اتفاقی که خلاف قوانین بین‌المللی است
پیامدهای آلودگی محیط‌زیستی جنگ بر سلامت جسمی کودکان ایران
دیپلماسی ایرانی: حق بر محیط زیست سالم، امروزه به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین حقوق بشر و زیرمجموعه حقوق نسل‌های آینده شناخته می‌شود. این حق، برای کودکان اهمیت دوچندانی دارد، زیرا آنان در مرحله رشد جسمی و روانی قرار دارند و کوچک‌ترین اختلال در کیفیت محیط زیست، می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری بر سلامت، رشد، آموزش و شکل‌گیری شخصیت آنان داشته باشد. حمله نظامی اسرائیل به ایران، بار دیگر ضرورت توجه به این حق بنیادین را آشکار کرد. حملات موشکی، تخریب زیرساخت‌های صنعتی و ایجاد ریزگردها و آلودگی‌های شیمیایی و فلزی، محیط زیست شهری و روستایی را در سطحی وسیع آلوده و مخاطره‌آمیز ساخته است. کودکان ایرانی، به‌عنوان گروهی بسیار حساس به آلاینده‌ها، در خط مقدم آسیب‌های مستقیم و بلندمدت این آلودگی‌ها قرار دارند.
بدن کودکان به‌دلیل رشد مداوم، حساسیت بسیار بیشتری به آلاینده‌های محیطی دارد. مطالعات نشان می‌دهند که تماس طولانی‌مدت با آلاینده‌های شیمیایی و فلزی، به‌ویژه در زمان بمباران و تخریب صنعتی، می‌تواند به آسیب به سیستم عصبی مرکزی، نقص ایمنی، اختلالات تنفسی، اختلالات خونی و افزایش خطر سرطان در دوران نوجوانی و بزرگسالی منجر شود. همچنین، آلودگی آب و خاک ناشی از سوختن تسلیحات و تخریب صنایع به آلودگی زنجیره غذایی و بروز سوءتغذیه یا کمبود مواد مغذی اساسی در کودکان منجر می‌شود. این آسیب‌ها، نه‌تنها رشد فیزیکی، بلکه توان یادگیری، حافظه و تمرکز کودکان را نیز تهدید می‌کند.
محیط زیست سالم، علاوه بر تأمین سلامت جسمی، به‌عنوان یک منبع آرامش روانی و بستری برای بازی، یادگیری و رشد اجتماعی کودکان عمل می‌کند. تخریب فضاهای سبز، آلودگی هوا، کمبود منابع آب پاک و افزایش خطرات محیطی، اضطراب و ناامنی عاطفی شدید در کودکان ایجاد می‌کند. کودکانی که در محیط‌های آلوده رشد می‌کنند، اغلب دچار احساس بی‌پناهی، اختلالات خواب، افسردگی و اختلالات اضطرابی مزمن می‌شوند. این وضعیت، ارتباط مستقیمی با افزایش رفتارهای پرخاشگرانه، افت تحصیلی و انزوای اجتماعی دارد.
بر اساس اصل ۲۴ کنوانسیون حقوق کودک، کودکان حق دارند از بالاترین سطح استانداردهای بهداشتی و محیط زیست سالم بهره‌مند شوند. همچنین، اصل ۲۹ همین کنوانسیون، بر لزوم آموزش کودکان در روحیه احترام به محیط زیست تأکید می‌کند.
مطابق اعلامیه استکهلم (۱۹۷۲)، منشور زمین و معاهده پاریس (۲۰۱۵)، دولت‌ها موظف‌اند اقدامات مؤثری برای کاهش آسیب‌های محیط زیستی و جلوگیری از تخریب‌های ناشی از درگیری‌های مسلحانه انجام دهند. استفاده از سلاح‌هایی که تأثیر بلندمدت و گسترده بر محیط زیست دارند، مصداق «جنایت علیه محیط زیست» شناخته می‌شود و به‌طور مستقیم، مصداق نقض حقوق کودک نیز تلقی می‌شود. حمله موشکی به ایران و آسیب به تأسیسات حیاتی، نقض آشکار این تعهدات بین‌المللی است و بار دیگر نشان داد که کودکان، اصلی‌ترین قربانیان خاموش جنگ و محیط زیست آلوده هستند
سیاست‌گذاری‌های محیط زیستی و برنامه‌های حمایت از کودکان باید به‌صورت یکپارچه دیده شوند. بهبود کیفیت هوا، پاک‌سازی خاک و آب، بازسازی فضاهای سبز و کاهش آلودگی صوتی، از الزامات حقوقی و اخلاقی دولت‌ها پس از درگیری‌های مسلحانه است. همچنین، آموزش‌های زیست‌محیطی به کودکان و خانواده‌ها، ایجاد کمپ‌های سلامت برای پایش جسمی و روانی، و توسعه مراقبت‌های بهداشتی متمرکز بر آسیب‌های محیطی، بخشی از مسئولیت فوری دولت و جامعه محسوب می‌شود.
راهکارها و پیشنهادها برای والدین چیست؟
۱. آموزش آگاهی محیط زیستی: والدین می‌توانند کودکان را نسبت به خطرات آلودگی آگاه کرده و مهارت‌های خودمراقبتی (مانند شست‌وشوی دست‌ها، رعایت بهداشت فردی و مصرف آب سالم) را آموزش دهند.
۲. تقویت تغذیه سالم: در حد امکان، مواد غذایی سالم و غنی از ویتامین‌ها در رژیم غذایی کودک گنجانده شود تا بخشی از اثرات آلودگی جبران شود.
۳. ایجاد محیط‌های ایمن خانگی: در فضای خانه، سعی شود محیطی آرام، تمیز و سبز برای کودکان ایجاد شود، حتی در مقیاس کوچک.
۴. حمایت روانی: فراهم کردن فرصت‌های بازی، گفتگو، نقاشی و دیگر فعالیت‌های خلاقانه برای کاهش استرس و اضطراب ناشی از بحران محیطی.
۵. همکاری با نهادهای درمانی: در صورت بروز علائم جسمی یا روانی، حتماً به مراکز درمانی و روان‌شناسی مراجعه شود و از برنامه‌های غربالگری استفاده گردد.
حق کودکان به محیط زیست سالم، ستون بنیادین حقوق بشری و کلید رشد سالم نسل آینده است. جنگ، علاوه بر تهدید مستقیم جان، با تخریب گسترده محیط زیست، کودک را از مهم‌ترین منابع حیاتی خود — یعنی هوای پاک، آب سالم و خاک ایمن محروم می‌سازد. این محرومیت، یک بحران چندبعدی ایجاد می‌کند که سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کودک را برای تمام عمر تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و سرمایه انسانی کشور را به‌شدت آسیب‌پذیر می‌سازد.
حمله و تجاوز نظامی اخیر، بار دیگر این ضرورت را برجسته کرد که محیط زیست کودکان باید به‌عنوان یک خط قرمز مطلق در تمامی سیاست‌های دفاعی، امنیتی و زیست‌محیطی دیده شود. وظیفه والدین، آموزش و مراقبت روزمره است؛ اما وظیفه دولت‌ها، ایجاد بستر ایمن، سیاست‌گذاری جامع، و رعایت تعهدات بین‌المللی در حفاظت از محیط زیست و سلامت کودکان است. حفاظت از محیط زیست، حفاظت از کودکی، سلامت و آینده یک ملت است؛ و بی‌توجهی به آن، نقض مستقیم کرامت انسانی و حق حیات نسل‌های آینده محسوب می‌شود.
نظر شما :