سیاستگذاری دفاعی، امنیتی و منطقه ای جمهوری اسلامی ایران

نویسنده: دکتر محمد بیدگلی، دکترای علوم سیاسی و کارشناس مسائل ایران

دیپلماسی ایرانی: ظرفیتBها و توانایی‌های کشور ایران بـا داشـتن ویژگی های منحصربه فردی مانند وسعت زیاد، منابع طبیعـی متنـوع، جمعیت فراوان، موقعیـت جفرافیـایی منحصر به فرد، توانمندی‌ها و ظرفیت‌های دفاعی واقعیتـی انکارناپـذیربوده و بـر نقش بازیگری جمهوری اسلامی ایران در این منطقه حیاتی صحه می‌گذارد. 

جنگ تحمیلی برای ما آموزه راهبردی مهمی داشت و آن این که نیروهای مسلح باید در شرایط آمادگی دائمی به سر ببرند و هرگونه غفلت و عقب ماندگی نتیجه‌ای جز تعرض دشمن در بر نخواهد داشت. 

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران امروز در نگاه مردم یک نیروی مسلح توانمند، ولایی و مردمی است. 

نگاه‌های تنگ نظرانه نسبت به مطالعات امنیت ملی قطعاً جوابگوی نیازهای کنونی کشور نیست و به سردرگمی و عدم موفقیت در مبارزه و مقابله با تهدیدات پیرامونی منجر خواهد شد. 

هدف نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، دفاع از کشور، حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نیز حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی در مقابل تهدیدهای نظامی دشمنان است. 

نقش راهبردی نیرو‌های مسلح در بسترسازی امنیت ملی زمینه ساز پیشرفت در سایه حوزه‌های اقتصادی، علمی، فرهنگی، اجتماعی است که از این حیث تولید و استقرار امنیت توسط نیرو‌های مسلح از اهمیت دوچندان برخوردار است. 

عامل قدرت و ارتقای همه ابعاد و وجوه آن از جمله ملزومات مهم هر کشور برای دستیابی به منافع در عرصه بین‌المللی است. در همین راستا دارا بودن توان نظامی قدرتمند همواره و در همه حال یکی از منابع اصلی قدرت به شمار می رود. در واقع قدرت نظامی، شرط اساسی بقای دولت نه تنها در جنگ بلکه در زمان صلح است و آن را قادر می سازد تا سیاست های بازدارندگی مؤثری را دنبال کند و به توانایی‌های لازم برای برقراری اتحادهای مؤثر دست یابد. حفظ و ارتقاء امنیت ملی را مبتنی بر دو مولفه‌ اساسی نیروی انسانی و تجهیزات راهبردی است که در این بین حفظ و رسیدگی به نیروی انسانی کارآمد، مجرب و مومن از اهمیت و جایگاه رفیعی برخوردار است. 

حفظ استقلال، تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی، دفع هرگونه تجاوز و شرارت از کشور، پیشرفت و تعالی در پرورش و تربیت نیروی انسانی در تراز نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و همچنین پیشرفت علمی و به‌روز رساندن تجهیزات و آموزش‌ها در حد عالی، از جمله وظایف نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. 

نیروهای مسلح کشور که متولی حوزه نظامی، دفاعی و امنیتی کشور هستند، به دلیل جایگاه والا و فوق‌العاده حساس خود باید در مقابل دشمنان و مسائل نوظهور غافلگیر نشوند و بتوانند ماموریت خطیر خود را به گونه‌ای مطلوب انجام دهند. 

سیاست امنیتی ایران را می‌توان برآیندی از تعامل عوامل داخلی و خارجی دانست. در رابطه با متغیرهای داخلی باید به نقش ایدئولوژی انقلاب اسلامی و منافع ملی درازمدت و تعامل احزاب کشور با هم اشاره داشت و در حوزه خارجی نیز فاکتورهایی چون واقعیات ژئوپلیتیک، ساختار و محیط امنیتی منطقه‌ای و بین‌المللی سهم ویژه‌ای در شکل‌دهی به راهبرد امنیتی جمهوری اسلامی ایران داشته‌اند.

سیاستگذاری امنیتی جمهوری اسلامی ایران طیف متنوعی از سازوکارهای دیپلماتیک، سیاسی، نظامی – مستشاری و اقتصادی را به منظور حفظ و گسترش نفوذ منطقه‌ای خود مورد استفاده قرار داده است. سیاستگذاری امنیتی کارآمد و موثر در محیط منطقه‌ای مستلزم آن است که سیاست خارجی کشور ضمن تداوم فعالیت در عرصه‌های میدانی، با گسترش تعامل و گفت‌وگوهای منطقه‌ای و بهره‌گیری از بازی‌های برد – برد و حفظ موازنه منطقه‌ای مطلوب، زمینه افول گفتمان منازعه آمیز شیعه – سنی در منطقه را فراهم آورد و فضاهایی از برداشت عدم تهدید را گسترش دهد.