اهمیت سپر دفاع موشکی برای آمریکا

کاندولیزا رایس وزیر، امور خارجه­ ایالات متحده در 31 فروردین با همتای خود از جمهوری چک دیدار کرد تا در باره پایگاه جنجال­برانگیز سیستم ضد موشکی  دفاعی آمریکا در این کشور به گفت و گو بپردازد. سیستمی که با مخالفت روسیه مواجه شده است و این کشور آن را تهدیدی استراتژیک علیه خود می­داند. کارل شوارزنبرگ وزیر خارجه­­ جمهوری چک نیز با حمایت از طرح آمریکا آن را برخوردی علیه تهدیدهای جدید "قرن بیست و یکم" از سوی کشورهای به اصطلاح سرکش از جمله ایران توصیف کرد.

هرچند اعضای کابینه­ دولت جمهوری چک با وی اتفاق نظر ندارند، واشنگتن در ماه ژانویه (بهمن سال 1385) از بسط  و گسترش طرح سپر دفاعی  ضد موشکی خود به اروپا که هنوز از لحاظ کارایی امتحان خود را به طور کامل پس نداده خبر داده بود.

بر اساس این طرح قرار است آمریکا  10 هواپیمای رهگیر بدون سرنشین در لهستان و یک سیستم راداری در جمهوری چک مستقر کند و به وسیله آن به رهگیری و ردیابی هرنوع حمله نظامی بپردازد. به احتمال زیاد امکان برقراری ارتباط میان این هواپیماها و سیستم راداری از یک سو و سیستم هشدار سریع پیشرفته­ آمریکا در قزاقستان فراهم آمده است. البته لازم به ذکر است که بر اساس پیش­بینی آمریکایی­ها این سیستم تا سال 2013 جنبه عملیاتی پیدا نخواهد کرد و واشنگتن در حال مذاکره با ورشو و پراگ در همین زمینه است.

به هر حال جورج بوش قرار است از 14 خرداد سفری چند روزه را به اروپا و کشورهای لهستان و چک آغاز کند تا موافقت رسمی این کشورها را برای استقرار سیستم دفاع موشکی کشورش جلب کند. این در واقع یکی از اقداماتی است که آمریکا در راستای این هدف برداشته است و گام بعدی جلب نظر مساعد روسیه ( یا دست کم متقاعد سازی این کشور به عدم مخالفت ) و سایر کشورهای اروپایی خواهد بود.

مانع روسیه

روسیه که عضوی از اعضای ناتو نیست به طور طبیعی و استراتژیک به دلیل استقرار این سیستم در اروپای شرقی یعنی بیخ گوش این کشور نگران است. سرگئی ایوانف، مشاور ارشد ولادمیر پوتین و وزیر دفاع سابق این کشور گفته است ما نمی­دانیم اروپای شرقی چه نیازی به این سیستم دارد؟ دیمتری پسکف، سخنگوی پوتین هم در مصاحبه اخیر خود با گاردین گفت روسیه " احساس فریب­خوردگی" از اقدامات آمریکا دارد و این رفتار، مسکو را " به بسط  و گسترش تجهیزات استراتژیک جهت مقابله و خنثی­سازی این پایگاه آمریکا [در اروپای شرقی] وادارخواهد کرد".

نشست30 فروردین اعضای ناتو هم باوجود تلاش آمریکا و برخلاف اظهارات جاپ دو هوپ دبیر کل ناتو و همچنین سخنرانی اریک ادلمان معاون وزیر دفاع آمریکا و سرلشکر هنری اوبرلینگ مدیر برنامه دفاع موشکی این کشور نتوانست از دغدغه­ها و نگرانی­های روسیه بکاهد. ایالات متحده به روسیه پیشنهاد بازدید از سیستم­های رهگیری در لهستان و جمهوری چک را داده است.

