تلاش مسکو برای مطرح‌شدن دوباره دالان زنگزور

تهدید ژئوپلیتیکی ایران با اتحاد شوم پوتین و علی اف

۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۶:۰۰ کد : ۲۰۲۸۰۷۲ اخبار اصلی آسیا و آفریقا
جنگ اوکراین از زمان آغازش تا‌کنون به شکل مستقیم آثار مخربی را برای منافع ایران به دنبال داشته است؛ از عدم احیای برجام در اثنای مذاکرات وین گرفته تا سلسله تحریم‌های غرب علیه تهران با ادعای همراهی و حمایت نظامی و لجستیکی تهران از مسکو و... . اکنون که منطقه کورسک به‌عنوان بخشی از خاک روسیه در سیطره اوکراینی‌ها قرار گرفته است،به نظر می‌آید شاهد صفحه جدیدی از تحولات جنگ میان مسکو و کی‌یف باشیم که بی‌شک آثار و تبعات خاص خود را هم به دنبال خواهد داشت که یکی از این تبعات، ناظر بر تلاش پوتین برای فشار هم‌زمان به ایران و ارمنستان در جهت تحمیل کریدور زنگزور به تهران و ایروان با هدف خروج روسیه از بن‌بست تحریم‌های اروپا با همکاری جمهوری آذربایجان است.
تهدید ژئوپلیتیکی ایران با اتحاد شوم پوتین و علی اف

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: جنگ اوکراین از زمان آغازش تا‌کنون به شکل مستقیم آثار مخربی را برای منافع ایران به دنبال داشته است؛ از عدم احیای برجام در اثنای مذاکرات وین گرفته تا سلسله تحریم‌های غرب علیه تهران با ادعای همراهی و حمایت نظامی و لجستیکی تهران از مسکو و... . اکنون که منطقه کورسک به‌عنوان بخشی از خاک روسیه در سیطره اوکراینی‌ها قرار گرفته است،  به نظر می‌آید شاهد صفحه جدیدی از تحولات جنگ میان مسکو و کی‌یف باشیم که بی‌شک آثار و تبعات خاص خود را هم به دنبال خواهد داشت که یکی از این تبعات، ناظر بر تلاش پوتین برای فشار هم‌زمان به ایران و ارمنستان در جهت تحمیل کریدور زنگزور به تهران و ایروان با هدف خروج روسیه از بن‌بست تحریم‌های اروپا با همکاری جمهوری آذربایجان است. به گزار شرق، در‌این‌باره ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، ۱۸ آگوست (۲۸ مرداد) در سفری به باکو، با الهام علی‌اف، همتای آذربایجانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد و پیرو آن، رسانه‌های جمهوری آذربایجان خبر دادند‌ پوتین در جریان دیدار الهام علی‌اف، از تأسیس کریدور مورد مناقشه با ایران یعنی زنگزور استقبال کرده است.

به نوشته خبر آنلاین، نشریه‌های آذربایجان مانند Aze.media و وب‌سایت تحلیلی کاسپین نیوز، از موافقت پوتین با ساخت کریدور ریلی زنگزور که نخجوان را با عبور از خاک ارمنستان به خاک جمهوری آذربایجان و ترکیه متصل می‌کند، خبر دادند. کارشناسان می‌گویند تاکنون‌ کار ساخت ۷۲ کیلومتر از مجموع ۸۹ کیلومتر خط ریلی تحت احداث برای فاز نخست کریدور زنگزور در داخل خاک آذربایجان (از هورادیز تا آقبند) به پایان رسیده است. قطعه خط عبوری از داخل خاک ارمنستان نیز تنها ۴۳ کیلومتر طول داشته که البته به نوشته aze.media، دولت آذربایجان قصد دارد در صورت کسب توافق ارمنستان، یک بزرگراه ترانزیتی جاده‌ای را نیز به موازات ریلی راه‌آهن از این منطقه عبور دهد تا با استفاده از هر دو شیوه حمل‌ونقل زمینی، این کریدور را تکمیل کند. در داخل نخجوان نیز‌ خط ریلی بازمانده از دوران شوروی به طول ۱۵۸ کیلومتر وجود داشته که در حال تعمیر است.

