فرصت‌ها و تهدیدهایی که وجود دارد

فرسایش سیاست خارجی ایران در قفقاز

۰۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ | ۱۲:۰۰ کد : ۲۰۲۵۷۹۷ آسیا و آفریقا نگاه ایرانی
نویسنده خبر: سید محمد حسینی
سید محمد حسینی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: نگاهی به روندهای حاکم سیاسی، امنیتی، اقتصادی و زیست محیطی منطقه قفقاز نشان می‌دهد، تهدیدهای فزاینده‌ای در این محیط علیه منافع سیاسی، امنیتی، اقتصادی و زیست‌محیطی ایران در حال شکل‌گیری است.
فرسایش سیاست خارجی ایران در قفقاز

دیپلماسی ایرانی: تعادل بخشی به سیاست خارجی کشورها در محیط‌های پیرامونی‌شان کاری بس دشوار است. معمولأ هر کشوری در یکی از محیط‌های سیاست خارجی‌اش بیش از محیط‌های دیگر سرمایه‌گذاری کرده و انرژی صرف می‌کند.. ایران نیز با چند محیط در سیاست خارجی مواجه است اما «شدت بحران» سیاست خارجی ایران در محیط «نظام بین‌الملل» و محیط «شامات» آنچنان انرژی و سرمایه از ایران گرفته است که امکان «کنش‌گریِ فعال» در سایر محیط‌ها را از ایران گرفته است. جمهوری اسلامی ایران، سیاست همسایگی و تعامل عزت‌مندانه با همه کشورها به استثناء رژیم صهیونیستی را به عنوان راهبرد کلان سیاست خارجی خود اعلام کرده است اما در «مقام عمل»، راهبرد سیاست خارجی ایران در هر یک از محیط‌ها به دلیل «الزامات خاص هر محیط»، وضعیت متفاوتی به خود گرفته است. نگاهی به راهبردهای ایران در هر یک از محیط‌های سیاست خارجی ایران و مقایسه آنها با یکدیگر مؤید این ادعا است:

➢ محیط نظام بین‌الملل: راهبرد تقابل فعال/ نیمه فعال با امریکا و اروپا

➢ محیط شامات: راهبرد تعارض فعال با اسرائیل

➢ محیط خلیج‌فارس: راهبرد سیاست همسایگی

➢ محیط افپا ( افغانستان، پاکستان): راهبرد سد کردن تهدید

➢ محیط آسیای مرکزی و قفقاز: راهبرد مدیریت بحران
ملاحظه می‌شود که انرژی که محیط نظام بین‌الملل و به خصوص محیط شامات از ایران می‌گیرد، عملأ بر سایر محیط‌ها سایه افکنده و مانع از کنش‌گری فعال ایران در حوزه هایی که مزیت دارد می‌شود.

نگاهی به روندهای حاکم سیاسی، امنیتی، اقتصادی و زیست محیطی منطقه قفقاز نشان می‌دهد، تهدیدهای فزاینده‌ای در این محیط علیه منافع سیاسی، امنیتی، اقتصادی و زیست‌محیطی ایران در حال شکل‌گیری است.

در کنار تهدیدها، فرصت‌های بزرگی نیز وجود دارد و یا در حال ظهور است که استفاده بهینه از این فرصت‌ها نیازمند تمهیداتی است که در کوتاه مدت فراهم کردن آن با موانع بزرگی مواجه است. در این میان حاد شدن بحران‌ها در دو محیط پر چالش سیاست خارجی یعنی نظام بین‌الملل و شامات، گره‌ای بر گره‌های سابق در محیط قفقاز اضافه می‌کند. کافی است تا به روندهای موجود در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و زیست‌محیطی قفقاز نگاهی بیاندازیم تا به وضوح تأثیر منفی جنگ غزه بر هر یک از این بحران‌ها را مشاهده کنیم. جنگ غزه هر یک از این روندها را تشدید می‌کند به گونه‌ای که یا به طور مستقیم تهدید علیه ایران را تشدید می‌کند و یا به طور غیر مستقیم از طریق تخلیه کردن انرژی ایران و «بی‌ربط شدگی» ایران در حوزه‌های رقابت تهدیدآفرین است.

