فشارهای فزاینده بر پیونگ یانگ برای رفع خطرات هسته ای

کره شمالی چگونه هسته ای شد؟

۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۲ | ۱۷:۰۸ کد : ۱۹۱۵۹۳۵ آسیا و آفریقا نگاه ایرانی
دکتر مهدی دانش یزدی کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل و معاون سابق نمایندگی ایران در سازمان ملل در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی به تحولات پرونده هسته ای کره شمالی اشاره می کند و معتقد است هرچند بسیاری از کارشناسان عملی شدن تهدید کره شمالی در مورد حمله هسته ای را چندان محتمل نمی دانند با این حال حتی تهدید به استفاده از سلاح های اتمی را اقدامی خطرناک و غیرعاقلانه تلقی می کنند.
کره شمالی چگونه هسته ای شد؟

دیپلماسی ایرانی: سومین آزمایش هسته ای کره شمالی، پرونده این کشور را مجددا به صدر اخبار جهانی بازگردانده است. در پی این آزمایش، شورای امنیت تحریم های سنگین تری را علیه این کشور اعمال کرد. در پاسخ به این قطعنامه، کره شمالی آمریکا و کره جنوبی را به حمله هسته ای تهدید کرد. این تهدید بحران کره را به مرحله تازه و خطرناکی رسانده است. آمریکا، کره جنوبی، ژاپن و حتی استرالیا واکنش های تندی در قبال تهدیدات کره شمالی نشان داده و تمهیدات جدی اندیشیده اند. آمریکا فشار سیاسی سنگینی بر چین وارد کرده تا با استفاده از نفوذ خود و شرکت در اعمال تحریم های شورای امنیت علیه کره شمالی، موجب رفع تهدید حمله هسته ای این کشور شود. روز گذشته رسانه های خبری از همراهی چین با آمریکا در اعمال این تحریم ها خبر دادند و گزارش شد که چین که بزرگترین شریک تجاری کره شمالی محسوب می شود به بستن حساب کره شمالی اقدام کرده است و تمامی تبادلات ارزی و پولی با کره شمالی در بانک چین متوقف شده است. در همین حال باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده در دیدار با رئیس جمهور کره جنوبی گفت که روزهایی که کره شمالی بتواند تهدید کند و امتیازاتی بگیرد، پایان یافته است. به نظر می رسد که فشارهای جهانی روز به روز بر کره شمالی افزایش می یابد ولی کره شمالی همچنان به راه خود می رود و  پیچیدگی های بحران کره شمالی روز به روز فزونی می یابد. اما کره شمالی تا نقطه کنونی چه راهی را سپری کرده است و پرونده هسته ای این کشور چه تحولاتی داشته است؟  این سوالی است که در یادداشتی که در پی می آید تلاش می شود به آن پاسخ داده شود.

تاریخچه کره شمالی

شبه جزیره کره از سال 1945 که به دنبال شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم از سلطه و اشغال این کشور آزاد شد، عملا به دو کشور تقسیم گردید. قسمت شمالی آن به اشغال شوروی و قسمت جنوبی آن به اشغال آمریکا درآمد. در سال 1946 حزب کمونیست کره شمالی با حمایت شوروی تشکیل و کیم ایل سونگ رهبر آن شد.در سال 1948 جمهوری دمکراتیک خلق کره اعلام موجودیت کرد. در سال 1950 بخش جنوبی شبه جزیره کره اعلام استقلال کرد که متعاقب آن مورد حمله بخش شمالی قرارگرفت و به این ترتیب جنگ دو کره آغاز شد.

. روز گذشته رسانه های خبری از همراهی چین با آمریکا در اعمال این تحریم ها خبر دادند و گزارش شد که چین که بزرگترین شریک تجاری کره شمالی محسوب می شود به بستن حساب کره شمالی اقدام کرده است و تمامی تبادلات ارزی و پولی با کره شمالی در بانک چین متوقف شده است. در همین حال باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده در دیدار با رئیس جمهور کره جنوبی گفت که روزهایی که کره شمالی بتواند تهدید کند و امتیازاتی بگیرد، پایان یافته است. به نظر می رسد که فشارهای جهانی روز به روز بر کره شمالی افزایش می یابد ولی کره شمالی همچنان به راه خود می رود و  پیچیدگی های بحران کره شمالی روز به روز فزونی می یابد.

