داستان زنگزور که سر دراز دارد

تصمیم غلط روسیه و خفگی ژئوپلیتیکی ایران

۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۲:۰۰ کد : ۲۰۲۸۲۰۷ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر
سید مهدی ولایتی و سید محمد شفیعی در یادداشت مشترکی برای دیپلماسی ایرانی می نویسند: برای چندمین بار است که علیرغم ادعای شراکت راهبردی، روسیه خلاف منافع ملی ما قدم بر می دارد. روسیه باید متوجه شود که دست ایران خالی نیست و این نیاز دوطرفه است و اقدام علیه امنیت ملی ایران برایشان هزینه خواهد داشت.
تصمیم غلط روسیه و خفگی ژئوپلیتیکی ایران

نویسندگان: سید مهدی ولایتی، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد علوم‌ سیاسی دانشگاه گیلان و سید محمد شفیعی، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان.

دیپلماسی ایرانی: زنگزور؛ نقطه ای کوچک در جنوبی ترین بخش کشور ارمنستان در استان سیونیک که از راست با جمهوری آذربایجان، چپ با نخجوان آذربایجان و جنوب با ایران همسایه است.

قفقاز جنوبی و زنگزور جاییست که عمده بازیگران در آنجا تقریبا بر خلاف روال گذشته خود در حال نقش آفرینی هستند. دعوای اصلی بر سر این است که جمهوری آذربایجان می خواهد از این باریکه به بخش جدای خود نخجوان متصل شود و از آنجا به ترکیه.

جدای از جدا شدن قفقاز از پیکره ایران در زمان قاجار، اگر پهلوی اول، باریکه کوچک آرارات مابین نخجوان و ترکیه را به ترکها نداده بود الان شرایط برای توسعه زنگزور خیلی سخت تر بود و شاید این چالش رقم نمی خورد.

ارمنستان مخالف این موضوع نیست، اما اصرار دارد همانند سایر کریدورهای جهان این راه نیز باید تحت کنترل و حاکمیت کشور خودش باشد، ولی جمهوری آذربایجان با زیاده‌خواهی‌ آن را تحت کنترل و مالکیت خودش می خواهد.

پیش از این از طریق خاک ایران این اتصال برقرار بوده است.

این طرح دعوا ذینفعان و بازیگران دیگری نیز دارد که هریک در یک صف کشی به ایفای نقش می پردازند که به آنها اشاره خواهد شد.

ترکیه:

این کشور که سودای ایجاد جهان ترک به رهبری خودش در قفقاز و آسیای میانه را دارد ذینفع اصلی این طرح موهوم است. ترکیه علی رغم عضویت در ناتو این بار دور از سیاست های ناتو و با میل توسعه طلبی خودش پیگیر منافعش در این منطقه است و سودای هژمونی این منطقه را دارد، انتقال منابع دریای خزر از شاه دنیز باکو و گرجستان و راه جیحون و.... ترکها را قانع نکرده است و دنبال مسیر کوتاه تر و ترکی‌تر با دسترسی سریعتر هستند. ولی خب همه چیز قرار نیست مطلوب آنها باشد چون بازیگران متعددی در این منطقه حضور دارند.

ارمنستان:

ایروان به ویژه بعد از غرب گرایی در زمان پاشینیان توانسته است تا حمایت اروپا به ویژه فرانسه و آمریکا را نیز جلب کند. و آنها هم علی رغم، ناتویی بودن ترکیه به‌خوبی متوجه اند که ترکیه به دنبال چیست و مخالف آنند. تا حدودی مخالف این طرح هم هستند
و زمانی موافقند که این طرح حاکمیت ارمنستان را زیر سوال نبرد و با ایجاد یک کمربند ناتویی در منطقه تحت کنترل امنیتی و با حضور خودشان باشد. 

اوضاع برای ایران و روسیه حساس تر شد. این کشورها مخالف هر دوی موارد قبلی هستند.

