هشدار بی شرمانه به ایران برای عدم فروش پهپاد به روسیه

دیپلماسی ایرانی: سیاستگذاری عمومی و اصل تفکر سیاستی بر پایه تضمین بقای حکمران استوار است که خود پیامد حساسیت سیاستگذاری به مسائل قدرت است. هر سیاستگذاری عمومی در نهایت در راستای مسئله قدرت، به نیات و اهداف حساس سیاستگذار و حکمران پیوند می‌خورد.

مسئله قدرت را می‌توان زیربنای سیاستگذاری عمومی دانست که البته هر سیاستگذار نیز با داشتن قدرت است که می‌تواند به سیاستگذاری بپردازد. بنابراین سیاستگذاران در سیاستگذاری عمومی به‌خصوص سیاستگذاری خارجی در دنیایی از قدرت، معادلات و مناسبات قدرت درگیر بوده و زندگی می‌کنند.

سیاستگذاری خارجی بدون تردید بر پایه اصل قدرت و اقتدار بازیگر در نظام جهانی استوار و تعریف می‌شود. در این روند از سیاستگذاری، هر بازیگر دارای منابعی از قدرت است که در نهایت به اقتدار بین‌المللی وی منجر شده و می‌تواند در حل معمای امنیت به سیاستگذار کمک کند.

منابع قدرت در جهان کنونی بیشمارند، اما منابع قدرت کارا و اثرگذار در دو حوزه اقتصاد، امنیت و دفاع همچنان از سایر منابع حتی منابع قدرت نرم کارآمدتر و اثربخش‌تر نشان داده و بازیگران را درگیر خود ساخته است. جنگ اوکراین یا همان تهاجم روسیه به اوکراین در 2022 نشان داده که بسیار فراتر از قدرت نرم و توان رسانه‌ای، توان و قدرت امنیتی و دفاعی در میدان نبرد جهانی اثرگذار است.

در چنین شرایطی است که توصیه یا هشدار ایالات متحده امریکا به ایران برای عدم همکاری و فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، مصداق توصیه به نابودی یک منبع قدرت مهم ایران از سوی خود ایرانیان است. این توصیه یا هشدار گستاخانه دولت امریکا به ایران را در محورهای زیر مورد بررسی قرار می‌دهیم:

یکم – اعتراف به قدرت دفاعی و نظامی ایران در آسیای جنوب غربی: در حالی که ایران بیش از 40 سال است که مورد سخت‌ترین تحریم‌های ممکن از سوی غرب به‌خصوص ایالات متحده آمریکا قرار داشته و حتی در تهاجم 8 ساله عراق به ایران نیز مورد تحریم بی‌سابقه دو بلوک شرق و غرب قرار داشت، هشدار اخیر "جیک سالیوان" مشاور امنیت ملی امریکا پیرامون فروش پهپادهای پیشرفته ایرانی به روسیه1 را می‌توان تأیید برتری نظامی و دفاعی ایران در جهان آشوبناک کنونی قلمداد کرد.

حساسیت دولت ایالات متحده در بالاترین سطح خود که علاوه بر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، لوید آستین وزیر دفاع این کشور نیز در نشست خبری مشترک با مارک میلی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا به صراحت اعلام می‌کند که فروش پهپادهای ایران به روسیه، ایده‌ای بد است و به ایران توصیه می‌کند که چنین کاری را انجام ندهد،2 مؤلفه‌ای از اقتدار دفاعی و نظامی ایران در سطح جهانی به‌ویژه آسیای جنوب غربی است.

هشدارها یا توصیه‌های مداخله‌جویانه امریکا به ایران برای عدم فروش تجهیزات نظامی به روسیه و قرار گرفتن این اخبار در صدر خبرهای منطقه و بحران جنگ اوکراین، یک اعتراف آشکار به قدرت برتر ایران در معادلات جهانی و یک توصیه نهانی به بازیگران منطقه‌ای است که باید در رقابت با ایران، احترام این کشور به عنوان قدرت برتر نظامی منطقه‌ای را در نظر داشته باشند.