تقسیم یک ملت و یک سرزمین به دو بخش کاملا جداگانه دارای چنان آثار و عواقبی بود که به زودی و با تحریک ابرقدرتها منجر به جنگ خونین و ویرانگر بین آنها گشت. جنگ کره از 25 ژوئن 1950 تا 27 ژوئیه 1953 به طول انجامید و به قیمت جان دو ملیون انسانتمام شد. پایان جنگ با انعقاد قرارداد آتش بس بین دو کره تحقق یافت، گرچه تا زمان حاضر توافقی برای صلح پایدار به طور رسمی بین دو کشور صورت نگرفته است. بر اساس این قرارداد، دو طرف (از جمله ایالات متحده که در جنگ به نفع کره جنوبی وارد شده بود) مجاز بودند که به گشت زنی در داخل منطقه حائل (غیر نظامی) بپردازند. همچنین نیروهای ناظر آتش بس سازمان ملل در منطقه حائل بین دو کشور مستقر شدند و وظیفه نظارت بر اجرای مقررات قرارداد مزبور را به عهده گرفتند.

اختلافات دو کره و جانبداری ابرقدرتها از طرفین دعوی چنان بود که تا پایان دوران جنگ سرد، هیچیک از دو کره موفق نشدند به عضویت سازمان ملل درآیند. شوروی در شورای امنیت از عضویت کره جنوبی جلوگیری می کرد و آمریکا متقابلا موافقت با عضویت کره شمالی در سازمان ملل را موکول به موافقت با عضویت کره جنوبی در این سازمان کرده بود. فروپاشی اتحاد شوروی موجب شد که کره شمالی بزرگترین و مهمترین حامی سیاسی، نظامی و اقتصادی خود را از دست بدهد. همین امر سبب شد که روسیه (دولت جانشین شوروی) نه تنها از مخالفت با عضویت کره جنوبی در سازمان ملل دست بردارد بلکه این کشور را در اوت 1992 به رسمیت بشناسد. نهایتا هر دو کره در 17 سپتامبر 1991 همزمان به عضویت سازمان ملل پذیرفته شدند.با از دست رفتن حمایت مسکو از پیونگ یانگ، پکن به صورت تنها متحد و حامی حکومت کمونیستی کره شمالی درآمد. بی شک از نظر دیپلماتیک، کره شمالی منزوی ترین دولت به حساب می آید و این انزوا با تداوم و استمرار سیاستهای سنتی این کشور هر روز بیشتر شده است.

از بدو تاسیس کره شمالی، آمریکا همواره موضع خصمانه ای نسبت به این کشور داشته و نقش اساسی در انزوای آن در سطح بین المللی ایفا کرده است. در سپتامبر 1956 امریکا تصمیم گرفت که بر خلاف بند 13 (د) قرارداد آتش بس کره، تسلیحات هسته ای در خاک کره جنوبی مستقر کند. این تصمیم در مراحل مختلف طی سالهای 1957 و 1958 به اجرا درآمد. تلاش های شوروی و هم پیمانانش در سازمان ملل برای جلوگیری از تصمیم آمریکا به جایی نرسید. متقابلا کره شمالی اقدام به ایجاد تاسیسات عظیم زیرزمینی تسلیحات متعارف در نزدیکی منطقه حائل کرد به طوری که نیروهای کره جنوبی و آمریکایی در تیررس این تسلیحات قرارگرفتند.در سال 1963 کره شمالی از شوروی درخواست کمک کرد تا بتواند به تکنولوژی و تسلیحات هسته ای دست پیداکند؛ اما این درخواست پذیرفته نشد. معهذا شوروی موافقت کرد که به برنامه صلح آمیز هسته ای کره شمالی از جمله آموزش کارشناسان این کشور کمک کند. بعدها چین هم با درخواست مشابه کره شمالی مخالفت کرد.