روسیه:

این کشور قفقاز را حیات خلوت خود می داند و مخالف حضور غرب و حتی هژمونی و برتری هر کشور دیگریست.
حتی در بحران قره باغ فقط قبول کرد که نیروهای حافظ صلح روسی سازمان ملل حضور یابند نه نیروی دیگری. پازل برای روسیه و ایران پیچیده تر است. روسیه از طرفی مخالف حضور آنهاست و از طرف دیگر بعد اینکه طبق پیمان امنیت جمعی از ارمنستان دفاع نکرد و باعث شد ارمنی ها نتوانند به روسها تکیه کنند و دنبال متحد جدیدتری باشند با ارمنستان هم زاویه پیدا کرده است. و حالا قصد تنبیه پاشینیان را به دلیل غرب‌گرایی او دارند که این تنبیه می تواند خلاف سیاست های گذشته روسیه و منافعشان رقم بخورد.

ایران:

ایران نیز در نقطه حساسی ایستاده است. از طرفی در درازمدت بهتر است که کریدور شمال جنوب را که با هند پیش می برد از طریق باکو به روسیه و اروپا وصل کند ولی از طرفی باکو بخش خودش را در آستارا تکمیل نکرده است و ضمن لانه کردن دشمن دیرینه جمهوری اسلامی، رژیم صهیونیستی در آذربایجان، آنها نیز در کنار ترکیه سودای دیگری در سر دارند. حتی ترکیه هم امتداد راه های مواصلاتی ایران به اروپا را در دور دریاچه وان تکمیل نکرده و نمی کند و به جای آن‌ضمن تکیه بر زنگزور در حال توسعه مسیری دیگر از خلیج فارس و عراق به ترکیه و سپس اروپاست. که این عدم تکمیل مسیرها و میل به مسیرهای جایگزین جدید به شدت ایران را دچار خفگی ژئوپلیتیکی خواهد کرد و ایران از چرخه ارتباط و تجارت جهانی بی نصیب‌تر خواهد ماند زیرا تمامی راه ها ایران را دور میزنند و از آن عبور نمی کنند. اما این تصمیم اخیر روسیه به ضرر خودشان هم تمام می شود‌ اما به چه صورت؟ با ایجاد مسیر ترکی زنگزور و اتصال ترانس کاسپین و آسیای میانه به ترکیه :

اولاً: وزن ترکیه را در دو حیاط خلوت جنوبی روسها افزایش می دهد.

ثانیاً: نیاز این کشورها را به جغرافیای ایران و روسیه از بین می برد. برای مثال قزاقستان می تواند بدون روسیه از مسیر زنگزور گازش را به اروپا بفرستد و...

ثالثاً: این خفگی ژئوپلیتیک برای روس ها با بسته شدن مسیرهای جنوبی بیشتر احساس می شود. زیرا ایران دسترسی راحت‌تر به آب های آزاد را در جنوبش دارد ولی روس ها خیر، در اوکراین و دریای سیاه هم درگیرند.

روسها برای تنبیه ارمنستان و بهانه ای برای حضور در این کشور و عدم نفوذ و حضور ناتو و غرب در یک تصمیم هزینه و فایده غلط تن به طرحی می دهند که از ترس خطر امروز خطرات بزرگتری در فردا برای خودشان ایجاد می کنند.

گزینه های پیش روی ایران:

جمهوری اسلامی همواره در معادلات قدرت و بازی های ژئوپلیتیکی خوب ظاهر شده است. واضح تر بخواهیم بگوییم جمهوری اسلامی در سه دهه اخیر هزینه های متنوع زیادی را برای رسیدن به اهداف ژئوپلیتیکی در منطقه تقبل کرده است. الآن نیز ضمن تاکید بر موضع قبلی مبنی بر عدم هرگونه تغییر در مرزهای همسایگانش سفیر روسیه را نیز احضار کرده و تذکر داده است. و در اقدامی نمادین روز استقلال اوکراین را نیز تبریک گفته است.

هرچند در نشست حاشیه بریکس مقامات روسی اظهار داشته اند که به تمامیت ارضی ایران احترام می گذارند ولی مسئله زنگزور در مورد تمامیت ارضی ایران نیست بلکه ارمنستان است. و پیامدهای آن در آینده دامنگیر ایران و ارمنستان و حتی هند و روسیه است.

اما چه واکنشی در عرصه میدان برای ایران منطقی است؟

جمهوری اسلامی باید ضمن توجیه روس ها از محاسبات غلطشان سعی کنند به یک طرح اشتراکی برسند و بین ارمنستان و روسیه میانجیگری کرده و کاهش تنش و بهبود روابط را پیگیری کنند. اما به عنوان آمادگی برای شرایطی که این طرح ها جواب ندهند باید اماده شرایط سخت تر هم باشند. در شرایط سخت و ادامه این روند موجود، منطقی ترین گزینه برای ایران حفظ آرامش و خونسردی و همزمان پیشبرد دو طرح همزمان است.

