قیمت شکنی بهترین ترفند برای مهار تحریم ها

عرستان ادعا می کند که در صورت تحریم نفت ایران، می تواند کمبود نفت مورد نیاز جامعه جهانی و مشتریان تهران  را جایگزین کند. با توجه به پروتکل اوپک آیا این اقدام یک عضو نقض قانون نیست؟

 اوپک بازار نفت دنیا را اداره می‌کند و در نتیجه اعضای آن باید بین خودشان همکاری نزدیک همه‌جانبه داشته باشند. اما زمانی‌که یکی از اعضای اوپک موضوع جایگزین شدن عضو دیگری را مطرح می‌کند، در حقیقت این همکاری همه‌جانبه را زیر سوال برده است. طرح این ادعا به دو دلیل از پایه اشتباه است:

1.     این مساله برخلاف منشور و اهداف اوپک است که هر عضوی چنین موضوعی را بیان کند. ممکن است به طور ضمنی یک عضو اوپک این کار را انجام دهد، اما اینکه رسما اعلام کند، برخلاف منشور اوپک است. اگر عربستان این کار را انجام دهد به عنوان زدن تیر خلاص بر قلب اوپک است. بدین معنا که اوپک مفهوم خود را از دست می‌دهد. بنابراین این روند خلاف منشور و اهداف آن است. چنین عملی درست مثل این است که یکی از اعضای اتحادیه اروپا اعلام کند که به جای یکی دیگر از اعضای این اتحادیه باشد که در این صورت اتحادیه زیرسوال رفته و دیگر معنایی ندارد.

2.     اگر عربستان در عمل چنین کاری را انجام دهد تیر خلاص را زده و بدعتی را در اوپک پایه‌گذاری کرده است که این مساله می‌تواند به صورت زنجیره‌ای گریبان تمامی اعضای اوپک را در مقاطع مختلف بگیرد. بنابراین قدرت اوپک تا جایی که به شکل جبهه واحد در بازار نفت حضور داشته باشد، وجود دارد.
 

آیا ادعای جایگزین شدن نفت ایران عملی است؟

 برخی از کشورها با شرکت‌های چندملیتی و کنسرسیوم شرکت‌های نفتی اروپایی و امریکایی همچون کویت و کشورهای عربی همکاری دارند. ممکن است در کوتاه مدت این اتفاق بیفتد اما اوپک دیگر معنا و مفهومی نخواهد داشت.
 

با توجه به اقتصاد تک‌محصولی ایران، این تحریم در کوتاه‌مدت و درازمدت تا چه اندازه بر اقتصاد ایران تاثیرگذار خواهدبود؟

 تاثیرگذار بودن آن مسلم است. به عبارت دیگر هر محصولی که صادرات عمده هر کشوری باشد، اگر سدی در برابر راه صادرات آن قرار بگیرد بر اقتصادش تاثیر خواهد داشت. بنابراین اگرخشکبار و فرش ایران هم تحریم شود، بخشی ازدرآمدهای ارزی ایران کم خواهد شد. از آنجایی که ایران یکی از عمده‌ترین صادرکنندگان نفت است در کوتاه ‌مدت تاثیرگذار خواهد بود، اما در طولانی ‌مدت به نظر نمی‌رسد که تاثیر چندانی داشته باشد.

اما موضوع مهم این است که هیچ تحریم نفتی جز در دوران ملی شدن صنعت نفت در سال 1330 که برای مدتی راه صادرات نفت ایران بسته شد، تاثیرگذار نبوده، به دلیل آنکه صنعت نفت به آن شکلی که امروزه توسعه پیدا کرد وجود نداشته است. به عنوان مثال پتروشیمی و مشتقات نفتی نداشتیم، صنایع پایین‌دستی نفت هم فعال نشده بود. امروز شرایط بسیار متفاوت شده است و صنایع پایین دستی داریم. بنابراین در دوران تحریم بیشتر برای نفت خام مشکل خواهیم داشت چراکه صادرکننده عمده نفت خام هستیم.

از آنجایی که نفت خام عمده‌ترین تامین‌کننده درآمد ارزی ایران است، ممکن است در کوتاه مدت تاثیرگذار باشد اما در دراز مدت ایران می‌تواند صنایع پایین‌دستی را تقویت کند. ضمن آنکه من بر این باورم که اصولا تحریم‌های نفتی قابلیت اجرایی ندارد. چرا؟ به دلیل آنکه نفت کالایی همانند خودرو نیست و یا هر وسیله دیگری که روی آن ساخت ایران حک شده باشد. نفت مایع است و بنابراین می‌توان از یک نفتکشی به نفتکش دیگر منتقل کرد و به بازارها فرستاد. در نتیجه نفت کالایی نیست که کشور مبدا مشکلی داشته باشد، چراکه به راحتی می‌تواند در دریاهای آزاد محموله خود را به نفتکش‌های دیگری منتقل کند و آن نفتکش‌ها نیز با پرچم‌های دیگری به مقصد برسند. شاید در دوران ملی شدن صنعت نفت این امکان وجود نداشت، چراکه هنوز بسیاری از صنایع مرتبط با نفت توسعه پیدا نکرده بود.

این تحریم نفتی ممکن است در ابتدا شوک کوچکی وارد کند، اما راه‌های زیادی برای گریز از آن وجود دارد. نکته مهم دیگری هم وجوددارد که ایران همانند عراق که تنها راه اتصال نفتش به بازار از طریق بندر بصره بود و به راحتی می‌توانستند آن را ببندند، نیست. بلکه ایران کشوری است که از طریق دریای عمان به دریاهای آزاد راه دارد. همچنین ایران تمامی نفت خود را از طریق خلیج‌فارس صادر نمی‌کند که از تنگه هرمز بگذرد. ایران کشوری است که مشرف به دریاهای آزاد است و اگر کشوری بسته بود همانند افغانستان که به این نوع کشورها  Landlocked countries   گفته می‌شود، دچار مشکلات زیادی می‌شد.
 

آیا راه‌حل دیگری برای کم کردن تاثیرات تحریم‌ها بر نفت ایران وجود دارد؟

 شاید پس از تحریم‌ها تا اندازه‌ای زحمت صادرات نفت ایران بیشتر شود، اما اگر مقامات ایرانی تصمیم بگیرند و از روش دامپینگ یعنی قیمت‌شکنی در بازارها استفاده کنند، این مساله در همان دوران اولیه حل خواهد شد. در توضیح باید گفت امروزه دنیا به اندازه‌ای گرفتار مساله انرژی است که ایران می‌تواند از طریق پایین‌آوردن قیمت نفت (قیمت‌شکنی) با این تحریم‌ها مبارزه کند. در نتیجه این موضوع که به کلی صادرات متوقف شود، نیست. بلکه بازار نفت همیشه خریدار دارد و نفت‌هایی که در کشورهای مختلف تولیدمی‌شود از نظر درجه سبک و سنگین بودن متفاوت است که نفت ایران نسبتا جزو نفت‌های سبک است.امروزه اقتصاد کشور امریکا هم در حال رونق گرفتن است، زمانی‌که اقتصاد کشورهای بزرگ در حال رونق گرفتن بوده معنی آن این است که به انرژی نیاز بیشتری پیدا می‌کند. مجموعه این عوامل سبب خواهد شد به این نتیجه برسیم که تحریم‌های نفتی به این اندازه‌ای که در مورد آن تبلیغ می‌شود، بازدارنده نیست.

تهیه کننده: دیپلماسی ایرانی