دوم - اصل وابستگی متقابل قدرت‌های بزرگ جهانی به یکدیگر: واکنش‌های مختلف به خبر فروش احتمالی پهپادهای پیشرفته نظامی ایران به روسیه، هر چند با مسئله جنگ اوکراین گره خورده و سعی می‌شود تا این رویداد در قالب ضعف تجهیزات روسیه و اقدام ایران علیه مردم اوکراین مورد دستکاری و جعل واقعیت قرار گیرد، اما نمی‌تواند این واقعیت را پنهان کند که ایران به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای با مؤلفه‌هایی از قدرت جهانی از سوی دو قطب اصلی قدرت جهانی یعنی روسیه و امریکا مورد توجه و احترام قرار دارد.

از یک‌سو روسیه به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ جهانی و دارنده تجهیزان و فناوری‌های نوین نظامی و دفاعی به دنبال خرید تجهیزات و پهپادهای نظامی ایران است و از سوی دیگر ایالات متحده آمریکا برای رقابت و جلوگیری از شکست محور متحد خود در جنگ اوکراین، از ایران درخواست و توصیه می‌کند که از فروش تجهیزات و پهپادهای نظامی به روسیه خودداری کند.

وابستگی متقابل قدرت‌های بزرگ در فرآیند فروش احتمالی پهپادهای نظامی ایران به روسیه به خوبی برجسته شده است، وابستگی روسیه به توان، قدرت نظامی و دفاعی ایران و از سوی دیگر وابستگی و نیاز محور غربی و امریکا به ایران برای همراهی با آنان و عدم فروش تجهیزات و پهپادها به روسیه.

سوم – توصیه به خودتحریمی و خودتخریبی قدرت ایران: در کنار و همزمان با تحریم‌های فراگیر غرب به‌ویژه ایالات متحده امریکا علیه ایران، توصیه به عدم همکاری و فروش تسلیحات ایرانی به ویژه پهپادهای ایران به روسیه را می‌توان یک توصیه تراژیک به ایران قلمداد کرد که تنها از سوی یک نادان توصیه می‌شود و از سوی یک بی‌خرد عمل می‌شود!

برخی تحلیلگران ایرانی از خبر تبادل تسلیحات و فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، چنان برآشفته شده و به تحلیل‌های یک‌جانبه در نگرانی از مواضع اروپا پرداخته‌اند که گویا فراموش کرده‌اند که ایران بیش از چهار دهه است در تحریم اروپا قرار داشته و اروپا در سیاست جهانی تنها در چارچوب نیروی پیرامونی امریکا حرکت می‌کند! این تحلیلگران ایرانی فروش پهپادهای ایران به روسیه را عامل تحریک و واکنش اروپا علیه ایران توصیف کرده، ایران را از یک حق قانونی خود یعنی تجارت و فروش تجهیزات دفاعی و نظامی خود محروم می‌کنند. البته چنین تحلیل‌هایی را می‌توان در رسانه‌های خارجی به‌خصوص آمریکایی رصد کرد. به‌ویژه در سایت کمیته یهودیان آمریکا AJC (American Jewish Committee) که به شدت از فروش تجهیزات و پهپادهای ایرانی به روسیه ابراز نگرانی کرده و مانند تحلیلگران ایرانی به تحریک محور اروپا، آمریکا و کشورهای عربی و اسرائیل علیه ایران پرداخته است.3  این‌گونه تحلیل‌ها از رسانه‌های غربی به‌خصوص رسانه‌ها و انجمن‌های حامی دولت اسرائیل که به عنوان یک رقیب یا دشمن آشکار با ایران و اهداف راهبردی ایران در منطقه و جهان شناخته می‌شوند، چندان عجیب و غیرمنتظره نیست. اما چنین تفسیری از سوی تحلیلگران داخلی نمی‌تواند چندان در راستای یک سیاستگذاری کارا و اثربخش ایرانی باشد که اصل اجتناب‌ناپذیر آن حساسیت به مسئله قدرت است.