وضعیت بین دو کره علیرغم قرارداد آتش بس همواره تنش آمیز و ناپایدار بوده است. حضور نیروهای آمریکایی در منطقه حائل همواره مورد اعتراض کره شمالی بوده و بارها این نیروها را نیروهای اشغالگر خوانده است. بعد از فروپاشی شوروی، کره شمالی سعی کرد تا به توافقی امنیتی با آمریکا دست یابد و برای این منظور پیشنهاد کرد که طی مذاکرات دوجانبه جهت عقد قرارداد عدم تجاوز با آمریکا امضا کند که آمریکا با این پیشنهاد موافقت نکرد.نظر آمریکا این بود که مذاکره با کره شمالی صرفا باید از طریق شش جانبه (شامل کره شمالی، کره جنوبی، آمریکا، روسیه، چین و ژاپن) صورت گیرد. آمریکا ادعا می کرد که کره شمالی پایبند توافقات قبلی نبوده و قابل اعتماد نیست. کره شمالی در بدو امر پیشنهاد آمریکا را رد کرد و نتیجتا بن بستی به وجود آمد که سالها به درازا کشید. مآلا با تلاش های دیپلماتیک چین، مذاکرات کره شمالی با آمریکا در قالب گروه شش جانبه در اوت 2003 شروع گردید و در سال های بعد به طور نه چندان منسجم ادامه یافت.

در سال 2000 تحول مهمی در روابط دو کره به وجود آمد و آن ملاقات سران دو کشور در پیونگ یانگ بود. به دنبال این دیدار تبلیغات دو کشور علیه یکدیگر متوقف گردید. روزنامه نگاران جنوب به دیدار همتایان شمالی خود رفتند. زندانیان کره شمالی در کره جنوبی مورد عفو قرارگرفته و آزاد شدند. در سال 2001 هیاتی از اتحادیه اروپا به ریاست نخست وزیر سوئد برای بررسی وضعیت کره شمالی به آن کشور سفر کرد تا امکان ارتقای روابط را ارزیابی کند.در سال 2002 نخست وزیر ژاپن برای نخستین بار به کره شمالی سفر کرد که دراین سفر رهبر کره شمالی از ژاپن به خاطر ربودن اتباع ژاپنی در دهه 70 و 80 میلادی عذرخواهی نمود. در خلال این سال ها تصور می شد که کره شمالی به تدریج در حال خروج از انزوای سیاسی و اقتصادی است؛ اما در سال های بعد بطلان این تصور مشهود گردید.

تحولات هسته ای کره شمالی

تلاش کره شمالی برای دست یابی به فن آوری هسته ای از سال های اولیه دهه پنجاه میلادی شروع شد. در دسامبر 1952 کره شمالی مؤسسه ای به نام مؤسسه تحقیقات انرژی هسته ای تاسیس کرد، اما فعالیت های هسته ای کره شمالی با انعقاد قرارداد همکاریهای فنی با شوروی در فوریه 1956 آغاز گردید. بر اساس این قرارداد، کارشناسان کره شمالی برای آموزش به شوروی اعزام شدند. متعاقبا در سال 1959 قراردادی بین شوروی و کره شمالی به امضا رسید که طی آن مسکو متعهد شد تا یک مجتمع تحقیقات هسته ای صلح آمیز برای کره شمالی در منطقه یونگبیون دایر کند.در خلال دهه شصت میلادی، این مجتمع از طریق همکاری و کمک های فنی گسترده شوروی توسعه چشمگیری یافت. در این سالها روابط   کره شمالی با چین دچار رکود بود که ظاهرا دلیل اصلی آن مخالفت چین با درخواست رهبر کره شمالی برای دادن فن آوری هسته ای به این کشور بود. گفته می شود که پیشرفت برنامه هسته ای  کره شمالی صرفا ناشی از کمک های مسکو نبود بلکه فن آوری بومی و تلاش های دانشمندان این کشور نیز نقش بسزایی در این زمینه داشته است.