در کنار آنچه عنوان شد و به دنبال سفر پوتین به باکو، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه با کانال یک این کشور همان ادعاها را درباه زنگزور تکرار کرد و گفت: «ما طرفدار انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایروان و رفع انسداد ارتباطات هستیم». لاوروف، دولت ارمنستان را مانع این مهم توصیف کرد و افزود:‌ «متأسفانه این رهبری ارمنستان است که در توافق‌نامه امضا‌شده توسط نخست‌وزیر پاشینیان، درباره ارتباطات از منطقه سیونیک ارمنستان، کارشکنی می‌کند». سکاندار سیاست خارجی روسیه این را هم متذکر شد که‌ «به دلیل بسته‌بودن زنگزور توسط ارمنستان، ارتباط در منطقه بسیار دشوار شده است».

اما این پایان کار روسیه درباره زنگزرو نبود و ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز در نشست خبری هفتم شهریور به صراحت‌ عنوان کرد: «زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی آذربایجان را به نخجوان از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند. حتما در چارچوب گفت‌وگو‌های صلح سه‌جانبه با ارمنستان، رفع انسداد زنگزور مورد بحث قرار می‌گیرد». زاخارووا تأکید کرده بود ‌«ما نگرانی طرف ایرانی را در مورد کریدور زنگزور دیده‌ایم که باید برای شفاف‌سازی با تهران تماس بگیریم. اما موضع مسکو در این مورد کاملا قطعی است؛ ما از این واقعیت پیش می‌رویم که راه‌حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد». سخنگوی وزارت خارجه روسیه در بخشی دیگر از نشست خبری خود، ادبیاتی تحکم‌آمیز را برای تهران به کار برد و گفت: «برای ایران شفاف‌سازی می‌کنیم تا آن را بپذیرد». در کنار روس‌ها، آمریکا‌ هم بارها در قالب بیانیه‌های رسمی کاخ سفید، خواستار ساخت کریدور زنگزور در داخل خاک ارمنستان و ایجاد اتصال میان نخجوان با ترکیه و جمهوری آذربایجان شده است.

 واکنش تند تهران

این مواضع از زبان مقامات روس در حالی بیان می‌شود که برای همه بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای کاملا روشن و شفاف است که تهران چه موضع بحقی در برابر دالان موهوم زنگزور دارد و ایران بارها مخالفت جدی خود را با ساخت این کریدور و هر مورد دیگری که منجر به تغییر در نقشه‌های ژئوپولیتیک منطقه می‌شود، نشان داده است؛ چرا‌که در صورت ساخت و تکمیل این کریدور، علاوه بر حصر و خفگی ژئوپلیتیکی ایران و ارمنستان و قطع مسیر ترانزیتی ایران به سمت اروپا، عملا جایگاه استراتژیک ایران برای عبور کالاهای تجاری آذربایجان به مقصد نخجوان و صادرات ایران به این منطقه تا حد زیادی تضعیف خواهد شد. همچنین، با عبور کریدور زنگزور از داخل خاک ارمنستان و کنترل و نظارت باکو بر این دالان، بدون نقش‌آفرینی ایروان و تهران، ایران برگ برنده خود برای تأثیرگذاری بر تنش‌ها و رقابت‌های منطقه قفقاز را از دست خواهد داد.

بنابراین بدیهی بود که گفته‌های کرملین درباره لزوم ایجاد دالان زنگزور با واکنش تند مقامات ایرانی مواجه شود. در مهم‌ترین واکنش، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با انتشار پیامی، ذیل هشدار جدی به روسیه نوشت: «صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه‌های امنیت ملی ماست و هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما‌ یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل‌ قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود». همچنین به دنبال بحث‌های اخیر، ایران نیز اقدامات دیپلماتیک را برای انتقال پیام لازم به طرف روسی انجام داده و مجتبی دمیرچی‌لو، دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل اوراسیا، ضمن احضار سفیر روسیه در تهران (الکسی ددوف) به وزارت خارجه، مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران را به وی ابلاغ کرد و احترام به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و منافع متقابل کشورها را‌ ضامن صلح پایدار و زمینه‌ساز همکاری‌های منطقه‌ای در قفقاز ذکر کرد.

