ایران فعلی، مطلوب همه است

نویسنده: مهدی تدینی، مترجم، نویسنده و پژوهشگر

دیپلماسی ایرانی: همین ایران کنونی، ایران جمهوری اسلامی، مطلوب‌ترین ایران برای جهانیان است. در زمانی که دونالد ترامپ از هر تلاشی برای ضربه زدن به ایران بهره می‌برد، در مطلبی نوشتم «رژیم چینج (تغییر رژیم) افسانه است». به این معنا که کسی دنبال تغییر رژیم در ایران نیست، فقط در پی تضعیف حداکثری ایرانند. آنها همین ایران را می‌خواهند، اما مهار شده.

توافق عجیبی در دنیا سر ما وجود دارد – ما یعنی وضع کنونی مردم ایران. بعید می‌دانم کشوری در جهان پیدا شود که جهانیان این‌قدر از وضع موجودش راضی باشند. وضعیت موجود ایران چگونه است؟ هر توصیفی که دوست دارید از آن پیش خود ترسیم کنید! مثبت، منفی، بی‌نظیر یا ناگوار، فرقی نمی‌کند! مهم نیست ارزیابی ارزشیِ شما از وضع ایران چیست... مسئله این است که همین وضعیت موجود مورد پسند همۀ دنیاست. این‌که من و شما از این وضع راضی هستیم یا نه، این‌که ما امیدواریم یا در چاه نومیدی سر در گریبان فرو کرده‌ایم، فرقی نمی‌کند؛ البته نکتۀ جالب روزگار ما این است که مسئولان هم پابه‌پای مردم – چه‌بسا برخی بیش‌تر از مردم! – از وضع موجود ناراضی‌اند! به هر حال، موضع و نظر مردم ایران برای هیچ‌کس – به معنی واقعی کلمه، هیچ‌کس! – در این دنیا اهمیت ندارد و هر کشوری، چه دور و چه نزدیک، از شرایط موجود ایران راضی است و در نتیجه از هر چیزی که شرایط موجود را عوض کند، خودداری می‌ورزد.

بیایید موضع همسایگان و کشورهای دور و نزدیک را مرور کنیم و ببینیم آنها ترجیح می‌دهند ایران چگونه باشد. از کدام کشور شروع کنیم؟ روسیه؟ چین؟ آمریکا؟ ایران کنونی بهترین ایران برای روسیه است: ایرانی که دائم می‌کوشد در مسائل استراتژیک موضعی نزدیک به روسیه داشته باشد، در خاورمیانه دائم با آمریکا و متحدان آمریکا درگیر باشد، در مهم‌ترین و راهبردی‌ترین مسئله، یعنی نفت و گاز، مسیری را در پیش گیرد که منافع روسیه تهدید نشود. ایرانی که با درگیری سر مسئلۀ هسته‌ای، همیشه خود را وامدار کمک و همراهی روسیه کرده باشد. ایرانی که نه تنها اهل اتحاد با غرب نیست، بلکه مخالف سرسخت غرب در خاورمیانه است. ایرانی که در برابر روسیه لبخند از لبش نمی‌افتد.

چین؛ ایران کنونی آن‌قدر مطلوب چین است که هر توضیحی دربارۀ آن، فقط توضیح واضحات است. ایرانی که توازن در روابط خارجی‌اش چنین یکسویه و شرق‌گرایانه است، مطلوب‌ترین ایران برای چین است. ایرانِ قرارداد بیست‌وپنج‌‎ساله... ایرانی که در رقابت میان چین و آمریکا، لیدر تشویق‌کنندگان چین است و دو دهه‌ است مشتاقانه در رسانه‌هایش از پیشی گرفتن قریب‌الوقوع چین از آمریکا سخن می‌گوید. نون و پنیر بامیه، پکن بزن تو زاویه! بهتر است از چین بگذریم و به همسایگان برسیم...

اسرائیل در خواب نمی‌دید بتواند به کشورهای عرب نزدیک شود. اسرائیلی که چند دهه با پشتیبانی آمریکا کشورهای عرب را تحقیر کرده و شکست داده بود. نسل جوان عرب‌ها باید با کینۀ اسرائیل در دل بزرگ می‌شدند، اما امروز اسرائیل یکی یکی کشورهای عرب را به صف متحدان خود اضافه می‌کند. حتی عربستان، قدرت محوری کشورهای عربی، فقط از سر رودربایستی و ظاهرسازی هنوز روابطش را با اسرائیل عادی‌سازی نکرده و هر نظاره‌گر هوشیاری می‌فهمد عربستان و اسرائیل در خفا روابط خوبی دارند. اگر چنین ایرانی وجود نداشت، اسرائیل در خواب  هم نمی‌دید، بتواند با راهبردی‌ترین دشمنانش همپیمان شود! اصلاً در غیاب چنین ایرانی، اسرائیل چگونه توجهات را از عملکرد خود منحرف کند و به هر بهانه‌ای مظلوم‌نمایی کند؟ تاریخ صهیونیسم را بخوانید تا بفهمید چرا یهودیان به دشمن نیاز دارند. اصلاً کشف صهیونیسم همین بود که فهمید هویت یهودی برای حفظ خود به دشمن نیاز دارد.