در خلال دهه های هفتاد و هشتاد میلادی، مرکز ثقل توسعه صنعتی کره شمالی بر برنامه هسته ایآن قرار داشت و در این دوران پروژه هسته ای آن رشد قابل توجهی یافت. به همین دلیل، فشارهای آمریکا بر شوروی افزایش یافت تا در مورد همکاریهای هسته ای خود باکره شمالی تجدید نظر کند. این فشارها نهایتا سبب شد تا کره شمالی قرارداد پادمان سه جانبه ای با آژانس بین المللی انرژی اتمی و شوروی در ژوئیه 1977 امضا کند و بدین ترتیب مجتمع یونگبیون زیر نظارت آژانس قرار گیرد. به علاوه، کره شمالی در قبال دریافت چهار راکتور آب سبک از شوروی، معاهده عدم گسترش سلاح های هسته ای (ان.پی.تی.) را در دسامبر 1985 امضا کرد.

در سپتامبر 1991 جرج بوش (پدر) رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که تسلیحات هسته ای را از خاک کره جنوبی خارج می کند که در دسامبر همان سال رئیس جمهور کره جنوبی رسما اعلام کرد که در آن کشور دیگر سلاح هسته ای وجود ندارد. متعاقبا دو کره "بیانیه مشترک هسته ای زدایی از شبه جزیره کره" را امضا کردند. در این بیانیه طرفین متعهد شدند تا از "آزمایش، ساخت، تولید، دریافت، تملک، ذخیره سازی، استفادهیا بکارگیری سلاح های هسته ای" خودداری کنند. این بیانیه که نوعی قرارداد رسمی بین دو کشور بود، رژیم نظارت دو جانبه ای را نیز پیش بینی کرده بود که در عمل هرگز به مورد اجرا درنیامد.

با پایان یافتن دوران جنگ سرد و فروپاشی شوروی، موقعیت کره شمالی مخصوصا در زمینه هسته ای آسیب پذیر شد.همین وضعیت موجب شد تا کره شمالی در سال 1992 موافقت نامه پادمان های آژانس را رسما بپذیرد. متعاقب آن بازرسی های متعددی از سوی بازرسان آژانس از تاسیسات هسته ای کره شمالی در آن سال به عمل آمد. اما زمانی که در فوریه 1993 آژانس درخواست کرد تا از دو سایت مشکوک بازدید کند، کره شمالی با آن مخالفت کرد و این دو سایت را نظامی و غیرقابل بازرسی توصیف نمود. به دنبال این مخالفت، آژانس از شورای امنیت سازمان ملل خواست که کره شمالی را ملزم به اجازه دادن برای بازدید از دو سایت مورد نظر کند. در پاسخ،  کره شمالی هم در تاریخ 12 مارس 1993 اعلام کرد که از ان پی تی خارج خواهد شد. پس از مذاکرات فشرده و سخت سیاسی، و با فشار آمریکا، کره شمالی موضوع خروج خود از ان پی تی را یک روز قبل از عملی شدن، به حال تعلیق درآورد اما اعلام کرد که تعهدش به پادمان ها مربوط به فعالیت های زمان حاضر است نه فعالیت های گذشته.

در ماه مه 1994 کره شمالی در تاسیسات و مواد هسته ای خود اقدامات و جابجایی هایی بدون حضور بازرسان آژانس صورت داد که منجر به بروز بحران تازه ای شد. نگرانی از این جابجایی ها مربوط به پسمانده های سوختی بود که بیم آن می رفت برای کاربرد نظامی ذخیره شده باشد. بیل کلینتون رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به این اقدام کره شمالی اعلام کرد که از شورای امنیت خواهد خواست تا تحریم های اقتصادی علیه کره شمالی وضع و اعمال نماید.  کره شمالی هم اعلام کرد که تحریم های اقتصادی را "اقدام جنگی" تلقی کرده و با آن مقابله می کند. این بحران با سفر جیمی کارتر به پیونگ یانگ و ملاقات و توافق وی با کیم ایل سونگ در ژوئن 1994 فروکش کرد.این دیدار منجر به تدوین یک "چارچوب توافق شده" بین آمریکا و کره شمالی در اکتبر 1994 گردید. این توافق دارای نکات مهم و قابل توجهی بود از جمله این که کره شمالی عمده فعالیت های هسته ای خود را متوقف (فریز) کرده و آژانس این توقف را تائید کند، و به "بیانیه مشترک هسته ای زدایی شبه جزیره کره" پایبند باشد؛ و در مقابل، آمریکا برای تشکیل یک کنسرسیوم بین المللی برای ساخت دو راکتور آب سبک در  کره شمالی پیش قدم شود، و علاوه بر آن تا سال 2003 سالانه 500000 تن نفت در اختیار کره شمالی قرار دهد با این هدف و برنامه که در سال 2003 اولین راکتور آب سبک به مرحله عملیاتی شدن برسد. به علاوه، آمریکا رسما تضمین دهد که مبادرت به تهدید و یا استفاده از سلاح هسته ای علیه کره شمالی نخواهد کرد.