چنین سطح تحلیلی از سوی رسانه‌های خارجی و برخی تحلیلگران داخلی را می‌توان توصیه به خودتحریمی و خودتخریبی قدرت راهبردی ایران در راستا و تکمیل تحریم‌های 40ساله غرب علیه ایران محسوب کرد که اصل سیاستگذاری عمومی یعنی حساس بودن به مسئله قدرت را نفی می‌کنند!

چهارم – توان و راه‌های فروش تسلیحات و پهپادهای ایرانی: در جهانی که فروش تسلیحات و جنگ‌افزارهای گوناگون به عنوان منبعی از قدرت راهبردی و نیز درآمدهای سرشار اقتصادی مطرح است، توصیه به ایران برای عدم فروش پهپادهای نظامی خود به سایر کشورها، یک توصیه تراژیک است. در حالی که سایر کشورهای منطقه که در بحران‌ها و جنگ‌های منطقه‌ای و جهانی نقش آشکار دارند به راحتی قادر به فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی خود حتی پهپادهای نظامی و کُشنده خود هستند، جلوگیری از فروش پهپادهای ایرانی به روسیه را می‌توان یک درخواست بی‌شرمانه در قالب استانداردهای دوگانه حقوق بشری و نوع‌دوستی غربی‌ها قلمداد کرد که در مقابل حجم وسیعی از فروش تسلیحات به‌ویژه پهپادهای نظامی دولت‌هایی مانند اسرائیل و ترکیه به کانون بحران و جنگ مانند جمهوری آذربایجان، اوکراین و ... سکوت و بلکه همراهی کرده‌اند!  

اگر ترکیه توان و راهکار فروش پهپادهای نظامی خود به جمهوری آذربایجان و اوکراین یعنی دو کشور درگیر جنگ را دارد و اکنون نیز در حال رایزنی برای همکاری پهپادی با روسیه است4، ایران نیز باید از حق خود در فروش تسلیحات و پهپادهای نظامی خود به متقاضیان و خریداران چنین تجهیزاتی دفاع کند. راه‌های امن و کم هزینه برای فروش تجهیزات نظامی به‌خصوص پهپادهای ایرانی به سایر کشورها به‌ویژه روسیه وجود دارد که در این مقاله از ذکر آنها معذوریم.

*

در جهانی چنین آشوبناک هر یک از بازیگران به دنبال اقتدار راهبردی خود هستند. اقتدار راهبردی نیاز به منابع قدرت دارد که یکی از این منابع قدرت که همواره مورد توجه سیاستگذاری خارجی و دفاعی است، توان و قدرت تسلیحاتی و فناوری نظامی است.

انتشار اخباری از سوی دولت ایالات متحده امریکا پیرامون احتمال فروش پهپادهای نظامی ایران به روسیه، واکنش‌های مختلفی در ایران در پی داشته است. برخی تحلیلگران بر این دیدگاه اصرار دارند که فروش پهپادهای ایرانی به روسیه را با تهدید نظامی ایران علیه اروپا همسان معرفی کرده و این تجارت نظامی را عامل تحریک اروپا علیه ایران بدانند. اما واقعیت این است که خبر درخواست خرید پهپادهای نظامی ایران از سوی روسیه، تاکنون که تنها در حد یک خبر بوده، بر پرستیژ جهانی و منطقه‌ای ایران اثری دوچندان داشته و ایران را به عنوان یک قدرت بزرگ در مناسبات و معادلات جهانی و بازی بزرگان برجسته کرده است.

