سایه نتانیاهو بر میز مذاکره

نویسنده: مسعد سلیتی، وکیل دادگستری 

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، که از اوایل سال 2025 در عمان و رم با میانجی‌گری طرف‌های ثالث از سر گرفته شده، بار دیگر امیدها و تردیدها را در میان ایرانیان برانگیخته است. این گفت‌وگوها، که بر کاهش تحریم‌ها در ازای تعهدات هسته‌ای متمرکز است، در سایه فشارهای داخلی و خارجی در مسیری پرچالش پیش می‌رود. در این میان، بنیامین نتانیاهو، به‌عنوان بازیگری کلیدی، سایه‌ای سنگین بر میز مذاکره افکنده است. او با لابی‌گری در واشینگتن، تهدیدات نظامی و فضاسازی رسانه‌ای، تلاش می‌کند هر گونه توافق میان تهران و واشینگتن را به حاشیه ببرد. برای شهروندان ایرانی، که زیر فشار تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای روزگار می‌گذرانند، فهم نقش نتانیاهو در این معادله نه تنها یک ضرورت دیپلماتیک، بلکه گامی برای مطالبه‌گری آگاهانه در تعیین سرنوشت کشور است. 

مذاکرات در بزنگاه حساس 

مذاکرات کنونی، که عباس عراقچی آن را «جدی اما محتاطانه» توصیف کرده، بر احیای بخشی از برجام یا توافقی محدود متمرکز است. ایران بر لغو تحریم‌های اقتصادی و حفظ حقوق هسته‌ای خود تأکید دارد، در حالی که آمریکا در پرونده هسته ای محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر بر برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را خواستار است. 

گزارش‌های اخیر حاکی از پیشرفت‌هایی در این گفت‌وگوها، به‌ویژه در زمینه نظارت بر غنی‌سازی اورانیوم، است. با این حال، اختلافات کلیدی، از جمله سقف غنی‌سازی و برنامه موشکی، همچنان مذاکرات را دشوار کرده است. 

فشارهای داخلی در ایران، از مخالفت برخی جریان‌ها با مذاکره تا انتظارات بالای جامعه برای بهبود معیشت، بر پیچیدگی این فرایند افزوده است. اما بزرگ‌ترین مانع خارجی، شخص نتانیاهو است که از حاشیه‌نشینی در این مذاکرات نگران است و خود را در برابر سیاست خارجی مستقل دونالد ترامپ، که به دنبال توافقی با ایران است، «دست‌بسته» مانده است. این نگرانی، نتانیاهو را به سمت اقدامات تهاجمی‌تر سوق داده است. 

نتانیاهو: از لابی‌گری تا تهدید نظامی 

نتانیاهو سال‌هاست که برنامه هسته‌ای ایران را «تهدیدی وجودی» می‌داند. او از هرگونه توافق با ایران، حتی توافقی محدود، هراس دارد، زیرا معتقد است کاهش تحریم‌ها می‌تواند اقتصاد ایران را تقویت کند و نفوذ منطقه‌ای تهران را گسترش دهد. او از طریق لابی‌گری در کنگره آمریکا و دیدار با مقامات ارشد، از جمله دونالد ترامپ، تلاش کرده است تا شروط سخت‌گیرانه‌تری در مذاکرات گنجانده شود. همچنین با تکرار ایده «مدل لیبی» (برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران)، در تأثیرگذاری بر افکار عمومی و مذاکره‌کنندگان آمریکایی سعی دارد. 

اظهارات اخیر نتانیاهو، از جمله تهدید به بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران، واکنش‌های تندی در ایران به دنبال داشته است. این تهدیدات، که همزمان با پیشرفت مذاکرات مطرح شده‌اند، بخشی از استراتژی نتانیاهو برای ایجاد فشار دیپلماتیک و برهم زدن فضای گفت‌وگو است. 

احتمال توافق میان ایران و آمریکا، نگرانی تل‌آویو و به حاشیه رفتن در معادلات منطقه‌ای را تشدید کرده است. علاوه بر دیپلماسی، گمانه‌زنی‌هایی درباره اقدامات خرابکارانه اسرائیل، مانند انفجار مشکوک در بندر شهید رجایی یا حملات سایبری، مطرح است. هرچند این ادعاها رسماً تأیید نشده‌اند، سابقه ترور دانشمندان هسته‌ای و حمله به تأسیسات نطنز، تردیدی در عزم نتانیاهو برای تضعیف ایران باقی نمی‌گذارد. این اقدامات، به همراه فضاسازی رسانه‌ای، نشان‌دهنده تلاش نتانیاهو برای نگه داشتن ایران در موضع دفاعی است. 