علاوه بر واکنش‌های رسمی، برخی چهره‌های سیاسی هم به این سیاست ضدایرانی روس‌ها واکنش نشان دادند. در یک مورد، محسن رضایی با انتقاد از کرملین گفت: «رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه‌گانه ایران، به‌هیچ‌‌وجه قابل‌ قبول نیست و با اظهار دوستی آنها و روابط راهبردی با ایران در تناقض آشکار است. این ابهامات را باید برطرف کنند». در موردی دیگر، علی مطهری، نماینده ادوار مجلس نیز نوشت:‌ «دولت چهاردهم باید نسبت به احداث کریدور زنگزور در ارمنستان که اخیرا روسیه هم به آن تمایل نشان داده است، حساس باشد. روسیه هیچ‌گاه به فکر منافع ایران نبوده است، خصوصا امروز که گرفتار موضوع اوکراین است. این کریدور راه ایران به اروپا از طریق ارمنستان را مسدود می‌کند». حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، تحلیلگر سیاسی هم در واکنش به تلاش روسیه برای ایجاد کریدور زنگزور دست به قلم شد و در پیامی در شبکه ایکس ‌نوشت: «زنگزور، حمله پیش‌دستانه پوتین برای جلوگیری از احتمال شکل‌گیری کانال‌های ارتباطی دولت جدید ایران و آمریکا‌ست. کاری که دو دهه پیش با حق ایران در رژیم حقوقی خزر انجام داد. او می‌داند به‌رغم سیاست شکست‌خورده نگاه به شرق، پیام اصلی انتخابات تنش‌زدایی با غرب و پایان وابستگی به شرق بود».

سفر پوتین به جمهوری آذربایجان و ادعا بر سر زنگزور در حالی انجام می‌شود که هم‌زمان و برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم، بخشی از خاک روسیه توسط نیروهای اوکراینی اشغال شده و همچنین برای اولین بار در تاریخ، بخشی از خاک یک کشور دارنده بمب اتمی به اشغال نیروهای خارجی درآمده است. از این منظر، چنین به نظر می‌آید که مانور مسکو روی کریدور زنگزور به‌مثابه کارت بازی دیگری در برابر تهران به موازات کارت مذاکرات احیای برجام و پرونده هسته‌ای ایران عمل می‌کند. از این حیث،‌ معادلات جدید در قفقاز جوبی عملا تحت تأثیر تحولات جنگ اوکراین است و تا زمانی که این جنگ تداوم پیدا کند، یقینا به شکل مستقیم و غیرمستقیم، منافع و امنیت ملی و حتی تمامیت ارضی ایران می‌تواند محل تأثیر این جنگ باشد./شرق

کلید واژه ها: ایران روسیه جمهوری آذربایجان گذرگاه زنگزور ارمنستان قفقاز الهام علی اف ولادیمیر پوتین سیدعباس عراقچی اوکراین جنگ


( ۱۹ )

نظر شما :

