اسرائیل، مسبب جنگ عراق و کویت بود؟

دیپلماسی ایرانی: خاورمیانه یکی از پیچیده ترین و بغرنج ترین مناطق جهان از لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود. در این میان عراق، کشوری که در سال 1921 تاسیس شد، یکی از پیچیده ترین و در عین حال حساس ترین کشورهای این منطقه بوده است. کشوری که گذرش از پادشاهی به جمهوریت توام با سیری از تحولات بوده و تا رسیدنش به ثبات نسبی در دوران حکومت رژیم بعث نیز سرشار از اتفاقات بی نظیر بوده است. دوران حزب بعث را می توان از تلخ ترین و خون بارترین وقایع دوران تاریخ عراق توصیف کرد. دوره ای که سراسر در جنگ گذشت و خشونت بی اندازه هیئت حاکمه تاریخی بی نظیر را برای خاورمیانه رقم زد. اما این دوره به اندازه ای در خود رمز و راز دارد که با وجود کتاب های بسیار هنوز کنه بسیاری از مسائل غامض باقی مانده و بسیاری از حقایق بیان نشده است. برای همین انتظار می رود باز هم کتاب ها درباره عراق نوشته شوند و قصه های عجیب و غریب بی شماری از آن شنیده شود.

کتاب "عراق از جنگ تا جنگ/صدام از این جا عبور کرد" از جمله کتاب هایی است که تلاش دارد از چهار زاویه بر بخش هایی از دوران تاریک رژیم بعث و پس از آن نوری بتاباند و حقایقی را بر ملا کند. این کتاب که توسط غسان الشربل، روزنامه نگار مشهور لبنانی و سردبیر روزنامه الحیات نوشته شده در حقیقت مصاحبه با چهار مقام سابق عالی رتبه عراقی است که هر کدام از دیدگاه خود به توصیف تاریخ عراق در دوران مسئولیتشان پرداخته اند. دیپلماسی ایرانی در چارچوب سلسله مصاحبه ها و مطالبی که هر هفته منتشر می کند، این بار به سراغ این کتاب رفته است که در این جا هفتادو یکمین بخش آن را می خوانید:

آیا عراقی ها در ابتدا از صدام حسین خوششان آمده بود؟

بله، در روزهای اول او را جوانی پایبند می دیدند که بسیاری از ویژگی های بارز را دارد. بسیاری از او خوششان آمده بود و او را به عنوان رهبر آینده ای می دیدند که عراق به آن نیاز دارد. او را به احمد حسن البکر ترجیح می دادند. صدام میزبان می شد و گفت وگو می کرد و در کنفرانس ها شرکت می کرد. باید فراموش نکنیم که عراق مملکت نفت خیزی است و از این طریق درآمدهای آن افزایش یافت و سبب شد تا مردم در رویاهای خود به دنبال آسایش باشند و به این اعتقاد برسند که صدام مرد سازندگی است.

آیا بکر در داخل ارتش عراق محبوب بود؟

بکر آن کاریزمایی که صدام داشت را نداشت. محافظه کار بود و برای کشور و ارتش می ترسید. خطر نمی کرد. آدم پاک دامنی بود بر اساس حقوقش زندگی می کرد و انضباط را بر فرزندانش تحمیل کرده بود و آنها را از تجارت دور کرده بود. آنها برای به پاکدامنی پدرشان ارزش قائل بودند.

در دهه هشتاد روابط میان سوریه و عراق متشنج بود، آیا نمی ترسیدید جنگی در بگیرد؟

عملا تنشی در روابط به دلیل حساسیت های حزبی قدیمی وجود داشت اما اختلافات بر سر نقش و موضع گیری در قبال ایران بعد از سقوط شاه و مسائل دیگر بر اختلاف ها افزود. اختلاف مخفی نبود، اما کار به جایی نرسید که باعث جنگ شود. ما اساسا تصور نمی کردیم روزی ارتش عراق با کشوری عربی بجنگد. برای همین هم جنگ کویت برای ما عجیب بود، شیوه و رفتارمان در قبال کویت با آن شعارهایی که قبلا سر می دادیم تطابق نداشتند. 

در اواحر دهه هشتاد صدام از طرف هایی که با حضور نظامی سوریه در لبنان مخالفت می کردند، حمایت نظامی می کرد؟

این پرونده در اختیار سازمان امنیت و ریاست جمهوری بود و ما هیچ ارتباطی با اداره یا تعامل با آن نداشتیم. معمولا چنین پرونده های خارجی ای از صلاحیت سازمان امنیت و زیر نظر رئیس جمهوری بود. فهمیدیم که حمایت ما باعث تقویت ژنرال میشل عون و دیگر طرف های ضد سوری می شود. واقعیت امر این است که موضوع به درگیری عراقی – سوری بر اراضی لبنان مربوط بود. متاسفانه لبنانی ها که به دلیل مشکلاتشان با یکدیگر می جنگیدند به نیابت از طرف های خارجی نیز با هم وارد جنگ می شدند.

آیا روابط صدام حسین با یاسر عرفات قوی بود؟

بله. عرفات شخصیت صدام حسین و نقاط ضعف او را شناخته بود و به گونه ای او را خطاب قرار می داد که از دست و دلبازی های او بهره مند شود. او را پیشوا می نامید و علنا صحبت از ورود به بیت المقدس با یکدیگر در حالی که سوار بر اسب سفید هستند و برای اقامه نماز به مسجد الاقصی وارد می شوند، می کرد. صدام هم احساس می کرد که واقعا فاتح بزرگی است.

آیا صدام تمایل داشت که وارد جنگ علیه اسرائیل شود؟

قطعا، موضع اعلام شده صدام در قبال اسرائیل مشهور است. اما حتی اگر هم رغبتی به این جنگ داشت بعد از جنگ عراق – ایران این رغبت از بین رفت. حرف همیشگی او این بود که اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد و همه را به از بین بردن آن دعوت می کرد.

در آن روزها تهدید می کرد که نیمی از اسرائیل را آتش خواهد زد؟

این مساله متاسفانه باعث شد در راس فهرست کشورهای درگیر با اراده جامعه جهانی قرار بگیرد. طرف های مربوطه به صدام حسین اطلاعاتی رساندند که نشان می داد اسرائیل به تاسیسات صنایع نظامی عراق حمله خواهد کرد، برای همین برای این که به اسرائیل هشدار داده باشد گفت در صورتی که اسرائیل به تاسیسات علمی و صنعتی ما حمله کند نیمی از اسرائیل را آتش خواهد زد. این منطق تنش آمیز سبب شد تا کار به جنگ کویت برسد، و آن هشدارها آغاز درگیری صدام با غرب بود.

ادامه دارد...

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11