و اما کشورهای عربی؛ درست است که عربستان و کشورهای حوزۀ خلیج فارس سر برخی مسائل دائم از سیاست‌های ایران می‌نالند، اما همین ایران را به ایران دیگری که ممکن است متحد آمریکا باشد و صادرات نفت و گازش را با سرعت افزایش دهد، ترجیح می‌دهند. عربستان با بهره‌گیری از شرایط نامناسب ایران در بازار نفت و گاز صادراتش را به بیش از دوازده میلیون بشکه در روز رسانده و قصد دارد به زودی آن را تا چهارده میلیون بشکه بالا ببرد. وجود ایران عربستان را برای غرب به متحدی گرانبهاتر تبدیل کرده، ضمن این‌که سعودی‌ها با وجود ایران می‌توانند جنگ علیه یمنی‌ها را به گونه‌ای توجیه کنند که غربی‌ها چشم روی فجایع آن ببندند و خود را به ندیدن بزنند.

امارات از این بی‌میلی و بی‌تفاوتیِ دیرینۀ ایران نسبت به تجارت آزاد، نهایت بهره را برد و ساحل جنوبی خلیج فارس را به بزرگ‌ترین مرکز ترانزیت و کانون اصلی تجارت منطقه تبدیل کرد. قطرِ کوچک به زودی جام جهانی برگزار می‌کند و ایران پیشنهاد می‌دهد مسافران جام جهانی سری هم به ما بزنند و گویا مسئولی که چنین پیشنهادی می‌دهد، وجه ناخوشایند و توهین‌آمیز مسئله را اصلاً درک نمی‌کند!

ایدئال‌ترین ایران برای ترکیه همین ایران کنونی است با همین سیاست‌ها. کافی است نگاهی به اطرافتان بیندازید تا موج سرمایه‌ای که از ایران به سوی ترکیه سرازیر می‌شود را به چشم ببینید، چه موج توریست‌ها که با این وضع پاسپورت ایرانی، یکی از معدود مقاصد مطلوبی که دارند، ترکیه است و هم مهاجران ایرانی، مگر ایرانیان در خرید خانه در ترکیه رکورد نمی‌زنند؟ وضع موجود باعث شده است هزاران ایرانی جلای وطن کنند و برای رهیدن از استرس و فشار و داشتن سبک زندگی مطلوب خود، به ترکیه پناه برند. ضمن این‌که گاهی به نظر می‌رسد ترکیه سوداهای امپراتورانه هم در سر دارد و ترجیح می‌دهد همسایۀ شرقی‌اش گیر و گرفتار باشد تا این‌که پویا و فارغ از انواع معضلات به رقیبی هرروز ثروتمندتر تبدیل شود. ضمن این‌که ترکیه به دلیل مسئلۀ کردها از هر گونه بی‌ثباتی در ایران بیم دارد. دیگر همسایۀ ترک ایران هم همین ایران کنونی را به هر ایران دیگری ترجیح می‌دهد...

عراق هم در بسیاری از زمینه‌ها با ایران رقیب است و به رغم پیوندهای سیاسی، ترجیح می‌دهد ایران دست‌بسته بماند تا رقیب انرژی عراق نشود یا تهدیدهای دیگری برایش نداشته باشد. آن بخش از عراقی‌های متحد با ایران هم طبعاً متحدِ همین ایران کنونی‌اند و بیشتر از همه در عالم همین ایران را بر هر ایران دیگری ترجیح می‌دهند.

اما آمریکا و غرب؛ غرب به مدد وجود ایرانِ جمهوری اسلامی است که از عرب‌ها باج می‌گیرد، و به ویژه می‌تواند تسلیحات فراوانی به آنها بفروشد. ایران، با این توان موشکی و داشتن برنامۀ هسته‌ای که غربی‌ها را ترسانده است، عرب‌ها را نمی‌ترساند؟ اصلاً این‌همه بزرگ جلوه دادن توان نظامی ایران برای این نیست که برخی مسائل خاورمیانه به سمتی برود که اروپا و آمریکا دوست دارد؟ با این ایران، حمایت یکجانبۀ آنها از اسرائیل لاپوشانی می‌شود، عرب‌ها در زمینۀ انرژی بهتر همکاری می‌کنند و برای خرید اسلحه هم زودتر و بیشتر سر کیسه را شل می‌کنند.

همۀ جناح‌های سیاسی غرب هم به دلایل و انگیزه‌های متفاوتی همین ایران کنونی را ترجیح می‌دهند. حتی جناح چپ و پروگرسیو غرب هم که مثلاً اپوزیسیون دولت‌های غربی است، از وجود یک نیروی غرب‌ستیز و ضدآمریکایی در خاورمیانه کیفور است و با وجود ایران دائم می‌تواند به سیاست‌های دوگانۀ دولت‌های خود بتازد و ماهی‌های سیاسی برای خود بگیرد. تابه‌حال شنیده‌اید جناح چپ غرب واژه‌ای منفی یا انتقادی دربارۀ جمهوری اسلامی ایران بگوید؟! آنها حتی ایران را متحد خود می‌دانند و دلسوزی هم می‌کنند. حتی دموکرات‌های آمریکایی تا می‌توانستند ایران را در سر ترامپ زدند.

باز هم بگویم؟ می‌ماند متحدان ریز  و درشت ایران در منطقه، از حزب‌الله و انصارالله و حماس تا بشار اسد و حشد شعبی... ایران عزیز آنهاست و به این‌که متحد ایرانند، افتخار می‌کنند. ایران، با همین شرایط امروزش، برای هر کسی در این دنیا، به نحوی و از جهتی مطلوب است. فقط کمی بابت مسئلۀ هسته‌ای نگرانند، زیرا آنها ایران ابرقدرت نمی‌خواهند، ایرانی می‌خواهند که زورمند به نظر رسد، ولی در مقابل دست‌وپایش به طور کامل از جهت سیاسی و اقتصادی بسته باشد. ایرانی که هم ترسناک باشد و هم قابل‌ مهار.

در یک کلام، وضع موجود ما، مطلوب جهانیان است ــ جهانیان، به معنای دقیق کلمه!