۱- رابطه دوجانبه با ارمنی ها و جلب حمایت سایر بازیگران حامی مانند فرانسه و هند و... در توافقی امنیتی قبل از سایر رقبا و قبل از وقوع درگیری تحت یک قرارداد ایجاد امنیت ورود نظامی به استان سیونیک کنند.

۲- همزمان با این حضور و تثبیت موضع محکم خود سایر بازیگران را موازنه کنند. یعنی با حمایت های مقطعی از هر بازیگر نگذارند که یک بازیگر بر دیگری غالب شود. این گونه ضمن تثبیت و افزایش وزن خود کاهش وزن سایرین رقم می خورد. در نتیجه به مرور زمان و در یک روند فرسایشی سایر بازیگران مایل میشوند که با ایران وارد توافق بشوند. 

قدم دیگر کاهش تنش با غرب است. تمام بازیگران هم راستای ایران در خصوص ارمنستان، غربی یا متمایل به غرب هستند. اگر کاهش تنش با غرب در دستور کار قرار گیرد همکاری های دوجانبه و چندجانبه در ارمنستان نیز ممکن تر خواهد شد. این نکته بیانگر تضاد ایدئولوژی با ژئوپلیتیک ایران است. برای چندمین بار است که علی‌رغم دشمنی های بزرگ موجود با غربی ها هم راستا می شویم و به یک همکاری سوق پیدا می کنیم. اما روسیه، به نظر می رسد که جمهوری اسلامی نیاز دارد به صورت جدی تر با آنها رفتار کند تا متوجه شوند که ایران مهره شطرنج شان یا کارت بازی شان نیست.

برای چندمین بار است که علیرغم ادعای شراکت راهبردی، روسیه خلاف منافع ملی ما قدم بر می دارد. روسیه باید متوجه شود که دست ایران خالی نیست و این نیاز دوطرفه است و اقدام علیه امنیت ملی ایران برایشان هزینه خواهد داشت. روس ها الآن در این زمان با توجه به درگیری در غرب و بی‌فایده بودن شرق و شمال آن بیشتر از همیشه نیاز به راه های جنوبی منتهی به ایران دارند. روسیه در حالت بحران به سر می برد فلذا اگر با اقدامات مقتضی از جانب جمهوری اسلامی ایران هزینه متناسب با اشتباهشان ندهند و با غرب و سایر رقبا موازنه و بالانس نشوند اقداماتی به مراتب بدتر علیه منافع ملی ایران خواهند کرد.

کلید واژه ها: ایران و روسیه ایران و ارمنستان ایران و آذربایجان زنگه زور کریدور زنگه زور سید محمد شفیعی سید مهدی ولایتی قره باغ ترکیه


( ۲۹ )

نظر شما :