"چارچوب توافق شده" برای مدتی قریب یک دهه حاکم بر روابط آمریکا با کره شمالی بود و همین امر موجب کاهش بحران در شبه جزیره شده بود. با این وجود هیچیک از طرفین آن از اجرای آن رضایت نداشتند. آمریکا از عدم اجازه به بازرسان آژانس برای بازرسی فعالیت های گذشته کره شمالی ناخشنود بود و کره شمالی از تاخیر در ساخت راکتور آب سبک ناراضی. در سال 2001، دولت جرج بوش (پسر) رئیس جمهور آمریکا نگاه سخت گیرانه تری نسبت به اجرای "چارچوب توافق شده" داشت. در جامعه بین المللی هم شایع بود که کره شمالی مخفیانه در پی ساختن بمب است. در این فضا بود که بوش در سخنرانی سالانه خود در کنگره از کره شمالی به عنوان "محور شرارت" نام برد. در تابستان 2002 مقامات اطلاعاتی آمریکا اعلام کردند که فن آوری غنی سازی بالای اورانیوم از پاکستان به کره شمالی منتقل شده و در قبال آن، پاکستان تکنولوژی ساخت موشک بالستیک از کره شمالی دریافت کرده است. در اکتبر 2002 مقامات آمریکایی ادعا کردند کهکره شمالی در مذاکرات دو جانبه تلویحه تائید کرده اند که غنی سازی اورانیوم با غلظت بالا را مخفیانه انجام داده اند، اما کره شمالی در پاسخ گفت که این برنامه را برای دفاع از خود صرفا در دستور کار داشته است. آمریکا بر اساس ادعای خود، در دسامبر 2002 تحویل محموله های نفت بهکره شمالی را متوقف کرد و کره شمالی هم متقابلا به توقف (فریز) فعالیت های هسته ای خود پایان داد و بازرسان آژانس را اخراج و در تاریخ 10 ژانویه 2003 اعلام کرد که از ان پی تی خارج خواهد شد. البته کره شمالی در ابتدا گفت که با شکستن فریز قصد تولید انرژی صلح آمیز دارد و هدفش ساختن بمب نیست.

سال 2013 نوید بخش کاهش بحران شبه جزیره کره نبوده است. در تاریخ 12 فوریه 2013 کره شمالی مبادرت به سومین آزمایش هسته ای کرد. این اقدام همانند آزمایش های قبلی کره شمالی با اعتراض و محکومیت بین المللی مواجه گردید. شورای امنیت در تاریخ 7 مارس 2013 طی قطعنامه 2094 ضمن محکوم کردن این اقدام، تحریم های جدیدی علیه کره شمالی وضع کرد. در پاسخ به این قطعنامه، کره شمالی آمریکا و کره جنوبی را به حمله هسته ای تهدید کرد. این تهدید بحران کره را به مرحله تازه و خطرناکی رسانده است. آمریکا، کره جنوبی، ژاپن و حتی استرالیا واکنش های تندی در قبال تهدیدات کره شمالی نشان داده و تمهیدات جدی اندیشیده اند. آمریکا فشار سیاسی سنگینی بر چین وارد کرده تا با استفاده از نفوذ خود و شرکت در اعمال تحریم های شورای امنیت علیه کره شمالی، موجب رفع تهدید حمله هسته ای این کشور شود. البته بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران، عملی شدن تهدید کره شمالی را چندان محتمل نمی دانند گرچه حتی تهدید به استفاده از سلاح های اتمی را اقدامی خطرناک و غیرعاقلانه تلقی می کنند.

