باید به استفاده بیشتر از ظرفیت‌های مناطق آزاد تدبیر کرد
منطقه آزاد ماکو، مهره‌ای موثر در توسعه روابط با کشورهای همسایه و اوراسیا
دیپلماسی ایرانی: با توجه به فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها که طی هفته‌های اخیر با فعال شدن اسنپ‌بک توسط کشورهای اروپایی و تشدید فشارهای ایالات متحده علیه ایران وارد فاز جدیدی شده است، لزوم تقویت زیربناهای اقتصاد کشور با تکیه بر توانایی‌های داخلی و استفاده از ظرفیت‌های پیرامونی بیش از پیش احساس می‌شود. یکی از مهمترین این ظرفیت‌ها استفاده از پتانسیل تعامل با همسایگان است که روابط دیرینه‌ای با اقتصاد ما دارند تا آنجا که جدا شدنشان از اقتصاد کشورمان ناشدنی است. در این راستا لزوم تقویت تعاملات با کشورهای همسایه به‌ویژه در زمینه ترانزیت و تبادل کالا و تسهیل امور اقتصادی با آنها باید در اولویت باشد. برای همین استفاده از ظرفیت مناطق آزاد می‌تواند برای رسیدن به این هدف کمک‌کننده باشد.
منطقه آزاد ماکو با حدود ۴۰۰ هزار هکتار، بزرگترین منطقه آزاد ایران و پس از شنزن در چین، دومین منطقه آزاد جهان است. این منطقه در مجاورت کشورهای همسایه ترکیه، ارمنستان و آذربایجان واقع شده و یکی از مناطق کلیدی کریدور شمال – جنوب است که می‌تواند در کریدور زنگه‌زور نیز نقشی مهم داشته باشد. همچنین با توجه به جایگاه ویژه آن مهره‌ای مؤثر در تکمیل کریدور شرق – غرب دارد. این ویژگی‌ها سبب شده است تا با توجه به حساسیت‌های موجود و فشارهای بین‌المللی به ایران، منطقه آزاد ماکو از اهمیت ویژه‌ای نسبت به دیگر مناطق آزاد کشور برخوردار باشد.
در صورت تکمیل شدن پروژه‌های ریلی منطقه آزاد ماکو مسیر تمام ریلی از آسیا تا اروپا تکمیل می‌شود و بزرگترین مسیر ریلی جهان از چین تا قلب اروپا راه‌اندازی خواهد شد.
لزوم تکمیل پروژه‌های زیرساختی و توسعه راه‌ها
در حال حاضر روزانه ۸۰۰ تا یک‌هزار کامیون از منطقه آزاد ماکو عبور می‌کند و هدف تعریف شده بر آن است تا این تعداد در کوتاه مدت به ۱۲۰۰ کامیون در روز برای ترانزیت و انتقال کالا افزایش یابد. برای رسیدن به این هدف باید راه‌های ارتباطی این منطقه توسعه یابند و بهینه‌سازی شوند. به گفته حسین گروسی، مدیرعامل منطقه آزاد ماکو، طی سه سال اخیر تاکنون ۲۰۰ میلیارد تومان صرف جاده‌سازی، چهاربانده کردن راه‌ها و توسعه پایگاه ترانزیت مرز بازرگان شده است.
همچنین فرودگاه بین‌المللی ماکو سومین فرودگاه استان آذربایجان غربی است که در منطقهٔ آزاد ماکو در محدوده شهرستان شوط قرار دارد. این فرودگاه در ۱۱ کیلومتری شهرستان شوط، ۲۶ کیلومتری شهرستان پلدشت و ۴۷ کیلومتری شهرستان ماکو واقع شده و در سال ۱۳۹۶ ساخته شده است. در حال حاضر ظرفیت استفاده از این فرودگاه به دلیل نبود لایتینگ و مخازن سوخت هواپیما محدود است و هنوز شرکت‌های هواپیمایی برای انجام پرواز به آن توجیه نشده‌اند. در حالی که با توجه به تردد بازرگانان، به‌ویژه بازرگانان خارجی از این منطقه لزوم استفاده بیشتر از ظرفیت‌های این فرودگاه احساس می‌شود. فعلا تنها هواپیمایی ماهان دو روز در هفته به این فرودگاه پرواز دارد که با توجه به ظرفیت‌های خوب فرودگاه ماکو، با رفع موانع، ورود دیگر شرکت‌های هواپیمایی به آن احساس می‌شود.
در این فرودگاه پروژه راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی در حال انجام است که قرار است انرژی مورد نیاز فرودگاه را تامین کند و مازاد انرژی تولید خود را به مدار برق منطقه و کشور انتقال دهد. 
لزوم توجه ویژه به کشورهای همسایه
منطقه آزاد ماکو در همسایگی کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان واقع شده است.
این منطقه همچنین هسته اصلی مراودات تجاری ایران با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیاست.
ترکیه یکی از شرکای اقتصادی مهم ایران است و جز‌ء سه شریک اقتصادی اول کشورمان محسوب می‌شود. بر اساس برنامه هدف‌گذاری شده میان ایران و ترکیه، مراودات دو کشور باید تا سقف ۳۰ میلیارد دلار در سال افزایش یابد. منطقه آزاد ماکو می‌تواند نقشی مهم در رسیدن به این هدف ایفا کند. برای رسیدن به این هدف باید توسعه زیرساخت‌های منطقه آزاد ماکو بسیار مورد توجه قرار بگیرد.
همچنین وزارت راه و شهرسازی در نظر دارد ظرفیت تردد میان ایران و آذربایجان را نیز به ۶۰۰ دستگاه در روز افزایش دهد.