اما دلایلی که آمریکایی ها برای راه اندازی سیستم دفاع موشکی در اروپا ارائه کرده اند از جمله آنچه تهدید ایران و کره شمالی خوانده می شود، همچنان نقاط مورد اختلاف واشنگتن و مسکو به حساب می آیند. آمریکا معتقد است که در این مورد با روسیه اتفاق نظر وجود دارد، در حالی که به زعم کنستانتین تاتسکی، سفیر روسیه در مورد موضوعاتی نظیر ایران اشتراک نظری وجود ندارد. تاتسکی گفته است: پیشنهاد می­کنم کارشناسان ما نشستی داشته باشند و از نزدیک مواردی را به دقت بررسی کنند از جمله برد موشکهای ایران مثل شهاب یک و شهاب دو که آمار و ارقام ما و ایالات متحده یکسان نیست.

به گفته تاتسکی نه تنها ایران بلکه هیچ کشوری در منطقه قدرت حمله موشکی قابل اعتماد و معتبر به کشورهای عضو ناتو را ندارد؛ به همین دلیل روسیه خواهان حفظ وضع موجود و اداره امور به روش دیپلماسی است نه صرف میلیاردها دلار برای تجهیز یک سیستم دفاعی ضدموشکی.

این در حالی است که پنتاگون اعتقاد دارد ایران تا سال 2015 می­تواند موشک­های مجهز به کلاهک اتمی بسازد. سرلشکر هنری اوبرینگ مدیر آژانس دفاع موشکی آمریکا می­گوید ما و متحدانمان در برابر تهدیدهایی که مشاهده می­کنیم، در امان نیستیم و این تهدید روز به روز حقیقی­تر و فوری­تر می­شود.

به هر حال هم اکنون تلاش های دیپلماتیک آمریکا برای متقاعد کردن روسیه ادامه دارد. یک روز قبل از دیدار رایس با وزیر خارجه چک مقام­های رسمی آمریکا با همتایان خود از ناتو و روسیه  در بروکسل به گفت و گو پرداختند.

رابرت گیتس وزیر دفاع ایالات متحده نیز به روسیه سفر کرده تا مقام­های ارشد این کشور را در مورد لزوم به کارگیری این سیستم متقاعد کند. در اوسلو هم بین اعضای ناتو و روسیه جلسه­ای برگزار شد. درنهایت قرار است در ماه ژوئن 2007 زمان برگزاری اجلاس گروه هشت بوش رئیس جمهور آمریکا با ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دیدار و در این زمینه گفت و گو خواهد کرد.

یکی دیگر از موارد مورد اختلاف روسیه و آمریکا در راستای استقرار سیستم دفاع موشکی در روسیه، پیمان استارت است. جنیفر مکبی و ادوارد ایفت در گزارش ویژه­ ای در واشنگتن پست به اتمام و انقضای پیمان کاهش سلاح­های استرتژیک موسوم به استارت تا سال 2009 اشاره کرده و می­گویند آغاز فعالیت­های دولت بوش از همین حالا یعنی پیش ازانقضای این پیمان ( که از قضا با پایان ریاست جمهوری بوش و شاید جمهوری­خواهان همراه است ) سرنوشت این پیمان را تحت تÞثیر قرار داده است. درحالی که پیمان ان پی تی به دلیل فعالیت­های ایران و کره شمالی به خطر افتاده و روسیه تهدید کرده است از پیمان INF یا Intermediate Nuclear Forces Treaty خارج می­شود.

 این بدان معنا است که روسیه از گسترش سلاح­های کشتار جمعی توسط به اصطلاح تروریستها در هراس بوده و معتقد است که دیگر پیمان استارت تا پایان زمان مورد نظر کارایی ندارد. این پیمان که پیش­زمینه­ پیمان سورت SORT یا Strategic Offensive Reductions Treaty را فراهم آورد و زمینه ساز محو سلاح­های هسته­ای از اکراین، بلاروس و قزاقستان و پیوستن آنان به ان­پی­تی شد. به عقیده برخی از تحلیلگران دولت بوش نگران آن است که پیمان­هایی نظیر استارت باعث منع فعالیت های هسته ای آمریکا شده یا حداقل جلوی گسترش آن را بگیرد، در حالی که ان­پی­تی مانع کشورهایی نظیر ایران وکره شمالی نبوده است. بنابراین دولت بوش در تلاش است تا پیش از پایان دوره­اش پیمانی را جایگزین پیمان استارت کند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در ژوئن سال 2006 خواستار مذاکره با آمریکا در مورد این پیمان شده بود که به احتمال قوی در ژوئن امسال به آن پرداخته خواهد شد.