روندهای سیاسی و امنیتی

❑ افزایش رقابت قدرت های بزرگ در قفقاز؛

❑ روند رو به کاهش نفوذ ژئوپلتیکی روسیه و افزایش نفوذ ژئوپلتیکی امریکا در قفقاز؛

❑ افزایش حضور و نفوذ اسرائیل در منطقه قفقاز جنوبی با تاکید بر آذربایجان؛

❑ برتری نسبی ژئوپلیتیکی آذربایجان در قبال ارمنستان؛

❑ افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی ترکیه در قفقاز؛

❑ تقویت محور آذربایجان ترکیه (تقویت پان ترکیزم)؛
روندهای اقتصادی و زیست محیطی

❑ روند فرسایش ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران در قفقاز جنوبی؛

❑ کاهش شدید روابط تجاری و اقتصادی ایران با قفقاز جنوبی بر اثر تحریم‌ها؛

❑ تبدیل ترکیه به هاب انرژی و ترانزیت در منطقه قفقاز؛

❑ مخاطرات زیست محیطی منطقه قفقاز برای ایران؛

❑ آلودگی دریای خزر.

سید محمد حسینی

نویسنده خبر

سفیر اسبق ایران در عربستان و کارشناس ارشد مطالعات منطقه 

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: قفقاز ایران و آذربایجان ایران و ارمنستان ایران و امریکا سید محمد حسینی ایران و قره باغ قره باغ مناقشه قره باغ


( ۱۱ )

نظر شما :

علی ۰۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ | ۱۲:۲۱
ایران چوب سیاست اشتباه ۳۰ سال پیش خود را می خورد که موجب تقویت ارمنستان و قتل عام آذربایجانیها در جنگ قره باغ شد ، سیاست اشتباهی که هنوز بر آن تاکید میشود سیاستی که باعث دوری کشورهای مهم قفقاز از ایران شده و تنها کشور ورشکسته ارمنستان در آغوش ما مونده که هی میخواد بیاد پایین
علی ۰۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ | ۱۴:۰۰
نبود سیاست خارجی خاص در مورد قفقاز مشکل اساسی کشور ماست . یک روز از بیم نارارحتی ارمنستان یک روز از ترس آزربایجان یک روز تورکیه یک روز فرانسه یک روز چین و..... ما به عنوان یک کشور بزرگ منطقه و تاثیر گزار باید با توجه به قانون اساسی و انتظار کشورهای کوچک مسلمان از کشور ما به عنوان یکی از کشورهای بزرگ مسلمان ، سیاست کلی غیر قابل تغییر وسیاستهای خرد قابل تغییر برای خود تعریف کنیم. ماندن در برزخ در چنین موضوعاتی کشور را منزوی کرده و تصمیمات ما را در منطقه بی اثر می کند. به عنوان مثال می توان همسو با تورکیه و سیاستهای او در چارچوب منافع ملی خودمان حرکت کنیم ضمن اینکه سیاستهای خود را بردیگران تحمیل کنیم. آنچه مسلم است امتظار این استما به عنوان مسلمان پشتیبان آزربایجان باشیم نه ارمنستان.
خسرو ۰۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ | ۲۱:۳۸
سیاست خارجی ایران در سی سال گذشته ، در مورد پرونده قفقاز با تکیه زیرپوستی بر ترک ستیزی که منجر به حمایت از ارمنستان شد موجب دوری آذربایجان از ایران و غلتیدن بسوی ترکیه شد باید ابتدا به چند سوال جواب صادقانه دهیم ۱- چرا از آذربایجان شیعه در مقابل جهان صلیبی و ارمنستان حمایت نکردیم ؟ کدام ترسها موجب حمایت از ادامه اشغالگری ارمنستان شد؟ امید داشتن به لابی ارمنی در آمریکا ، چقدر کارسازشد؟ چقدر واقع بینانه و علمی آماده تحلیل اشتباهات گذشته هستیم ؟ چرا به رابطه بسیار نزدیک امارات با اسرائیل به اندازه رابطه آذربایجان با اسرائیل حساس نیستیم؟ واقعا استقلال آذربایجان را پذیرفتیم ؟