزرگ است ... خیلی قبل تر از ما مردم کره ، مردم ویتنام ، مردم نیکاراگوئه و ... حتی مردم مکزیک در همسایگی آمریکا و حتی اروپاییان ایران را می دانستند ... موضوع اینست که فعلا قدرت دست یانکی ها است ( حالا این جمله را با هزار بار تاسف بگوییم ) چیزی عوض نمی شود ... چین هم فعلا زود است که جای آمریکا را بگیرد ( هر چند با روند فعلی خواهد گرفت مگر آنکه اتفاق خاصی بیافتد ) که اگر گرفت بی شک جای شیطان بزرگ عوض خواهد شد ... 40 سال استهلاک فقط به خاطر آنکه به شطان بزرگ نه بگوییم ... این خوبست اما می شد با روشهایی بهتر و زیرکانه تر نه گفت که کمتر تکه پاره شویم ...
عباسی ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۹:۵۰
نظر نویسنده محترم است ولی بعیده آقای ظریف با این موضعگیریهای پاندولی و بعضا" پوپولیستی کاری از پیش ببرد.
ناشناس ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۹:۵۸
نوشته مفیدی است. با تشکر از نویسنده محترم. در پاسخ به بعضی از هموطنان که فقط سیاهی ها را می بینند باید عرض کنم که وضع ما الان در جمهوریهای شوروی سابق رو به بهبود و توسعه است. اگر کارهای ایران ظاهر سیاسی و تبلیغاتی ندارد ولی در مقام اجرا استانهای هم مرز با آذربایجان زمینه را اماده کرده اند و بزودی کارهای اجرایی پروژه های شرکت های ایرانی شروع می شود. انشاالله
ایرانی ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | ۲۰:۰۸
در نوشته قبلیم فراموش کردم به نویسنده عزیز اقای واحدی عرض کنم که به نظرم تحلیلگر منصفی هستند در کل و کار بلد در حوزه قفقاز و ترکیه مخصوصا که به نظرم اذری هم هستند ( مثل خودم ) و منطقه رو بهتر میشناسند ، گویا در ترکیه هم تحصیل کردند البته مطمئن نیستم فقط جایی خوندم این مورد رو ، در کل اقای واحدی شما و هم منطقه ایی هاتون نباید دلسرد بشین و نقدهاتون رو باید ادامه بدین معتقدم این شماها هستین که باید کارگزار ایران در قفقاز و حتی اناتولی و ترکیه باشین ، البته احساسم اینکه کلا شما ترکیه رو دوست دارین که خودم جز ایران هیچ کشور دیگه ایی رو دوست ندارم ، با این وجود معتقدم شما و همفکراتون بهتر میتونین تو زمین قفقاز بازی کنید. ، ادم هایی اینجا و در فضای های دیگه به نمایندگی از اذربایجانات حرف میزنن که کاملا یا بی اطلاع و بی سوادن که نتیجه اش میشه ضدیت با ایران یا واقعا پانترک و قومگرا هستند که باز تیشه به ریشه ایران میزنن و هر دو گروه باعث میشن روز به روز اذربایجانات عزیز منزویتر بشه ، شما اقای افشار سلیمانی اقای اعلمی اقای نصیری و ..... باید ادامه بدین نباید زمین سیاسی اذربایجانات دست پانترکا و قوم گرا ها بیفته که نتیجه اش کاهش محبوبیت اذربایجانات در کل ایران میشه ، ای کاش بتونین ایده نمایندگی اذربایجانات با اختیار تمام و کامل ملی از مرکز رو برای پیش بردن اهداف ایران در قفقاز رو پردازش کنید و جا بندازید البته اگر به نظرتون نفعه بیشتری برای کشورمون داره در هر حال شما متخصص این منطقه هستنین ، پایدار قالاین اذربایجان ایران
فلاح ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۳:۱۴
طبق معمول نویسنده اخلاق حرفه ای و منافع راهبردی ج.ا.ایران را لحاظ کرده و مقاله نوشته است.
علی ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۹:۳۷
ترکیه قصد برادر بزرگ ترکها را دارد باکو عملا پذیرفته و گاو شیرده آنکارا شده ،ترکمنستان خنثی ،قرقیزستان فعلا تحت نفوذ روس‌ها و هنوز بحث بستن و دستگیری معلم و مدارس گولن پرونده باز است قزاقستان و ازبکستان مشتاق همکاری اما برادر بزرگی ترکیه را نمی پذیرد و کشورهای خود را منشا وجودی ترکها میداند ،اما من موضوع اصلی ایران در قفقاز ،باکو نه راضی و نه خواستار استفاده از شرکتهای ایرانی برای مشارکت در بازسازی قره باغ است ،ان بیانیه زبانی علیف فقط برای دور کردن ایران از ارمنستان و دلخوری برای ارمنستان و عدم منفعت ایران از بازار اوراسیا است ،اینده دست ایران باید پوست گردو میگذارند ،(الان تمام پروژه ها توسط ترکیه اسراییل و روسیه داره اجرا میشود اما هنوز شرکتهای ایرانی مذاکره میکند و باکو لفت میدهد ) ترکیه رقیب ایران با دلالی و اعمال نفوذ جلوی نفوذ و شراکت ایران و باکو را خواهد گرفت ،انها با اهرم قومگرایی و اشتراک نژادی و زبانی سیاست خود را پیش میبرند
ایرانی ۱۶ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۹:۳۰
یه نکته برام خیلی جالبه مطالب آقای واحدی با وجود اینکه درمورد ترکیه است و تا حدودیم میشه گفت به منافع ترکیه هم توجه میکنند اما ببینده کم داره و موارد پسند شداش کمه با وجد اینکه بقیه مطالب در مورد ترکیه سریع تعداد پسند هاش بالا میره این خودش نشون میده که آقای واحدی داره منافع ایران رو دنبال مبکنه که مورد پسنده پانترکا نیست ، آقای واحدی از این به بعد خیلییییی بیشتر به مطالبتون اعتماد میکنم موفق باشین
Da ۱۹ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۸:۰۶
خوب ایران با وجود شراکت مذهبی با ترکهای آذربایجان و داشتن مرز مشترک نتوانست وزن برابری حتی در برابر ترکیه کسب کند در حالی که در ابتدای استقلال آذربایجان ایران قدرت اول و ترکیه دوم بود اینکه ایران قدرت دوم باکو گردیده به بازیگری ضعیف دستگاه دیپلماسی ایران نه در باکو که کلا در جهان بر می گردد