در اوائل سال 2003 آمریکا ادعا کرد که فعالیت های کره شمالی مشکوک است و نشانه از انحراف به سمت نظامی شدن دارد. در سپتامبر همان سال، گفته های سخنگوی وزارت خارجه کره شمالی حکایت از آن داشت که این کشور به مواد لازم برای ساخت چهار تا شش بمب هسته ای دست یافته است. در آوریل 2003 بنا به پیشنهاد چین، مذاکرات سه جانبه ای بین آمریکا، چین وکره شمالی با هدف پایان دادن به بحران هسته ایکره شمالی در پکن صورت گرفت که در نهایت به مذاکرات شش جانبه (شامل کره شمالی، کره جنوبی، آمریکا، روسیه، چین و ژاپن) تبدیل شد. اولین دور این مذاکرات در اوت 2003 برگزارشد و سپس در فوریه و ژوئن 2004 ادامه یافت ولی به دلیل تنش بین کره شمالی و آمریکا برای یک سال متوقف گردید تا این که مجددا در ژوئیه 2005 از سرگرفته شد. سرانجام در سپتامبر 2005 مذاکرات شش جانبه به نتیجه رسید و گروه شش با امضای سندی تحت عنوان "بیانیه اصول" از گسترش بحران کره جلوگیری کرد. بر اساس این سند، کره شمالی تعهد کرد که برنامه هسته ای خود را کنار بگذارد و به ان پی تی بازگردد و بازرسان آژانس را بپذیرد. در مقابل، آمریکا اعلام کرد که قصد حمله هسته ای یا غیرهسته ای به کره شمالی ندارد و تسلیحات هسته ای در کره جنوبی مستقر نمی کند. طرفین همچنین بر تنفیذ و اجرای "بیانیه مشترک هسته ای زدایی از شبه جزیره کره" تاکید کردند. مشکلی که بر سر اجرای این بیانیه به وجود آمد تفسیر متفاوت آمریکا و کره شمالی در مورد تعهدات یکدیگر و اقدامات متناقض آنها با مفاد بیانیه بود. با این ترتیب، مذاکرات شش جانبه و "بیانیه اصول" برای مدت 18 ماه به دست فراموشی سپرده شد.

در طول سال 2006 بحران هسته ای کره شمالی عمق بیشتری یافت. در اکتبر این سال، کره شمالی مبادرت به نخستین آزمایش هسته ای خود کرد. شورای امنیت سازمان ملل بلافاصله واکنش نشان داد و با صدور قطعنامه 1718 تحریم هایی را علیه کره شمالی وضع و اعمال نمود. در این اوان چین تلاش دیپلماتیک فشرده ای به کار برد تا این که گروه شش در دسامبر 2006 در پکن تشکیل جلسه داد.این جلسه نتیجه ای نداشت. مجددا در فوریه 2007 گروه شش تشکیل گردید که در پایان از آن به عنوان مذاکرات موفق نام برده شد. در این اجلاس طرفهای مذاکره کننده بر سندی توافق کردند که عنوان "اقدامات مقدماتی برای اجرای بیانیه مشترک" را یدک می کشید. بر پایه این سند،کره شمالی موافقت کرد تا به تمام فعالیت های هسته ای خود پایان دهد و برنامه هسته ای خود را کنار بگذارد و به ان پی تی بپیوندد و پادمان های آژانس را بپذیرد به طوری که همه این اقدامات ظرف مدت 60 روز صورت گیرد. در مقابل، بسته تشویقی شامل کمک های اقتصادی و انرژی به  کره شمالی ارائه شود. همچنین آمریکا تعهد کرد که 25 ملیون دلار دارایی های کره شمالی را که در یکی از بانک های ماکائو ضبط شده بود، را آزاد کند. بانک مزبور بعدا اعلام کرد که به دلیل تحریم های آمریکا قادر نیست دارایی هایکره شمالی را آزاد نماید. همین مساله باعث شد تا روسیه پا درمیانی کند و با انتقال دارایی های مذکور به یکی از بانک های آن کشور، از بی اثر شدن نتیجه مذاکرات شش جانبه جلوگیری کند.