عبدالرضا ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۹:۵۶
موضع گیری ایران در مورد دالان زنگزور غیر اصولی است الان در دنیا هیچ مملکتی را نداریم که دو پاره خاکش از هم جدا بوده و ارتباطش از اراضی مملکت دیگر باشد فلذا به خاطر منافع احتمالی مانع ارتباط از ربایجان با نخجوان شدن بر خلاف حسن همجواری است ودیر یا زود این دو به هم خواهند پیوست و رو سیاهی به زغال می ماند
فرزاد ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۴۰
امروز باید برای همه ثابت و آشکار شده باشه که بر خلاف نظر بسیاری از سیاستمدار نماهای ساده لوح و متوهم ما ؛نقش کشور ما در سیاستهای پلید و توسعه طلبانه روسیه ؛نه یک متحد و شریک راهبردی بلکه یک جاده صاف کن صرف و بی مزد و منت بوده.
اکبر ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۳:۰۲
ایران دیر چنبید، موقعی که از سه چهار سال پیش جمهوری آذربایجان شروع به ساخت جاده و راه آهن جهت اتصال به نخجوان را در ساحل رود ارس آغاز نمود، ایران خودش را به خواب زد و فقط اعتراض نمود که اجازه عبور چنین جاده یا کریدوری را نخواهد داد ولی از آن طرف برای جایگزینی امتداد این جاده به سمت نخجوان هیچ جاده استانداری را تعریف نکرد و همینجوری تماشاگر بود و ایران باید بجای تهدید از طریق مانورهای نظامی، از سه سال پیش باید جاده و راه آهن جایگزین این کریدور را شروع به ساخت می نمود و دهن همه را می بست. از اول معلوم بود پشت سر این کریدور روسیه خوابیده است چون مفاد بیاننامه آتش بس 10 نوامبر سال 2020 را منجمله بند 9 آنرا روسیه نوشته بود و از قبل برای چنین روزی آماده کرده بود. یعنی از آن موقع روسیه به فکر راه های جایگزین برای خروج از انزوا درصورت حمله به اوکراین بوده است و این فکر جدیدی برای روسیه نیست و فقط الان زمان اجرای آن فرا رسیده است. ایران باید از سه سال پیش به فکر جایگزین این اتصال و رفع انسداد می شد و به زمان باخته است و بهتر است بیش از این به زمان نبازد.
خسرو ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۰۰
موهوم خواندن زنگه زور یا تهدیدهای نظامی و یا قهر کردن با روسیه ( آنهم حالا که بارها از چتر حمایت وتوی روسیه در شواری امنیت می‌خواهیم بهره مند شویم ) راه حل مسئله نیست اگر ارمنستان با ایجاد کریدور در سرزمین اش البته با حفظ حق حاکمیت موافقت کند ایران چه خواهد کرد؟ اگر واقعا ایران به حفظ تمامیت ارضی همسایگانش حساس است چرا تا بحال این عکس العمل را برای سی سال اشغالگری ارمنستان نداشت ؟ چرا اشغالگری عربستان در بحرین را مطرح نمی کند ؟ چرا اشغالگری هند در مرزهایش با پاکستان را مطرح نمی کند ؟ چرا اشغالگری روسیه در گرجستان و اکراین را مطرح نمی کند ؟ واقعا مشکل ایران درآمد ناچیز ترانزیت به نخجوان است ؟ با اینکه ارمنستان راهی به اورپا ندارد چگونه می‌تواند گذر ایران به اورپا گردد؟ حساسیت اصلی ایران چیست ؟ دلایلی که مطرح می‌شود بسیارسطحی بوده و منطقی نیست آیا دلایل پشت پرده دیگری هست که از طرح آن شرم داریم ؟ اگر این کریدور در پنجاه کیلومتر بالاتر از مرز ایران باشد باز اعتراض خواهیم کرد ؟ الهام علیف در دوران شوروی در مسکو زندگی و تحصیل کرده و استاد دانشگاه بوده است و روسیه را خیلی خوب می‌شناسد و در ضمن شاگرد و فرزند حیدر علیف است که همه به مهارتش در سیاست اعتراف دارند --- به نظرتان چگونه پوتین را اقناع کرده است ؟
علی ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۳۵
