رمزگشایی جنگ اوکراین بر مبنای نظریه "اغفال"

دیپلماسی ایرانی:

خلاصه

فقدان استمرار در سیاست خارجی امریکا چنانچه در دوران ریاست جمهوری ترامپ و بایدن مشهود است؛ باعث شده تا دولت انگلیس در بزنگاه های مختلف، با استفاده از قدرت سخت امریکا، سیاست های لندن را بر نظم جهانی حاکم کند. انگلیس 4 دغدغه سیاست خارجی دارد که دولت بایدن زمینه عملیاتی کردن آنها را فراهم کرد. درهم تنیدگی سیاسی دو کشور انگلیس و امریکا باعث شده انگلیس نقش قدرت نرم و امریکا نقش قدرت سخت را ایفا کنند اما نکته قابل تعجب؛ مخالفت کشورها با امریکاست درحالی‌که به نظر می رسد باید قدرت نرم حاکم بر تفکر نظم جهانی را هدف قرار داد.    

چارچوب نظری

بر مبنای تفکر سیاسی تعدادی نخست وزیران انگلیس می توان نظریه جدیدی را پی ریزی کرد تا کمک کننده به شناخت نظم سیاسی حاکم بر روابط بین الملل باشد. از سال 1945، به دلیل کم تجربگی تعدادی روسای جمهوری امریکا، "قدرت سخت امریکا" مورد استفاد تعدادی از نخست وزیران انگلیس قرار گرفت. (1) لندن سیاست خارجی امریکا را به گونه ای هدایت کرد تا سیاست انگلیس در روابط بین الملل حاکم شود. با اسناد آشکار شده توسط اداره اسناد انگلیس، می توان سیاست بین الملل را مجددا با "نگاه ایرانی" نظریه پردازی کرد. در دهۀ 1940 میلادی، وینستون چرچیل، نخست وزیر وقت انگلیس، فرانکلین روزولت، را برای "نظم جهانی بعد از جنگ جهانی دوم" اغفال کرد. چرچیل موفق شد زیرا اطلاعات جدید ثابت می کند. مجدداً در دهۀ 1960، با فاصله بیست سال، هارولد مک میلان به خاطر وابستگی متقابل امریکا و انگلیس در تولید سلاح اتمی، جان اف کندی را اغفال کرد تا استقلال امنیتی اروپا با محوریت ژنرال شارل دوگل، رئیس جمهوری وقت فرانسه را کنترل کند. مک میلان هم موفق بود زیرا اسناد آشکار شده وزارت امور خارجه انگلیس اثبات می کنند. (2) در دهۀ 1980، مجددا با فاصله بیست سال، مارگارت تاچر، نخست وزیر وقت انگلیس، رونالد ریگان، خود را در ساماندهی نظم جهانی بعد از سقوط شوروی هدایت کرد. تونی بلر، نخست وزیر انگلیس دهه 2000، بیست سال بعد، جورج بوش پسر را "اغفال" کرد تا مداخله لیبرالیستی را در حمله نظامی به عراق اجرا کند. (3) 

مک میلان، نخست وزیر دهه 1960 انگلیس معتقد بود: "انگلیس برای امریکا مثل یونان برای امپراتوری رم است. یونانی ها زیرک تر از رومی ها بودند؛ مدیریت امور را در دست داشتند و به رومی ها هم نمی گفتند. انگلیس در رابطه با امریکا باید همچون یونانی ها برای رومیان باشد." (4) 

کمی بعد از تجاوز انگلیس و امریکا به عراق، تونی بلر، نخست وزیر انگلیس در کنگرۀ امریکا گفت: "اگر شهروندان امریکایی سوال کنند چرا ما امریکایی ها باید در جنگ عراق شرکت کنیم؟ بگویید سرنوشت چنین جایگاهی برای امریکا ترسیم کرده و در این برهۀ زمانی تکلیف بر دوش امریکایی هاست تا انجام وظیفه کنید." (5) این ها مثال های خوبی برای اثبات نظریۀ "اغفال" و ترسیم نگاه ایرانی به سیاست بین الملل است. 

مشروعیت مداخله در امور دیگر کشورها را اول بار تونی بلر در آوریل سال 1999 در شیکاگو ارائه و بر استراتژی امنیت ملی امریکا تحمیل کرد. استراتژی "اقدام پیشدستانه" (6) امریکا در واقع؛ همان تفکر طراحی شده در لندن است. پوتین هم در تجاوز به اوکراین از دکترین بلر پیروی می کند و باید بپذیریم ابرقدرت ها برای تجاوز به دیگر کشورها توافقی نانوشته دارند. (7)

رمز گشایی از جنگ اوکراین بر مبنای "نظریه اغفال"