بعد از توافق فوریه 2007، کره شمالی مبادرت به تعطیلی و بستن تاسیسات هسته ای خود کرد و به بازرسان آژانس اجازه داد از محل های مورد نظر بازرسی نمایند. در دور بعدی مداکرات شش جانبه، "برنامه عمل دوم" مورد توافق قرارگرفت که به موجب آن کره شمالی موظف شد گزارش صحیح و کاملی از فعالیت های هسته ای خود تا آخر دسامبر 2007 ارائه کند. این تاریخ سپری شد و گزارشی از سوی کره شمالی ارائه نگردید که دلیل آن استنکاف کره شمالی از ذکر فعالیت های گذشته خود بود. با تلاش و فشار سیاسی چین، سرانجام کره شمالی در تاریخ 26 ژوئن 2008 گزارش خود را به آژانس ارائه کرد. با این که محتوای این گزارش آشکار نگردید اما رسانه های غربی ادعا کردند که گزارش کامل و صحیحی نبوده و از ذکر همکاری کره شمالی با کشورهایی مثل سوریه خودداری کرده است. معهذا دولت بوش به کنگره اعلام کرد که در نظر دارد کره شمالی را از لیست کشورهای حامی تروریسم حذف کرده و برخی تحریم ها در زمینه انرژی علیه کره شمالی را ملغی نماید. در پاسخ به این اقدامات، کره شمالی مبادرت به تخریب برج خنک کننده در مجتمع یونگبیون کرد—اقدامی که توجه جهانی را به خود جلب نمود. حذف کره شمالی از لیست حامیان تروریسم با تاخیر صورت گرفت وکره شمالی تهدید به از سرگیری فعالیت های هسته ای خود کرد. نهایتا در تاریخ 11 اکتبر 2008 کره شمالی از لیست تروریسم حذف شد و در مقابل قبول کرد که مذاکرات در مورد از کارانداختن تاسیسات هسته ای خود آغاز شود. متعاقبا گروه شش در دسامبر 2008 در پکن تشکیل جلسه داد تا در مورد نحوه راستی آزمایی در خصوص از کارانداختن تجهیزات و تاسیسات هسته ایکره شمالی مذاکره شود. این مذاکرات به دلیل حساسیت زیاد به نتیجه ای نرسید.

سال 2009 آرامشی در بحث هسته ای کره شمالی به ارمغان نیاورد. پرتاب راکت به فضا از سوی کره شمالی در مارس 2009 جنجال زیادی ایجاد کرد. آمریکا، ژاپن و کره جنوبی این اقدامکره شمالی را نقض قطعنامه شورای امنیت و تعهدات این کشور خواندند.  کره شمالی هم در پاسخ به این اعتراضات، بر خلاف توافقات حاصله در گروه شش، بازرسان آژانس را اخراج و به بازسازی مجتمع یونگبیون مبادرت کرد. در 25 مه 2009  کره شمالی دست به دومین آزمایش هسته ای خود زد. این اقدام واکنش تند جامعه بین المللی را بدنبال داشت، از جمله واکنش شورای امنیت که مبادرت به صدور قطعنامه 1874 نمود. در اقدامی تلافی جویانه،  کره شمالی اعلام کرد که غنی سازی اورانیوم را از سر می گیرد و به میز مذاکرات شش جانبه باز نمی گردد و به توافقات قبلی پایبند نمی باشد.