عبدالرضا ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۰۲
تاریخ تکرار می شود زمانیکه زنگزور به زور از ازربایجان جدا شد کسی فکر نمی کرد که دوباره به مام وطن باز خواهد گشت دراراضی ازربایجان های رشد نمی کند ارامنه هر چقدر به کمک روسیه فرانسه و غیره بخواهند در اراضی اشغالی ازربایجان مسکون شوند نمی توانند چون کوهها دشتها ی ازربایجان از قدیم الایام مسکن تورکها بوده و سایر اقوام نیز به صورت اقلیت در ازربایجان هستند وهمه محترم می باشند حتا ارامنه و حقوق همه باید رعایت شود اما بالاخره ازربایجان از چند هزار سال پیش یورد تورکان بوده وخواهد بود ازربایجان بدون تورک و تورک بدون ازربایجان متصور نیست
کارمند ساده ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۱۶
یک سوال چرا ایران این قرارداد ترکمن چای و امثالهم را باطل نمی کند؟ معاون حقوقی رئیس جمهور می تواند پاسخ دهد؟
آتیلا ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۲۵
دو تا بچه دانشجو برای درست کردن رزومه برای خودشان ضمن کپی پیست کردن و تکرار مطالب افراد قبلی چند پیشنهاد بچه گانه و خنده دار برای اشغال زنگه زور و توجیه اشتباه روسها را نسخه می پیچند و از هم راستایی منافع ایران با منافع فرانسه در اروپای غربی و هندوستان در اقیانوس هند خبر می دهند و اتصال دو تکه از خاک آذربایجان توسط خاک همسایه اش ارمنستان را به منافع فرانسه و هند در این ناحیه پیوند می زنند
خسرو ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۲۹
نوشته سخن تازه ای نداشت مثل بیشتر این نوع نوشته‌ها، اصرار دارد که گشایس کریدور زنگه زور برای ایران تهدید محسوب گردد در ضمن دلایل ضعیف و ناکافی و تکراری را شمرده است ولی سوال اساسی این است که اگر کریدور زنگه زور با فشار روسیه و قبول ارمنستان باز شود ایران چه خواهد کرد ؟ اگر اینرا خط قرمز میدانید باید عکس العمل مناسب نشان دهید یعنی با روسیه وارد درگیری نظامی خواهیم شد؟ با توجه به اینکه ارمنستان رضایت نسبی خود را اعلام کرده است فاز دخالت نظامی ایران ، چه رفلکسی خواهد داشت ؟ در صورت عدم دخالت نظامی ، اصرار بیش از حد بر خط قرمز بودن مسئله اعتبار ایران را مخدوش نمی کند ؟
علی ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۶:۴۸
این مقالاتی که با اسم کارشناساته به خورد مردم میدن توهمات و تخیلات نویسنده رو منعکس میکنه. نه سواد سیاسی دارن نه فرهنگی و نه تاریخی ... . توهم انقدر به اینها جسارت داده که برای روسیه راه نشون میدن و یا تهدید میکنن . اگر روسیه و ارمنستان با این طرح موافقت کنن که خواهند کرد ایران با چه قدرتی به مقابله با انها خواهد پرداخت. درد شما چیز دیگریست . بازم دیر نشده ایران با مشارکت در این طرح میتونه از منافع ان بهره مند بشه چون اینکار تمام شده است و مخالفت بی مورد تهران در این پروژه ضررهای جبران ناپذیری رو عاید کشور خواهد کرد .
کامران ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۱:۱۸
یک چیز در مورد روسیه قطعی است برای بقا به عنوان یک کشور ابرقدرت و حتی برای حفظ جغرافیایی خود رو به تعامل با کشورهای ترک اطراف خود اورده و این موضوع بارها از زبان استراتژیست های انها بیان شده، امار رو به افزایش جمعیت مسلمانان و اقوام ترک این کشور و افزایش تاثیر گذاری در روسیه باعث شده که با همراه شدن با این جریان نه تنها خود را بیمه کنند بلکه از نفوذ رقبا جلوگیری کنند .به نظر چین هم در حال پیمودن این مسیر است و با کاهش فشارهای اجتماعی و مذهبی بر مسلمانان اویغور سعی در همراهی با این جریان دارد ‌.گشت کوچه و بازارهای اورومچی و مصاحبت با مردم وزیر خارجه ترکیه بسیار جالب توجه است .اما متاسفانه در ایران و با جمعیت کثیر ترکهای ایرانی نوعی بیگانه پنداری و دشمن انگاری وجود دارد .و امکان کسب منافع از این تعامل وجود ندارد و بلکه در حال هزینه تراشی هستند.
رضا ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۲:۴۷