باز در این نوشته هم تاکید شده است که ارمنستان دروازه اروپاست در حالی که تنها راه تنفس این کشور ایران است یعنی تنها سود حاصله از این همسایگی ار ارمنی ها می برند نه ما .از سوی دیگر تقریبا در همه تحلیل ها ابراز نگرانی واحساس خطری بزرگ از به هم پیوستن کشورهای تورک در صورت باز شدن دالان زنگه زور ،توسط جمهوری اسلامی به زبان آورده شده است ولی سوال اینجاست چه خطری در اثر این اتصال متوجه ماست و چرا ما باید جلو این به هم پیوستگی را بگیریم؟ آن طوری هم که من متوجه شده ام احساس خطر از همین مسئله است وخطر گسترش نفوذ ناتو خیلی کمتر احساس می شود به بیان دیگر ما مامور جلو گیری از اتصال کشورهای تورک هستیم نه گسترش ناتو . ولی وقتی روسها با باز شدن دالان زنگ زور موافقند یعنی عملا اعتقاد دارند این داالان به گسترش ناتو کمکی نخواهد کرد بنابراین احساس خطر ما نیز بی مورد است . بنا براین می ماند اتصال دولتهای تورک، که ما مخالف این برقراری ارتباط زمینی هستیم ولی چرا؟ به نظر می آید ایران می خواهد به هدف ایجاد ارمنستان ، که با ید سدی در برابر متصل شدن دنیای تورک است صادق مانده و کسانی را خوشحال کند که ما نمی دانیم. به نظرم وقت آن رسیده است که واقعیت بین باشیم و خلاف جهت آب حرکت نکنیم چون به حد کافی از این کارهاضررکرده ایم.
علی ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۴۹
ایا وقتش نشده که مسئولین ما رنگ خط قرمز رو به سبز تغییر دهند؟ کدوم گزینه بهتر است مشارکت در احداث کریدور یا کنار گذاشته شدن از کریدور و منافع ان !
کوروش داریوش راده ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۷:۲۸
کریدور زنگه زور تمام شده است. ۳ روز پیش ایران موافقت کرد کریدور زنگه زور احداث شود و توسط روسیه کنترل شود که این‌مطلوب آذربایجان خواهد بود. تمام شد. زنگه زور هم مثل قره باغ به آذربایجان بازگشت
مهدی ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۸:۵۴
تاسیس دالان موهوم زنگه زور یعنی مسدود کردن کامل ایران از مرزهای شمال با جهان خارج و ذلت و کرنش در مقابل پانترکای پلید آزربایجان و ترکیه ، کوتاه آمدن در این قضیه نشان از ضعف آشکار ایران در برابر پانترکا خواهد بود و بدون شک پانترکا را برای ادعاهای دیگر در مورد سرزمین ایران گستاخ تر خواهد کرد
رامیان ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۲:۰۰
نخجوان، گنجه، بادکوبه، دربند و ....همگی واژه های ایرانی می باشند و نه روسی و نه ترکی و یا مغولی! اما بدبختی روزگار ما را ببینید که روسها و پان ترکها برای ما خط و نشان می کشند. از ابتدای تاریخ تا 200 سال پیش نه از روسیه در آن منطقه خبری بوده است و نه از پان ترک!. بی عرضگی سران بی کفایت قاجار در 200سال پیش و ندانم کاری دولت مردان کنونی سبب شده است تا روسها و پان ترکها چنین وقیحانه برای ملتی کهنسال گستاخی نمایند. دولتمردان کنونی ما این شرم را به کجا خواهند برد!
اکبر ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۵:۳۹
زنگزو برای انها نخجوان برای ما
مجتبی ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۳:۵۹
هنوز کریدور معلوم نشده عده ای سد به نام باکو و ترکیه زدند و حتی با وقاحت از همراهی ایران با با این بن بست ارتباطی و ورود به اتحادیه قومیتی پان‌ترکیسم با توجیه نژاد و قومیت میزند ،نمیداند ورد به اتحادیه با منش و سیاست قومیتی آنهم برای تمام کشورهایی که اقلیتهای قومیتی دارد سم و مهلک است و زمینه آشوب و افتراق فکری و فرهنگی میشود و تمام موجودیت این کشورهای ترک زبان مواد اولیه بدون فرآوری پیشرفته است که الحمدالله ایران به وجود موجود است
رزمنده آزری ۰۶ مهر ۱۴۰۳ | ۱۲:۵۲
مانع تراشی ایران در راهگذر زنگه زور در طولانی کردن گشایش آن به ضرر ایران وارمنستان و به نفع جمهوری آزربایجان هست اولین دلیل ؛محروم ماندن ارمنستان از درآمدهای کلان گمرکی و ضرورت آن در تامین معاش حداقلی ساکنانش که فوح فوج در حال مهاجرتند . حمایت از سرزمین خالی از سکنه آیا برای ایران مفهومی دارد؟؟!!