تنش بین دو کره در سال های 2010 و 2011 ادامه یافت. کیم جونگ ایل رهبرکره شمالی سه بار به چین سفر کرد. در این سفرها وی تلاش کرد تا با کمک و کسب حمایت دیپلماسی چین از وخامت اوضاع بکاهد. معهذا حوادث میدانی مانع از کاهش بحران شد، از جمله چند مورد برخورد نظامی با کره جنوبی. در مارس 2010 کره شمالی به یک کشتی کره جنوبی حمله و آن را غرق کرد که موجب کشته شدن 46 سرنشین آن گردید.البته کره شمالی رسما مسؤلیت این حمله را به عهده نگرفت. در نوامبر همین سال کره شمالی به جزیره یون پیونگ کره جنوبی حمله کرد که تعدادی کشته بر جای گذاشت. در مارس 2011 کره شمالی اعلام کرد که حاضر است به مذاکرات شش جانبه بدون قید و شرط باز گردد، لکن در همین زمان منابع غیررسمی گزارش دادند که کره شمالی در حال تکمیل تاسیسات هسته ای خود است و موفق شده است تا پایان این سال تعداد 2000 سانتریفیوژ پی 2 را در یونگ بیون نصب کند.

مرگ کیم جونگ ایل در دسامبر 2011 امیدها را برای احیای مذاکرات شش جانبه زنده کرد. در فوریه سال 2012 مذاکراتی بین آمریکا و کره شمالی صورت گرفت که در نتیجه آن کره شمالی اعلام کرد که در مقابل دریافت کمک غذایی از ایالات متحده، وقفه ای (موراتوریوم) در آزمایش هسته ای، غنی سازی اورانیوم، و آزمایش موشک های دوربرد را به مرحله اجرا می گذارد.با این وجود، آمریکا از پیشنهاد ارائه کمک غذایی خود به کره شمالی صرفنظر کرد به دلیل این که این کشور مبادرت به پرتاب موشک حامل ماهواره به فضا در 12 آوریل 2012 نمود. استدلال آمریکا این بود که از نظر فنی فرق چندانی بین راکت حامل ماهواره با موشک بالستیک نیست و پرتابموشک بالستیک از سوی کره شمالی توسط قطعنامه های 1718 و 1874 شورای امنیت منع شده است. کره شمالی در دسامبر 2012 با پرتاب راکت ماهواره دیگری به فضا فرستاد که واکنش بین المللی را به دنبال داشت، از جمله واکنش شورای امنیت که در تاریخ 22 ژانویه 2013 طی قطعنامه 2087 از کره شمالی خواست به فعالیت های هسته ای و برنامه موشکی خود پایان دهد.

سال 2013 نوید بخش کاهش بحران شبه جزیره کره نبوده است. در تاریخ 12 فوریه 2013 کره شمالی مبادرت به سومین آزمایش هسته ای کرد. این اقدام همانند آزمایش های قبلی کره شمالی با اعتراض و محکومیت بین المللی مواجه گردید. شورای امنیت در تاریخ 7 مارس 2013 طی قطعنامه 2094 ضمن محکوم کردن این اقدام، تحریم های جدیدی علیه کره شمالی وضع کرد. در پاسخ به این قطعنامه، کره شمالی آمریکا و کره جنوبی را به حمله هسته ای تهدید کرد. این تهدید بحران کره را به مرحله تازه و خطرناکی رسانده است. آمریکا، کره جنوبی، ژاپن و حتی استرالیا واکنش های تندی در قبال تهدیدات کره شمالی نشان داده و تمهیدات جدی اندیشیده اند. آمریکا فشار سیاسی سنگینی بر چین وارد کرده تا با استفاده از نفوذ خود و شرکت در اعمال تحریم های شورای امنیت علیه کره شمالی، موجب رفع تهدید حمله هسته ای این کشور شود. البته بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران، عملی شدن تهدید کره شمالی را چندان محتمل نمی دانند گرچه حتی تهدید به استفاده از سلاح های اتمی را اقدامی خطرناک و غیرعاقلانه تلقی می کنند. /16

انتشار اولیه: شنبه 21 اردیبهشت 1392/ باز انتشار: یکشنبه 22 اردیبهشت 1392

کلید واژه ها: کره شمالی آمریکا کره جنوبی چین مهدي دانش يزدي


( ۳۲ )

نظر شما :