سلام از زمان جنگ قره باغ مقالات مختلفی در خصوص چگونگی رویارویی ایران با موضوع دالان - کوریدور و یا مسیر زنگزور ارایه شده است با توجه به موضع گیری صریح ایران تقریباً محتوای یکسانی داشته و بر مخالفت با ایجاد این مسیر توسط آذربایجان و یا ترکیه داشته و این روزها با توجه به مواضع جدید روسیه مقابله با خواسته‌های روسیه نیز به توصیه های نویسندگان مقالات افزوده شده است. در این رویکردها تنها کارت بازی ما ایرانیان مخالفت ارمنستان با پروژه مذکور است یعنی کنار ارمنستان بودن که حمایت غرب به همراه دارد مطمئنا تا ارمنستان نخواهد و ایران از تمامیت ارضی این کشور حمایت کند دالان یا کریدوری اتفاق نخواهد افتاد ام در این شرایط دو مسیر فعال خواهد شد ۱ باکو -گرجستان -ترکیه ۲ باکو - ارس یعنی ایران- نخجوان- ترکیه سوال این جاست در این شرایط آیا منافع ارمنستان محقق میشود؟ آیا از حصار ترکیه آذربایجان و گرجستان رهایی می یابد؟ پاسخ منفی. اما چرا در مخالفت با پروژه اشاره شده با ایران همسو و همراه است. به نظرم این کشور از ایران به عنوان کارت برنده بازی میکند تا قدرت کافی چانه زنی در برابر روسیه و آذربایجان داشته باشد. امیدوارم مراقب این بخش از بازی ارمنستان باشیم حاصل این اشتباه سردی روابط با روسیه آذربایجان و ترکیه خواهد بود
فرزاد ۲۶ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۰۰
گذرگاه سیونیک یا همان زنگ.زورجعلی و درکل هرگونه رفع انسداد از مسیرهای مواصلاتی ؛بعد از اشغال آرتساخ(قره باغ) و پاکسازی قومی ارمنی‌ها و ازبین رفتن دالان لاچین دیگه هیچ مبنای حقوقی نداره‌.چرا که رفع انسداد از مسیرهای مواصلاتی(صرفا رفع انسداد ونه کریدور) در قبال کریدور و یا دالان لاچین بوده.اصرار باکو بر یک بند از قراردادی که بقیه بندها و مفاد اون نقض شده کاملا مردود هست.یک قرارداد یا به طورکامل اجرا میشه و یا اصلا اجرا نمیشه.این هیاهوها فقط ازجهت زیاده خواهی و ارعاب طرف ارمنی هست.وپاسخ اون باید به شیوه خود رژیم باکو داده بشه.درهرصورت جنگ نظامی؛ تکلیف دوطرفه رو در آینده مشخص می‌کنه.
ایرانی ۲۶ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۵۱
باکو کلا پنجاه سال قدمت ندارد چطور زنگه زور از آن جدا شده است!؟ پانترکهای تجریه طلب کلا در توهمات نژادی به سر می‌برند. ایران در هر صورت نباید در مرزش با ارمنستان اجازه دهد تغییری ایجاد شود.
ناشناس ۲۶ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۷:۵۶
سند تاریخی و مکتوب شاهنامه فردوسی تقریبا ۱۱۰۰ سال پیش به خوبی جغرافیای سیاسی ایران را در زمان حکومت سلطان محمود غزنوی ترک زبان که در اوج قدرت اداری نظامی خود بود و هنوز خبری از هجوم سلجوقیان از آسیای میانه به سمت خراسان در میان نبود، به روشنی و با صداقت ترسیم می کند: یکی روم و دگر خاور ترک و چین؛ سیم دشت گردان و ایران زمین! یعنی سه منطقه اصلی جغرافیایی سیاسی در زمان فردوسی و ترک زبانان غزنوی وجود داشت: ۱- منطقه غرب: دولت سپیدپوست روم یا بیزانس که پایتخت آن کنستانتینوپل یا همان اسلامبول (استانبول) فعلی بود. ۲ـ منطقه شرق: محل زندگی زردپوستان چینی، مغول و تورک. ۳- منطقه میانی: همان امپراتوری پهناور ایران است که به مردم سپیدپوست آن به سبب شهرت در خوی پهلوانی، دلاوری و اصل و نسب دار بودن، «گرد» (با ضمه در حرف گ) یا «دشت گردان» می گفتند.
علی ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۴:۴۱
خنده دار است که هنوز هم برخی از نظر دهندگان ازواژه های انداخته شده به زباله دان مانند آرتساخ استفاده می کنند یا تاریخ آذربایجان را 50 سال می دانند یا بصورت مضحکی به ابطال قرارداد ترکمانچای اصرار دارند این درحالی است که اولین جمهوری منطقه در سال 1917 توسط آذربایجان با همین پرچم فعلی اعلام شد.ولی روسهای جنایتکارآن را قبول نکردند و با کشت وکشتار یک ملت را مایوس کردند.
ایرانی ۲۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۶:۱۹
خوب اگر به اولین جمهوریها باشد که بسیاری جگهوری و حکومت خودخوانده در باکو و ترکیه و ایران و ... هم تشکیل شده است. چه کسی به اصطلاح جمهوری باکو را در آن زمان به رسمیت شناخته است؟ جمهوری !؟ همین‌حالا هم‌باکو جمهوری نیست و با انتخابات فرمایشی اداره می‌شود.