دغدغه های سیاسی دولت انگلیس در سیاست بین الملل شامل 4 محور بود که از طریق دولت بایدن در کاخ سفید آنها را در مسیر دلخواه لندن قرار داد؛ 1- دونالد ترامپ، رئیس جمهوری قبلی امریکا اعتقادی به ماهیت وجودی و تقویت پیمان نظامی ناتو نداشت و روسیه و شخص ولادیمیر پوتین را متحد امریکا می دانست. 2- سیاست نگاه به شرق دولت آلمان دغدغه دیگر لندن بود که از طریق انرژی، تداعی گر نوعی همزیستی مسالمت آمیز بین آلمان با روسیه بود. 3- نفوذ روسیه در اروپا در حال افزایش بود و با منافع انگلیس مغایرت داشت. (8) 4- بلندپروازی فرانسه در تشکیل ارتش مستقل اروپایی می توانست به عنوان قطب سوم قدرت در روابط بین الملل مطرح باشد و انگلیس با خروج از اتحادیه خواهان چنین جایگاهی برای فرانسه نبوده و نیست. با اخراج اجباری ترامپ از کاخ سفید و متعاقبا سیاست چندجانبه گرایی دولت جو بایدن و رابطه ویژه بین انگلیس و امریکا، زمینه "اغفال" یا هدایت سیاست خارجی واشنگتن برای لندن فراهم شد تا؛ 1- پیمان نظامی ناتو را تثبیت و تقویت کند. 2- سیاست مهار روسیه را در دستورکار مجموعه کشورهای غربی قرار دهد. 3- سیاست خارجی آلمان را از نگاه به شرق به اطاعت از آنگلوساکسون تغییر دهد. 4- انگلیس توانست با قربانی کردن اوکراین؛ علاوه بر اغفال امریکا، مهار روسیه و کنترل آلمان، (9) اندیشه استقلال نظامی اروپا با محوریت فرانسه را در هاله ای از ابهام فروبرد. 

با عینک لندن، اوکراین باید زمینه عصبانیت پوتین برای اهداف چهارگانه انگلیس را اجرا می کرد. عدم دخالت ناتو می تواند به معنی چراغ سبز به روسیه باشد تا اروپا و امریکا متحد شوند. اعتراض رئیس جمهوری اوکراین به ناتو بیانگر قول جعلی عضویت و افتادن در تله جنگ است. تا زمانی که جو بایدن، رئیس جمهوری امریکا در کاخ سفید است، نظریه اغفال به نفع انگلیس حاکم است و چنانچه در سال 2024 دونالد ترامپ بازگردد، انگلیس مجددا با مشکل در سیاست خارجی مواجه خواهد شد. نظریه اغفال دائمی و پیوسته نیست و در دوران ریاست جمهوری ترامپ حاکم نبود اما در بزنگاه های تاریخ، فرصت هدایت سیاست خارجی امریکا برای انگلیس فراهم می شود تا از "قدرت سخت امریکا" برای اجرای سیاست های لندن استفاده کند. برای تشخیص اغفال یا عدم اغفال سیاست خارجی امریکا توسط لندن باید؛ "رابطه ویژه" بین انگلیس امریکا را رصد کرد. اروپا نه تنها همواره مرکز تنش سیاسی امنیتی در روابط بین الملل بوده بلکه؛ لندن مرکز طراحی سیاست بین الملل است با این تفاوت که مقامات در لندن پشت نقاب واشنگتن و مسکو پنهان می شوند تا مورد انتقاد واقع نشوند. انگلیس از اینکه با تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، پیمان نظامی ناتو تثبیت شد ابراز خرسندی کرد و حمایت بیشتر نظامی با اعزام نیرو و تسلیحات برای قدرتمند شدن ناتو را در دستورکار وزارت دفاع قرار داده است. (10) سفیر انگلیس در واشنگتن گفت اقدام پوتین باعث افزایش قدرت ناتو و اتحاد فراآتلانتیکی شد. (11) 

نگاه ایرانی به بحران اوکراین

جنگ روسیه و غرب، جنگ برای سلطه گری و نژادپرستانه است. هرچند عوامل اقتصادی و دسترسی به منابع انرژی سیبری در دستور سیاسی غرب قرار دارد اما؛ نکته مهم؛ اختلاف "نوع حکومت داری" هم هست. تاریخ بیانگر پیشروی غرب به طرف شرق است. قبلا آلمان مرز شرق و غرب بود و اکنون اوکراین مرز شرق و غرب شده است. باید نسبت به جذابیت حکومت داری غرب برای ملت ها آگاه بود. چگونگی رابطه ملت و دولت بسیار مهم است. جمهوری اسلامی ایران با حکومت هایی محصور است که فاصله بین ملت ها و دولت ها در حال افزایش است. اگر نظریه اغفال یا "نگاه ایرانی سیاست بین الملل" در رمزگشایی جنگ اوکراین پذیرفته شود، می توان سیاست خارجی آرام بخشی را برای جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت. رصد روابط انگلیس و امریکا به عنوان یک واحد سیاسی و توجه به سنجش روابط ملت/دولت؛ دو عامل مهم در آرام زیستن در نظم جهانی بهم ریخته است.

پاورقی ها و منابع:

1-Manipulate

2- Public Record Office-PRO

3- Prime Minister speech: "Doctrine of the International Community", at the Economic Club, Chicago, 10 Downing Street, 24 April 1999. 

4- Randall B. Woods & Howard Jones, Dawning of the Cold War: The US' quest for order, (University of Georgia Press – 1991), pp. 11-12. 

5- Prime Minister's speech to the US Congress, 10 Downing Street, 18 July 2003.

6- Pre-emption

7 - ریچارد هاووس، رئیس شورای روابط خارجی نظریه مبنی بر همکاری ابرقدرت ها برای کنترل قدرت ها و بحران های منطقه ای ارایه داده است.

8- مک میلان، نخست وزیر اسبق انگلیس هدف از تاسیس ناتو را اینگونه ترسیم کرد؛ متعهد کردن امریکا به دفاع از اروپا، دور نگهداشتن روسیه از اروپا و کنترل آلمان بود.

9- US IN, Russia OUT, German DOWN

10- UK to offer major NATO deployment amid Ukraine crisis https://www.aljazeera.com/news/2022/1/30/uk-offers-major-nato-deployment-amid-ukraine-crisis

11- British ambassador to US says Putin's 'destabilizing' behavior is strengthening NATO alliance https://www.foxnews.com/media/putin-ukraine-strengthening-nato-allies-british-ambassador