مخالفان و موافقان

جان رود، مقام عالی رتبه وزارت آمریکا به خبرنگاران در بروکسل گفت در اواخر ماه مه 2007 ( اوایل خرداد ) به پراگ مسافرت می­کند تا درباره مکان استقرار رادارهای نظامی در خاک جمهوری چک که بخشی از سپر دفاعی ضد موشکی ایالات متحده است، به  مذاکره بنشیند. "رود" که عهده­دار سمت منع گسترش سلاح های کشتار جمعی و امنیت بین المللی وزارت خارجه آمریکا است اذعان می­کند که ناتو به طور کامل با آمریکا همدل و هم­رای نیست. به همین دلیل آمریکا محتاج گفت و گوهای دو و چندجانبه است.

سیاست مداران در فرانسه، اسپانیا، اسلواکی علاوه بر مردم لهستان و جمهوری چک مخالفت آشکار خود را با استقرار سیستم دفاع موشکی آمریکا دراروپا ابراز داشته­اند. تنها مقام­های بلند پایه درلهستان و چک و همان­طور که قابل پیش­بینی بود آلمان از اجرای چنین طرحی حمایت به عمل آورده­اند چون به روابط خود با آمریکا اهمیت ویژه­ای قایل هستند. فرانس جوزف یونگ وزیر دفاع آلمان در سخنرانی خود در برابر کمیته­ امور خارجه­ پارلمان اروپا این سیستم را به عنوان " نقش حفاظتی" برای اروپا توصیف کرد.

صحنه سیاسی جمهوری چک در واکنش به طرح دفاعی آمریکا به دو دسته تقسیم شده و حزب دموکرات مدنی و دموکرات مسیحی مدافع ساخت سیستم راداری در این کشور و حزب سبزها مخالف آن هستند و اعتقاد دارند که اگرهم چنین پروژه­ای در کشورشان به اجرا درآید، باید بخشی از فعالیت­های ناتو باشد. سوسیال دموکرات­ها نیز اعتقاد دارند که باید درمورد این طرح همه­پرسی به اجرا درآید. اما کمونیست­های جمهوری چک به کلی با استقرار رادار در کشورشان مخالفند.

تونی بلر گفته است کشورش در صورتی از این طرح حمایت می­کند که بخشی از این سیستم در بریتانیا استقرار یابد.

جن مارینوس ویرسما از کشور هلند و معاون رهبر سوسیالست­ها در پارلمان اروپا در مصاحبه اخیرش گفت جورج بوش رویکرد یکجانبه به مشکلات چندجانبه اتخاذ می­کند و در مورد گسترش سلاح­های هسته­ای متحدان اروپایی­اش را طرف مشورت قرار نمی­دهد.

برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند مقام­های بلندپایه نظامی آمریکا این طرح را بالاخره به پیش خواهند برد حتی اگر پشتیبانی وسیعی از آن به عمل نیاید چون از نظر آنان این سیستم ضد موشکی برای دفاع از آمریکا و متحدانش در برابر آن چه تهدید کشورهایی نظیر ایران خوانده می شود، بسیار لازم و ضروری است.

دیپلماتهای آمریکایی و فرماندهان نظامی این کشور از دو ماه گذشته فعالیت شدیدی را در اروپا و در کنگره آمریکا آغاز کرده­اند تا حمایت همه­جانبه از آنها را به دست آورند. با این وصف حتی مقام­های بلندپایه وزارت دفاع تهدید کرده­اند نگرانی­های روسیه و اعتراض­های ناتو مانع انجام این پروژه نخواهد بود.

به هر حال به گفته­ مقام­های بلندپایه آمریکایی مذاکرات در باره این سیستم ضد موشکی تا پایان سال جاری میلادی یعنی دی 1386 خاتمه می­یابد.