پهپادهای نظامی ایران در وضعیت کنونی جهان که بر اقتدار نظامی و دفاعی استوار شده، یکی از منابع قدرت راهبردی ایران محسوب می‌شوند که خود مؤلفه‌ای اساسی در تضمین پیروزی ایران در رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی است.

**

سیاستگذاران و دولتمردان امریکایی که طی 40 سال گذشته بر تحریم اقتصادی و نظامی فراگیر ایران اصرار داشته‌اند، اکنون برتری و قدرت راهبردی ایران در تعیین معادلات جهانی به‌ویژه بحران‌های بزرگی مانند جنگ اوکراین را اعتراف می کنند و به ایران توصیه می‌کنند از منبع قدرت خود چشم‌پوشی کند و دچار تراژدی قدرت‌های بزرگ شود!

هشدار یا توصیه تراژیک دولتمردان ایالات متحده امریکا و برخی تحلیلگران ایرانی برای عدم فروش پهپادهای ایرانی به روسیه را می‌توان هشداری بی‌شرمانه به ایران قلمداد کرد که حق ایران در تجارت و البته تقویت قدرت راهبردی خود را نفی کند و ایران را به خودتحریمی و خودتخریبی دعوت می‌کنند.

سیاستگذاران ایرانی به خوبی آگاهند که پذیرش توصیه یا هشدار دولتمردان آمریکایی برای عدم فروش پهپاد به روسیه به معنای تأیید و تقویت تحریم‌های 40 سال گذشته غرب به‌خصوص امریکا با فرآیندی از خودتحریمی است. چنین رویکردی می‌تواند به جای تضمین برتری و پیروزی ایران در مناسبات و معادلات جهانی، زوال و شکست ایران را تضمین کند.

***

فرصت نمایش اقتدار جهانی و منطقه‌ای ایران از روزنه درخواست روسیه برای خرید پهپادهای نظامی ایران را نباید با دیدگاه تراژیک احتمال ناخشنودی اروپا و امریکا علیه ایران از دست داد. فرصتی که اگر برای رقیبان منطقه‌ای مانند ترکیه و اسرائیل پیش آید در عمل به آن تردیدی ندارند، همان‌گونه که اکنون پهپادهای ترکیه‌ای به عنوان ابزار اقتدار نظامی این کشور در منطقه به‌خصوص در مناطق بحرانی مانند قفقاز و اوکراین مورد استفاده کشورهای درگیر جنگ قرار دارد.

ایران به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای با اثرگذاری جهانی قادر است از راه‌های خاص و بدون تنش مستقیم با سایر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی به‌خصوص ایالات متحده آمریکا به صادرات و فروش تسلیحات نظامی به‌ویژه پهپادهای پیشرفته خود به خریداران جهانی مانند روسیه اقدام کند.

بنابراین فرایند فروش پهپادهای نظامی ایران به روسیه را می‌توان جلوه‌ای از اثبات اقتدار منطقه‌ای ایران و حرکت به سوی اقتدار جهانی با بهره‌گیری از منابع قدرت سخت قلمداد کرد که نباید مورد تردید و سهل‌انگاری سیاستگذاران ایران قرار گیرد.   
 
  
منابع:
1- روزنامه واشنگتن پست. 20 تیر 1401. به آدرس:                   https://www.washingtonpost.com/national-security/2022/07/11/iran-drones-russia-ukraine
2- خبرگزاری یورونیوز. 30 تیر 1401. به آدرس:               https://per.euronews.com/2022/07/20/pentagon-warns-iran-not-to-aid-russias-war-against-ukraine
3- سایت کمیته یهودیان آمریکا. 30 تیر 1401. به آدرس: https://www.ajc.org/news/the-iran-russia-drone-deal-thats-setting-off-alarm-bells-in-europe-america
4- روزنامه دیلی صباح. 4 مرداد 1401. به آدرس:  https://www.dailysabah.com/business/defense/russia-uae-mulled-to-be-eyeing-co-op-with-turkish-drone-maker-baykar