نتانیاهو و فشارهای غیرمستقیم بر مذاکره 

نتانیاهو از طریق تماس‌های مکرر با مقامات آمریکایی، اقدامات امنیتی اسرائیل و حتی تبلیغات عمومی، فشارهای زیادی برای عدم تسلیم شدن در برابر خواسته‌های ایران وارد می‌کند. این فشارها مخصوصاً زمانی مؤثرتر می‌شوند که آمریکا نیازمند همراهی اسرائیل در منطقه است. 

نتانیاهو، اقدامات ایران در منطقه – از جمله حمایت از حزب‌الله، حوثی‌ها و گروه‌های مقاومت – را به عنوان یک تهدید وجودی مطرح می‌کنند. این رویکرد باعث می‌شود آمریکا در مذاکرات با ایران، مسائل منطقه‌ای را به عنوان بخشی اجتناب‌ناپذیر از توافق لحاظ کند، که البته این امر با مقاومت ایران همراه است. 

نتانیاهو از رسانه‌های بین‌المللی و شبکه‌های اجتماعی برای تضعیف اعتبار ایران در صحنه مذاکره استفاده می‌کند. ادعاهای مکرر او نسبت به برنامه‌های اتمی نظامی ایران، یا فعالیت‌های موشکی کشورمان، سبک مذاکره آمریکا و دیگر غربی‌ها را تغییر می‌دهد. 

اخیراً با ظهور "معاهده‌های ابراهیمی" و تقویت روابط اسرائیل با برخی کشورهای عربی، نتانیاهو نقش هماهنگ‌کننده‌ای در موضع‌گیری منطقه‌ای علیه ایران داشته است. این هماهنگی افزایش فشار بر ایران در مذاکرات را باعث شده است. 

پیامدهای این حضور بر ایران

- تشدید شرایط مذاکره 

حضور نتانیاهو در کنار مذاکره، به نوعی باعث می‌شود آمریکا خواسته‌های بیشتری را از ایران بخواهد. این امر می‌تواند به طولانی‌تر شدن مذاکرات یا حتی شکست آن منجر شود. افزایش فشارهای منطقه‌ای ایران در سایه این تحولات، نه تنها با فشار آمریکا بلکه با متحدین منطقه‌ای آن نیز روبه‌روست. این وضعیت می‌تواند افزایش تنش‌ها در منطقه را باعث شود. 

- محدودیت در حرکت دیپلماتیک 

نتانیاهو از طریق تخریب تصویر ایران در رسانه‌های جهانی، در ایجاد انسداد روانی نسبت به هرگونه تغییر مثبت در روابط ایران با غرب سعی دارد. 

- تأثیر بر داخل ایران 

حضور نتانیاهو به عنوان یک دشمن واضح، گاهی می‌تواند در داخل ایران باعث تشدید خطوط مقاومت و تقویت مواضع متشددها شود. با این حال، این شرایط نیز فرصتی است برای تقویت هویت شهروندی و مطالبه‌گری آگاهانه از سوی شهروندان ایرانی.

به سوی آینده‌ای آگاهانه 

حضور بنیامین نتانیاهو در صحنه مذاکرات ایران و آمریکا، یکی از متغیرهای مهم و پیچیده در معادله دیپلماتیک فعلی است. اگرچه او به صورت مستقیم در میز مذاکره حضور ندارد، اما تأثیرش از طریق فشارهای سیاسی، رسانه‌ای و امنیتی قابل انکار نیست. سیاستمداران ایرانی باید این عامل را در محاسبات خود جدی بگیرند و در کنار دفاع از منافع ملی، با شفافیت شهروندان ایرانی را از جریان مذاکره آگاه کنند و با مشارکت آنها در گفت‌وگوهای سازنده، این اطمینان را حاصل کنند که صدای‌شان در تعیین سرنوشت کشور شنیده می‌شود. 

در این برهه حساس، روشنگری و آگاهی می‌تواند به درک بهتر تحولات بین‌المللی و هوشیاری نسبت به دسیسه‌های سیاسی کمک کند. شهروندان ایرانی نیز باید بدانند که نقش آنها در تعیین سرنوشت ملی، فقط از طریق مشارکت و انتقاد سازنده محقق می‌شود.