در حال حاضر حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار از منطقه آزاد ماکو به کشورهای همسایه صادرات انجام می‌شود. اگر زیرساخت‌های این منطقه به اندازه کافی توسعه یابند می‌توان روی ترانزیت بیشتر کالا از منطقه ماکو به ارمنستان، روسیه، بلاروس و گرجستان نیز حساب کرد.
مراودات اقتصادی با حوزه اوراسیا
ایران همچنین عضو ناظر اتحادیه اقتصادی اوراسیاست. با اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا از اردیبهشت‌ماه سال جاری، تعرفه گمرکی بیش از ۸۷ درصد مبادلات تجاری کالا به صفر درصد رسید که در نوع خود در روابط اقتصادی ایران بی‌سابقه است. با این حال روابط اقتصادی ایران با این منطقه هنوز به اندازه مورد انتظار نرسیده است. در حالی که ایران صادرات دست کم ۳ میلیارد دلاری در کوتاه‌مدت و ۱۰ میلیارد دلاری در میان‌مدت را با این اتحادیه برنامه‌ریزی کرده اما بر اساس داده‌های گمرک ایران میزان صادرات ایران در سه‌ماهه نخست سال جاری حدود ۵۲۲ میلیون دلار بوده که اگرچه رشدی ۲۲ درصدی را نسبت به سال گذشته ثبت کرده اما از آنچه هدف‌گذاری شده هنوز فاصله معناداری دارد. همچنین صادرات ایران به کشورهای این اتحادیه بیشتر به روسیه و ارمنستان محدود بوده است. توسعه زیرساخت‌های منطقه آزاد ماکو می‌تواند به افزایش صادارت ایران به کشورهای عضو اوراسیا کمک شایانی کند. در حالی که هنوز توسعه صادرات به کشور ارمنستان به اندازه مطلوب نرسیده است.
لزوم جذب سرمایه‌گذاری خارجی
جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی کشور ضروری است و با توجه به محدودیت‌هایی که علیه کشورمان اعمال شده، این موضوع در برهه زمانی کنونی بیش از پیش مهم است و از حساسیت بالایی برخوردار است. منطقه آزاد ماکو نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به موقعیت ویژه این منطقه در مجاورت کشورهای همسایه ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه باید تلاش‌ها برای جذاب کردن زمینه‌های جذب سرمایه خارجی مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
منطقه آزاد ماکو از کمبود هتل رنج می‌برد در حالی که هتل‌های در حال ساخت نیز به دلیل مقررات دست‌وپاگیر و موانع اداری موجود به‌سختی
در حال ساخت و بهره‌برداری هستند. مهمانسرای جهانگردی ماکو با ۳۲ باب اتاق، به عنوان تنها مهمانسرای این منطقه، قدیمی و کهنه است و به بازسازی اساسی نیازمند است در حالی که هتل‌های ساخته‌شده نیز به دلیل پاره‌ای مشکلات اداری و موانع موجود هنوز نتوانسته‌اند به بهره‌برداری برسند. استفاده از ظرفیت‌های کشورهای همسایه به‌ویژه ترکیه می‌تواند تاثیر مهمی در رفع این مانع ایفا کند.
به گفته حسین گروسی، مدیر عامل منطقه آزاد ماکو در حال حاضر سرمایه‌گذارانی از هند با ۷۰ میلیون دلار در زمینه فروآلیاژی، چین در زمینه نیروگاه‌های برق و انرژی‌های تجدیدپذیر و ترکیه در زمینه روغن، پوشاک، مبلمان و صنایع چوب سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
شهرک‌های صنعتی
در حال حاضر ۱۲۸ واحد صنعتی و ۲۹ واحد معدنی در شش شهرک صنعتی ماکو فعال هستند. تعدادی از این واحدهای تولیدی صرفا کالاهای خود را به بازارهای خارجی و اروپایی صادر می‌کنند. مثلا یک شرکت فعال در تولید سلفون کالای تولیدی خود را به کشورهای رومانی، ترکیه و ایتالیا صادر می‌کند.
سازمان منطقه آزاد ماکو با تخفیف ویژه در اجاره سوله‌ها به واحدهای صنعتی تلاش کرده است تا واحدهای تولیدی را برای سرمایه‌گذاری و فعالیت در این منطقه ترغیب کند. با این حال واحدهای تولیدی از عدم حمایت کافی دیگر ارگان‌های دولتی از فعالیت‌هایشان گلایه دارند. کمبود مواد اولیه، کاغذبازی و تاخیر در صدور مجوزهای لازم ازجمله گلایگی‌های واحدهای تولیدی است.
برخی از این واحدهای تولیدی ازجمله واحدهای تولیدی فعال در مواد غذایی ازجمله قهوه و چای صرفا وارد کننده مواد اولیه از خارج، بسته‌بندی و صادرات مجدد آن به بازارهای هدف هستند.
همچنین منطقه آزاد ماکو زمین‌های مورد نیاز سرمایه‌گذاران را با شرایط ویژه در اختیار آنها قرار می‌دهد اما مقرر کرده است درصورتی که آنها ظرف ۱٫۵ تا ۲ سال واحد تولیدی خود را فعال نکنند آن زمین را از آنها پس می‌گیرد.
کمبود نیروی کار
منطقه آزاد ماکو تنها منطقه آزاد ایران است که از کمبود کار رنج می‌برد. رونق قاچاق از جمله قاچاق سوخت، هزینه‌های گران اسکان و همچنین خودداری مهاجرت نیروی کار از دیگر استان‌ها به این منطقه از دلایل اصلی کمبود نیروی کار است.
حسین گروسی، مدیرعامل منطقه آزاد ماکو در این باره می‌گوید نرخ بیکاری در منطقه آزاد ماکو منفی است و این یکی از مشکلات مهم این منطقه است.
نظر شما :