آمریکا در قفقاز به دنبال چیست؟

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: واشنگتن امروز سه‌شنبه میزبان نشست وزرای خارجی آمریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای بررسی مناقشه قره باغ خواهد بود. به گزارش رادیو فردا، آرارات میرزویان، وزیر خارجه ارمنستان روز یکشنبه این کشور را به مقصد واشنگتن ترک کرد و قرار است با جیحون بایرامف، همتای جمهوری آذربایجانی خود و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا دیدار کند.این دیدار درباره بررسی مناقشه قره باغ است.

وزارت خارجه ارمنستان همچنین اعلام کرد، مذاکرات قرار است ۲۷ ژوئن روز سه‌شنبه برگزار شود. ابتدا قرار بود دیپلمات‌های ارشد آمریکا، جمهوری آذربایجان و ارمنستان ۱۲ ژوئن نشست داشته باشند اما به دلیل درخواست باکو این نشست با تاخیر برگزار می‌شود.

-    تلاش غرب برای حذف ایران و روسیه از معادلات قفقاز

با توجه به جدیت بیشتر دولت بایدن نسبت به دولت های پیشن ایالات متحده برای حضور پررنگ تر در تحولات قفقاز و قره باغ به نظر می رسد واشنگتن به دلیل تداوم جنگ اوکراین و درگیری شدن روسیه در این جنگ، فرصت را مغتنم شمرده و سعی دارد مناسبات جدید ژئوپلیتیک و امنیتی را برای این منطقه تعریف و تبیین کند. از دیگر سو طیفی از ناظران هم بر این باور هستند که جمهوری اذربایجان نیز آذربایجان به دنبال آن است که پای ناتو، ایالات متحده آمریکا، فرانسه و انگلستان را به تحولات قفقاز و قره‌باغ باز کند. پیرو همین نکته در دور جدید تحرکات باکو با همراهی و حمایت واشنگتن، اروپایی ها و ناتو برای تحمیل مذاکرات و توافقات جدید به ایروان، تلاش شده است پخت‌و‌پزهایی بدون حضور ایران و همچنین روسیه انجام شود.

در همین باره میخائیل گالوزین، قائم‌مقام وزارت امور خارجه روسیه نیز اخیرا تصریح کرده بود که «ایالات متحده در‌صدد است روسیه را از روند صلح ارمنستان و جمهوری آذربایجان خارج کند». گالوزین اذعان داشت: «ایالات متحده در همه‌جا تلاش می‌کند به همین هدف دست یابد. از یک سو، روسیه را بیرون کند و از سوی دیگر، کشورهای مستقلی را که شرکا و متحدان روسیه هستند، به سبک نو‌استعماری تحت سلطه خود درآورد. این همیشه دغدغه اصلی آمریکا بوده است.»

هر‌چند میخائیل گالوزین اعتقاد دارد «ذیل بیانیه سه‌جانبه سران روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان که به جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ پایان داد، جایگزینی برای عادی‌سازی روابط بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وجود ندارد»، اما به نظر می‌رسد تحولات در عمل به نحو دیگری رقم می‌خورد. به همین واسطه، قائم‌مقام وزارت امور خارجه روسیه این را متذکر شد که مسکو مخالف مشارکت سایر کشورها در حل‌وفصل ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیست، اما به گفته او، «این کمک‌ها نه در گفتار، بلکه باید در عمل و در راستای توافقات اساسی سران کشورهای یاد‌شده باشد».

در راستای نگرانی مسکو، رابرت الیوت، نماینده آمریکا در امور قفقاز هم طی هفته های گذشته حین بازدید از منطقه «شوشا» در جمهوری آذربایجان، مدعی تلاش در برقراری صلح پایدار بین باکو و ایروان شد. الیوت که برای شرکت در رویداد بین‌المللی تحت عنوان «بازسازی، آشتی و یکپارچگی و انرژی، اقتصاد، محیط زیست و برابری» در شوشا حضور داشت، عنوان کرد: «گفت‌وگوها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای حفظ صلح و ثبات در منطقه بسیار مهم است».

با در نظر گرفتن این نکات باید تاکید داشت که تلاش اروپا و آمریکا برای مداخله در تحولات قفقاز و شکل گیری توافقی بین آذربایجان و ارمنستان با هدف ایجاد یک صلحی پایدار برای ایجاد ثبات در منطقه نیست و هدف اصلی مجبور کردن ارمنستان به پذیرش شرایط باکو و تحمیل توافق مدنظر غرب است تا به دبنال آن زمینه برای تمرکز بر هدف اصلی یعنی مزاحمت ژئوپلیتیک و نهایتا محصور کردن و مدیریت جمهوری اسلامی ایران فراهم شود.

از دیگر سو دیگ حمایت سیاسی و دیپلماتیک غرب با محوریت واشنگتن از باکو، تلاشی برای تامین انرژی گاز از طریق آذربایجان است‌. ماروش شفچوویچ، نایب رئیس کمیسیون اروپا، اخیرا در یادداشتی در توییتر خود نوشت: «آذربایجان یک شریک حیاتی در حوزه انرژی برای اتحادیه اروپاست. ما با رئیس جمهور علی اف، هدف مشترک خود را برای تعمیق این مشارکت، از جمله خرید مشترک گاز از طریق پلت فرم انرژی اتحادیه اروپا و در زمینه منابع انرژی تجدیدپذیر، برای مثال هیدروژن سبز، مورد بحث قرار داده ایم.»